Την πρώτη φορά που έφτασε στη Λέσβο έπεσε «θύμα»… απαγωγής από τον Αντώνη Μυλωνά. Όπως μας διηγείται, χωρίς να γνωρίζει κανέναν στο νησί, βρέθηκε ξαφνικά στον Μόλυβο στους «Πειρατές» και σε ένα live των Vodka Rag. Τη δεύτερη φορά έκανε ο ίδιος «απόβαση» στο νησί με ένα ιστιοπλοϊκό καταμαράν, τo «Stray» με το οποίο ταξίδευε ως μέλος της συλλογικότητας «Νομάδες της Θάλασσας». Τότε, στις άγριες μέρες του 2015 γνωρίσαμε κι εμείς τον Άτακτο, Αντρέα Μελά από τα Γιάννενα, τον Καπετάνιο όπως «γράφτηκε» για κάποιους στη μνήμη και κυρίως τον μουσικό και ποιητή άτακτων στίχων και ιδεών που έκανε τη Λέσβο «βάση» του και αφετηρία του για πολλά πρότζεκτ που θα ακολουθούσαν. Μιλήσαμε λίγο πριν «σαλπάρει» για Μασσαλία με σκοπό μία ακόμη διαδραστική μουσικοποιητική παρουσίαση του νέου του βιβλίου με τίτλο «ΑταΚατΑ» ενώ σε μια εβδομάδα θα βρεθεί ξανά στην προσφάτως πληγωμένη Βαλένθια όπου έζησε για πάνω από μια δεκαετία.
«Τη δεύτερη φορά στη Λέσβο βρέθηκα με το «Stray» και τους Νομάδες της Θάλασσας το 2014-2015. Χρονικά η δική μας η άφιξη, συνέπεσε με το τεράστιο αυτό κύμα των ανθρώπων που έφταναν στις ακτές. Έτσι κατά κάποιο τρόπο μείναμε να βοηθήσουμε κι εμείς όσο μπορούσαμε. Παράλληλα εγώ συνδέθηκα με την όμορφη παρέα των μουσικών εδώ στο νησί και έμεινα ένα χρόνο για να παρακολουθήσω κάποια μαθήματα στο ΚΕΣΑΜ (Κέντρο Σπουδών Ανατολικής Μουσικής) με δάσκαλο τον εξαιρετικό Αλέκο Καφούνη, όπου εξετάσαμε φαινόμενα που κατατάσσονται στο σύστημα των «Λαϊκών Δρόμων στο Μεσοπολεμικό αστικό τραγούδι».
Τότε ήδη δραστηριοποιούταν με τους Ataxía στη Βαλένθια, ένα μουσικό σχήμα που δημιουργήθηκε το 2011 με αφορμή την Έκθεση ζωγραφικής με τίτλο «Ρεμπέτικο», του Βέλγου καλλιτέχνη Herman Geys. Έκτοτε η μουσική ομάδα αγκάλιασε μουσικούς με αγάπη για τα ρεμπέτικα, αλλά και τις παραδοσιακές μουσικές της Ελλάδας. Λειτούργησε σαν μια «σχολή» εκμάθησης αυτής της μουσικής και συνεχίζει με συναυλίες και περιοδείες συχνά στην Ισπανία, στη Γαλλία, Ελλάδα κλπ. Όμως από τη στιγμή που πάτησε το πόδι του στο νησί, ο Αντρέας έκανε τη Λέσβο σπίτι του.
