Η μελέτη της Όλγας Σαλιαμπούκου “Μετασχηματισμός” υιοθέτησε τις αρχές της ποιοτικής μεθοδολογίας έρευνας και της έρευνας με βάση την τέχνη, χρησιμοποιώντας μια καινοτόμα, συμμετοχική και δημοκρατική μέθοδο παραγωγής και ανάλυσης εμπειρικών δεδομένων, το Photovoice (“φωτοφωνή”) παράλληλα με τη μέθοδο της ομάδας εστίασης (focus group). Προσκλήθηκαν για συμμετοχή παραπάνω από 20 άτομα που συνδέονται με τον πολιτιστικό χώρο της Λέσβου και τελικά συμμετείχαν 10 ατομικότητες που εκπροσώπησαν είτε την προσωπική καλλιτεχνική τους οντότητα είτε – ταυτόχρονα – τον ρόλο τους σε έναν συλλογικό φορέα, δεσμό ή εγχείρημα.
Ο επίσημος τίτλος της μελέτης είναι ” “Ο κοινωνικός και πολιτιστικός κόσμος της Λέσβου ως οπτική κατασκευή: Διερεύνηση της δράσης πολιτιστικών φορέων και συλλογικοτήτων μέσω της μεθόδου Photovoice”.
“Η μελέτη μου αφορούσε το νησί της Λέσβου και επεδίωξε να ερευνήσει το ρόλο των πολιτιστικών οργανισμών, των χώρων τέχνης και των καλλιτεχνών καθώς και τη λειτουργία της τέχνης ως εργαλείο ενδυνάμωσης των κοινοτήτων. Παράλληλα, αναζητούσα την πρακτική κατανόηση των δυνατοτήτων ενός συμμετοχικού και δημιουργικού εργαλείου έρευνας που συνδέεται με την ιδιότητα μου ως φωτογράφο – το Photovoice”, εξηγεί η Όλγα.
Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους ήταν η ενεργοποίηση του διαλόγου για την ανάγκη των θεσμών τέχνης να προσεγγίσουν πρακτικές του κοινωνειν ως πρόσφορα πεδία που τονίζουν την ανοιχτή διαδικασία και τη συνεργατική προσέγγιση, και επιδιώκουν την αλληλεπίδραση, κοινωνικοποίηση και συνύπαρξη ομάδων, ιδεών και απόψεων.
Παράλληλα προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε τις δυνατότητες σύμπραξης και συνεργιών μεταξύ καλλιτεχνών, φορέων, πολιτών και εργαζομένων στον πολιτιστικό χώρο, με απώτερο στόχο την προώθηση της διεπιστημονικής συνεργασία, την ενεργοποίηση των κοινοτήτων μας μέσω της συμμετοχικής τέχνης καθώς και την πολιτισμική δικτύωση που θα παίξει εν γένει καίριο ρόλο στους κοινωνικούς μετασχηματισμούς, στη χειραφέτηση της ίδιας της κοινότητας της Λέσβου, και θα διευκολύνει τελικά την οικοδόμηση μιας ισότιμης και δίκαιης, σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας στο νησί.
Απώτερος στόχος ήταν η ενίσχυση της αυτεπίγνωσης και της κριτικής συνειδητότητας των μελών της καλλιτεχνικής κοινότητας, δίνοντας έμφαση – σε ατομικό επίπεδο ανάπτυξης – στον μετασχηματισμό της αυτο-αντίληψης και σε κοινοτικό επίπεδο, στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των καλλιτεχνών, των εργαζομένων, του κοινού και τελικά ολόκληρης της Λεσβιακής κοινότητας, μέσα από την ενδυνάμωση του αισθήματος του ανήκειν και της δημιουργικής αλληλεγγύης.
Έτσι, δημιουργήσαμε από κοινού την ομάδα έρευνας και προσπαθήσαμε να εκφράσουμε την οπτική αναπαράσταση της κοινωνικής μας πραγματικότητας, να αναδείξουμε τα κοινωνικά και πολιτιστικά ζητήματα που μας απασχολούν, και τελικά να γνωριστούμε, να ενεργοποιηθούμε και να συνδεθούμε.
Πραγματοποιήσαμε τρεις συναντήσεις της ομάδας, ατομική φωτογραφική αποτύπωση σε προσωπικό, προκαθορισμένο χρόνο και προσπαθήσαμε να αναλύσουμε συλλογικά τις οπτικές αναπαραστάσεις/εικόνες μας, μέσα από κύκλους ανάλυσης, που είχαν ως αποτέλεσμα τον εντοπισμός κοινών μοτίβων που αφορούσαν τις δραστηριότητες των μελών.
Oι εικόνες που αποτυπώθηκαν προέκυψαν από τα θέματα διερεύνησης και αποτύπωσης που επέλεξαν οι ίδιοι/ες ως: “Τι κάνουμε ή δεν κάνουμε μέσα στη μέρα ώστε να προχωράνε όσα σχεδιάζουμε και ονειρευόμαστε;” και “Τι με κινητοποιεί μέσα στο χώρο μου σε σχέση με την καθημερινότητα μου και σε σχέση με τους άλλους χώρους;”
Οι συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακά αλλά και δια ζώσης στον υπέροχο χώρο του εγχειρήματος “Πολύτροπον”, τον Δεκέμβριο του 2022. Γελάσαμε, ήπιαμε, μοιραστήκαμε τις απογοητεύσεις και τα όνειρα μας αλλά πάνω από όλα γνωριστήκαμε”
Ο μετασχηματισμός προέκυψε ως ένα κοινό μοτίβο, μια κοινή ανάγκη που μοιραστήκαμε όλοι. Ονομάσαμε μετασχηματισμού ένα ημερολόγιο που είχαμε σκεφτεί να βγάλουμε αλλά επίσης κάπως οριζόμαστε πλέον έτσι κ ως άτυπη ομάδα.
Η ομάδα ξαναενεργοποιήθηκε πρόσφατα και συναποφάσισε να κάνουμε ανοιχτό κάλεσμα σε άλλους/ες καλλιτέχνες κτλ να βρεθούμε και να διερευνήσουμε αν μπορούμε και θέλουμε να πραγματοποιήσουμε κοινοτικές δράσεις πολιτιστικού χαρακτήρα.
Εικόνα εξωφύλλου: Γαβριέλα Βατή
