Με την αυγή του 2025 μια ευχάριστη έκπληξη μας περίμενε στα δημοσιογραφικά μας γραφεία. Ξετυλίγοντας τα δώρα που έφερε μαζί του το νέο έτος δεν μπορούσαμε να μην σταθούμε πάνω σε τρεις παλαιότερες αλλά ιδιαίτερες εκδόσεις από τον Σύλλογο Γυναικών Μανταμάδου που αξίζουν την προσοχή μας.
Αρχικά πρόκειται για δύο βιβλία του Απόστολου Καρανικόλα (1927-2019) που όπως αναφέρει ο Παύλος Παρασκευαϊδης «αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του για να αποθησαυρίσει πλουσιότατο λαογραφικό και ιστορικό υλικό». Στις «Ευτράπελες ιστορίες των παππούδων μας» θα βρείτε συγκεντρωμένες 96 ευτράπελες ιστορίες από τα χρόνια των παππούδων μας. «Πολλές από αυτές δείχνουν την εύθυμη διάθεση, τη θυμοσοφία, το σπιρτόζο πνεύμα του λαού μας, την ευστροφία του, το ετοιμόλογο, την ευρηματικότητά του, τον ερωτισμό του, μα και τις αδυναμίες του, τα ελαττώματά του, τις ιδιοτροπίες του, την αφέλεια, την «ευήθεια», την επιπολαιότητά του.
Παμπόνηροι και απλοϊκοί, τετραπέρατοι και μπουνταλάδες, εργατικοί και φυγόπονοι, πλούσιοι και φουκαράδες, πρωταγωνιστούν στις ευτράπελες ιστορίες του Απόστολου Καρανικόλα» γράφει στον πρόλογό του ο Παύλος Παρασκευαΐδης, ενώ ο Παναγιώτης Παρασκευαΐδης σημειώνει ανάμεσα στα άλλα: «Οι γριγιές, οι κουμπάροι, οι παπαδιές, οι μυλωνάδες είναι οι συνηθισμένοι ήρωες στις λαϊκές διηγήσεις και παρελαύνουν και στο βιβλίο του Καρανικόλα, προκαλώντας χαμόγελο και σκεπτικισμό με τα καμώματα ή παθήματά τους».
Να μερικοί τίτλοι από αυτές τις ιστορίες: Η υποδοχή της πεθεράς, Η τρικυμία και η προσευχή του παπά, Η αγελάδα νύφη, Ο νεωκόρος, Η γριά που ήθελε παρέα, Ο σαμαράς, Του τιφτιρέλ’, Οι τρεις γαμπροί, τα φρέσκα αυγά κ.ά..
Στις αρχικές σελίδες του βιβλίου περιέχεται ένα πολυσέλιδο γλωσσάρι για τις λέξεις που είναι στην ντοπιολαλιά ενώ το εξώφυλλο κοσμεί μια θαυμάσια προσωπογραφία του Καρανικόλα ζωγραφισμένη από τον Κώστα Ζιαμπάρα.
Με το δεύτερο βιβλίο επίσης έκδοση του Σύλλογου Γυναικών Μανταμάδου, έναν Σύλλογο ιδιαίτερα δραστήριο, ο οποίος, δίπλα στις ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, έχει να επιδείξει και μια έντονη εκδοτική δραστηριότητα, ο σεμνός και αθόρυβος εργάτης της λαικής παράδοσης, μας παραδίδει και πάλι μέρος από το λαογραφικό και παραδοσιακό υλικό του Μανταμάδου της Λέσβου που χρόνια τώρα, με πάθος, μεθοδικότητα και ακατάβλητη δραστηριότητα έχει συγκεντρώσει
Το βιβλίο του Απόστολου Καρανικόλα «Παραδοσιακά τραγούδια από τον Μανταμάδο της Λέσβου» περιλαμβάνει νανουρίσματα, ταχταρίσματα, τραγούδια του γάμου, της κούνιας, της αγάπης και του έρωτα, τραγούδια αστεία, σατιρικά, παραπονιάρικα, τραγούδια θρησκευτικού περιεχομένου, όπως είναι το τραγούδι του Ταξιάρχου Αρχαγγέλου Μιχαήλ Μανταμάδου, τα τραγούδια της Μεγάλης Σαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας, τα κάλαντα και άλλα.
Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας καταγράφει τα παραδοσιακά τραγούδια του χωριού μας που χάνονταν στη λήθη του χρόνου, για να τα παραδώσει ως πολύτιμη παρακαταθήκη στις νεότερες γενιές.
Τα τραγούδια αυτά εκφράζουν τα καθημερινά βιώματα του λαού μας, τα συναισθήματά του, τους καημούς και τους πόθους, όπως και τα δημοτικά τραγούδια στην κατηγορία των οποίων ανήκουν.
Μέσα στους στίχους τους παρελαύνουν, τα ήθη, τα έθιμα, οι δοξασίες και οι παραδόσεις του χωριού μας, διάφορες εκδηλώσεις της ζωής των κατοίκων του στο παρελθόν, κοντολογίς ο λαϊκός μας πολιτισμός. Οι μνήμες που ξεπηδούν μέσα από αυτούς τους στίχους μας ταξιδεύουν με το νου στα παλιά νοσταλγικά εκείνα χρόνια, τότε που ήμασταν παιδιά και μας γεμίζουν συγκίνηση και γλυκιές αναμνήσεις για αλλοτινές όμορφες εποχές, που έχουν παρέλθει αναπιστρεπτί.
Τέλος το τρίτο βιβλίο πρόκειται για μια πραγματικά εντυπωσιακή και εξαιρετικά δουλεμένη έρευνα που εκδόθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Πρόκειται για το πιο πρόσφατο πόνημα του συνταξιούχου Λυκειάρχη και συγγραφέα Παύλου Παρασκευαΐδη, με τίτλο «Τούρκικες λέξεις στο μανταμαδιώτικο γλωσσικό ιδίωμα». Όπως σημειώνει ο συγγραφέας στον πρόλογό του, στόχος του βιβλίου είναι να περισώσει μαζί με τις λέξεις και τις φράσεις, «έννοιες, ιδέες και νοοτροπίες, οι οποίες άφησαν ανεξίτηλα τα χνάρια τους, πάνω στα οποία, χωρίς ίσως να το συνειδητοποιούμε, βαδίζουμε εμείς σήμερα και θα βαδίσουν μελλοντικά τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας». Όπως σημειώνει πολύ εύστοχα ο Αναπληρωτής Καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Γιώργος Κοτζόγλου, που προλογίζει το βιβλίο, η μελέτη για τις τούρκικες λέξεις στο μανταμαδιώτικο ιδίωμα «πετυχαίνει απόλυτα τον διπλό στόχο που έχει κάθε τέτοια μελέτη»: αφενός αναδεικνύει τα στοιχεία που διαφοροποιούν το μανταμαδιώτικο ιδίωμα από άλλα ιδιώματα της Ελλάδας, ακόμα και της Λέσβου, και προβάλλει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του που λειτουργούν και ως στοιχεία συνοχής της συγκεκριμένης γλωσσικής κοινότητας. Αφετέρου υπογραμμίζει τις συνδέσεις και τις γέφυρες επικοινωνίας αυτής της ιδιαίτερης και μοναδικής ελληνικής κοινότητας με μια ξένη γλώσσα και με έναν ξένο πολιτισμό, τον τουρκικό. Έτσι η γλώσσα αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα ότι οι επαφές και οι πολιτιστικές ανταλλαγές ακολουθούν πολλές φορές δρόμους διαφορετικούς από εκείνους που ίσως υποθέτουμε.
Συγχαρητήρια λοιπόν στον Συλλόγο Γυναικών Μανταμάδου που με την πρωτοβουλία του κρατά ζωντανή τη μνήμη των ηθών και των εθίμων της πλούσιας παράδοσης του χωριού.