«Για εμένα η Λέσβος είναι ένας τόπος που σηματοδοτεί μια αλλαγή. Ένα πριν και ένα μετά. Στη Λέσβο μεγάλωσα μουσικά, πολιτικά, μεγάλωσα ανθρώπινα, μεγάλωσα καλλιτεχνικά, ναυτικά. Όλα τα κομμάτια της ζωής μου κάνουν ένα παζλ και πολλά συνδέονται στο νησί. Σαν βάση είναι η ρεμπέτικη μουσική, η παραδοσιακή μουσική, και όλοι οι μουσικοί του νησιού που δημιουργούν μια σπάνια κατάσταση που δύσκολα τη βρίσκεις αλλού στην Ελλάδα και ακόμη πιο δύσκολα στο εξωτερικό. Υπάρχει ένα ζεστό κλίμα, τουλάχιστον όσο ήμουν εγώ εδώ υπήρξε ένα μείγμα ανθρώπων που εμένα μου άφησε αυτή τη βαθιά πινελιά και είναι αυτό που με κάνει να επιστρέφω τα τελευταία δέκα χρόνια πάρα πολύ συχνά. Χωρίς να το πολυφιλοσοφήσουμε, είναι απλά κι ωραία, η αγνή παρέα στην πιο ανθρώπινη μορφή της».
«Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στη Λέσβο με το «Stray», συνεργαστήκαμε πολύ στενά με ακόμα ένα ιστιοπλοϊκό προτζεκτ, τους «Sea Clown Circus» και το σκάφος «Utopia». Σε καθημερινή βάση σχεδόν διοργανώναμε παραστάσεις τσίρκου και εργαστήρια για τους πρόσφυγες, στο Πικπα, στη Μόρια, Καρά Τεπέ κλπ. Η άνοιξη μας βρήκε στο καλά προστατευμένο λιμανάκι της Παναγιούδας και πριν σαλπάρουμε, αποχαιρετήσαμε με δυο δυνατές παραστάσεις με ζωντανή μουσική και τσίρκο, χρησιμοποιώντας ως σκηνή τα δύο ιστιοπλοϊκά. Ανάμεσα στους μουσικούς που συνεργαστήκαμε σε παραστάσεις τσίρκου στο νησί ήταν και η αγαπημένη Μαρίζα Βαμβουκλή».
Sea Clown Circus (Show στην Παναγιούδα):
Η Λέσβος υπάρχει στο δεύτερο βιβλίο όπως και στο πρώτο, τα «Άτακτα poemata» που παρουσιάστηκαν και αυτά εδώ στο νησί το 2017. Όπως και τα ποιήματα που έχει γράψει στον ωκεανό ή όσα μιλάνε για προσφυγιά που σαφέστατα έχουν επηρεαστεί και από την εμπειρία της Λέσβου. Όπως άλλωστε και η μουσική που συνθέτει ο Αντρέας άλλοτε με τον τζουρά και το μπουζούκι, άλλοτε με το μπαγλαμαδάκι και με το λαούτο, έχει συνδεθεί και αυτή με το νησί. Γι’ αυτό και επέλεξε, όπως μας λέει τη Λέσβο ως τόπο για να γίνει η πρώτη παρουσίαση την περασμένη Άνοιξη.
Τότε έπεσε στα χέρια μου πρώτη φορά το τρίγλωσσο αυτό βιβλιαράκι του Αντρέα, «μια θεραπεία ζωής και ενδοσκόπησης» όπως αναφέρει στον πρόλογο της σχεδόν εξαντλημένης έκδοσης που πρόκειται να επανακυκλοφορήσει σε νέα αντίτυπα από τις εκδόσεις Καμιονέτα (που υποστηρίζει το Κινηματικό Αρχείο Ιωαννίνων). Στίχοι βαθιά πολιτικοί, άλλοτε επαναστατικοί και νοσταλγικοί άλλοτε «μαύροι» και σκοτεινοί, διηγούνται την ανθρώπινη εμπειρία μέσα από ναυάγια, πολέμους, καταστολές και προσωπικά βυθίσματα. Το κάθε ποίημα του ΑταΚατΑ μεταφρασμένο στα γαλλικά και τα ισπανικά συντροφεύεται από ένα σκίτσο, μια ζωγραφιά, ένα κολάζ, μια μεταξοτυπία, «κάποιο αριστούργημα», όπως θα πει στον πρόλογο του «από τα χέρια εκλεκτών συντρόφων, -ισων και φίλων, εξαιρετικών καλλιτεχνών που βρίσκονται στα ίδια μονοπάτια της ζωής και της φιλοσοφίας». Φυσικά δεν λείπουν καλλιτέχνες που έμειναν ή μένουν ακόμα στο νησί.
Η ανάγκη του Αντρέα να εκφραστεί και να μεταδώσει τους στίχους των ΑτακΑτων , δηλαδή «έναν τρόπο αντιμετώπισης αυτού του σάπιου πολιτικού συστήματος που μας περιβάλει[…]», σε τρεις γλώσσες προέκυψε όπως λέει από τη δυσκολία να παρουσιάσει στις χώρες που ζει στο εξωτερικό τις σκέψεις του και τα βιώματα του. «Η τρίγλωσση έκδοση δίνει την ευκαιρία να γίνουν κατανοητά όσα θέλω να πω και στους φίλους στο εξωτερικό. Στις παρουσιάσεις μου συνήθως μετα μουσικής δεν διαβάζω, ούτε απαγγέλω, υπάρχει μια ελευθερία στη δομή και αυτοσχεδιασμός. Συμμετέχουμε όλοι και όλες εξίσου και γινόμαστε ένα γλυκό τουρλουμπούκι, μια ζεστή παρέα. Μοιραζόμαστε τις απαγγελίες και τις μουσικές. Γενικότερα δημιουργούνται διαδραστικές καταστάσεις πολύ ξεχωριστές που μένουν αξέχαστες στο κοινό αλλά και στους μουσικούς που συμμετέχουν. Ξεκάθαρα είμαι της άποψης του να δημιουργούμε καταστάσεις εδώ και τώρα, κάνοντας τη ζωή μας καλλιτέχνημα, όπως λέγανε και πράττανε οι Σιτουασιονιστές. Κάποια ποιήματα παρουσιάζονται και μουσικά, μιας και έχουν ήδη μελοποιηθεί από τους Ataxía. Είναι μαγικό αυτό που συμβαίνει μερικές φορές, έχουν μεταφραστεί ως και στη νοηματική κάποια ποιήματα που ήταν πολύ συγκινητικό. Ορισμένα είναι γραμμένα σαν ρεμπέτικα τραγούδια χωρίς ωστόσο να γράφονται απαραίτητα με τον σκοπό αυτό. Μάλλον είναι μια ανάγκη που πηγάζει υποσυνείδητα και αποτυπώνεται στο χαρτί με αυτόν τον τρόπο».
Project Βαμβακάρης
Το τελευταίο διάστημα συμμετείχε σε ένα άγνωστο στην Ελλάδα πρότζεκτ που αφορά τον Μάρκο Βαμβακάρη. Βασισμένες στην γαλλική έκδοση της αυτοβιογραφίας του Μάρκου Βαμβακάρη, από τις εκδόσεις Les Fondeurs de briques (https://fondeursdebriques.fr/livres/moi-markos-markos-vamvakaris-autobiographie), μια νέα μετάφραση με εξαιρετική επιμέλεια κειμένων που κυκλοφόρησε τον περασμένο Μάιο, οι παρουσιάσεις -αφιερώματα στις οποίες συμμετέχει ο Αντρέας περιέχουν εκτελέσεις των τραγουδιών του Μάρκο ακόμα και στα γαλλικά! «Η μετάφραση έχει γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε εν δυνάμει να μπορούν να τραγουδηθούν στην ίδια μελωδία και στα γαλλικά. Κάναμε μια μεγάλη περιοδεία με αυτό το βιβλίο σε όλο τον Νότο της Γαλλίας. Διοργανώθηκε από τους εκδότες και παρευρέθηκε και ο μεταφραστής Nicolas Pallier. Συμπράξαμε με διάφορους συντρόφους μουσικούς που μένουν στη Γαλλία, όπως ο Γιάννης Πουρνάρας με τον οποίο συνεργάζομαι τα τελευταία 7 χρόνια στο σχήμα μας που λέγεται Trítsa. Στην τελευταία ρεμπέτικη βραδιά αφιερωμένη στον Μάρκο, που πραγματοποιήθηκε στην Τουλούζη, παίξαμε παρέα και με τον πολύ καλό φίλο και σύντροφο μουσικό από τη Λέσβο, τον Τάκη Μπαλατσούκα, με τον οποίο περιοδεύσαμε στην Νότια Γαλλία τον περασμένο Σεπτέμβη».
Τα επόμενα σχέδια του Αντρέα για το Νοέμβριο είναι αρκετές συναυλίες και παρουσιάσεις στη Γαλλία (Αβινιόν, Μασσαλία, Τουλούζη) αλλά και στην Ισπανία. “Μετά τις 18 θα βρεθώ στη Βαλένθια όπου δεν υπάρχει καμία ψυχολογία για συναυλίες και παρουσιάσεις. Εκεί ό,τι κάνουμε τα έσοδα θα πάνε στους πληγέντες της πλημμύρας. Τον Γενάρη πιστεύω θα είμαι ξανά πίσω στην Ελλάδα καθώς προγραμματίζεται και η δεύτερη έκδοση των ΑταΚατων καθώς τα πρώτα 1000 αντίτυπα που κοντεύουν να εξανληθούν».
Ευχαριστούμε θερμά τον Joaquin O’Ryan για τις φωτογραφίες.
Επιλογές ποιημάτων από τα ΑταΚατΑ
Φλόγα
Ξυλόσομπα η φωλιά σου
Στην εστία βασιλεύεις
Μας θρέφεις
Με τ’ αγέρι θεριεύεις
Καις και λάμπεις
Λάμπεις ασταμάτητα
Μεθυσμένη λικνίζεσαι στο πέρασμα του χρόνου
Χορεύεις αστείρευτους χορούς
Πάντα τραγουδιστά
Στα βάθη του σκότους κερδίζεις τις εντυπώσεις
Αχώριστη συντρόφισσα στον χιονιά
Μυρίζεις ζεστασιά τις κρύες νύχτες του χειμώνα
Γεννιέσαι
Πεθαίνεις
Μέσα απ’ τις στάχτες σου ξαναγεννιέσαι
Στη σύγκρουση είσαι εκεί
Αγωνίζεσαι
Ακούραστα παλεύεις
Μπροστάρισσα ξεσηκωμού
Φλόγα
Ανατολή με Γάζα ματωμένη
Εκεί στης βόρειας Σικελίας τη μεριά.
Στο Κάπο Γάλλο καθισμένος σ’ ένα βράχο.
Που με βοηθά, τη θύμηση μου να ‘χω.
Δίχως να σβήνουνε ποτέ τους τα κεριά.
Αγνάντι η θάλασσα στέκει κυματιστή.
Τριγύρω κρίταμο, αλκαπάρα και γλιστρίδα.
Ατένισα, μα ορίζοντα δεν είδα.
Σ’ ακτογραμμές που πάντα έμεινε πιστή.
Πιάνω τη γκάιντα να φυσήσω, τι να πω.
Από παντού με ζώνουν κόμποι και κουκούλια.
Τα έχουν πει, και τα θαλασσοπούλια.
Κείνα που ατέρμονα κι αστείρευτα αγαπώ.
Στέλνουν αγάντα ολούθε στην κακομοιριά.
Εκεί ψηλά τα αίσχη βλέπουν και σαστίζουν.
Και δύση και, ανατολή διασχίζουν.
Με τις φτερούγες τους απλώνουν λευτεριά.
LINK:
AtaKatA: https://www.vivliaanomias.gr/atakata
AtaKatA Poemata (Blog με ορισμένα από τα ποιήματα) : https://ataktapoemata.wordpress.com/
AtaKatA Poemata (λίστα με τα μελοποιημένα ποιήματα) : https://www.youtube.com/watch?v=7aaCOCR_3cY&list=PLWkG4qYwyOg_Y_ywfDIMlkIvrb6NFhDep&index=13
Ataxía (μελοποιημένα ποιήματα με τους Ataxía):
Καγκούλα – https://www.youtube.com/watch?v=hUuDhGQmfWA
Ο πόνος μαύρα φόρεσε – https://www.youtube.com/watch?v=7aaCOCR_3cY
