Γράφει η Κλεονίκη Μαρμάρου, φιλόλογος, συγγραφέας
Με ιδιαίτερη χαρά κρατώ στα χέρια μου το 15ο τόμο του Λεσβιακού Ημερολογίου, 15 χρόνια προσφοράς στα γράμματα, στις τέχνες στον πολιτισμό από το φιλόλογο, διδάκτορα, συγγραφέα κ. Παναγιώτη Σκορδά.
Εισαγωγικά κάνει ο ίδιος έναν απολογισμό του έτους, που έφυγε, προβάλλοντας γεγονότα με παγκόσμιο ενδιαφέρον και θέματα που αφορούν τη χώρα μας και το νησί μας. Ακολουθούν οι χαιρετισμοί του Μητροπολίτη Μυτιλήνης, του Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου, του Δημάρχου Μυτιλήνης και του Δημάρχου Δυτικής Λέσβου.
Το Ημερολόγιο αρχίζει με αφιέρωμα στη Γεραγώτισσα ζωγράφο Ηώ Αγγελή. Για τη γνωριμία και το έργο της μιλούν ο Νίκος Σηφουνάκης, η Ευαγγελία Καπετάνου και μια σειρά από τεχνοκριτικοί. Μέσα από τις σελίδες του τόμου έχουμε και εμείς την ευκαιρία να γνωρίσουμε πολλά έργα της ζωγράφου.
Στην πρώτη γραφή- πρώτη ανάγνωση παρουσιάζουν ποιητές και πεζογράφοι ένα έργο τους. Τίτλοι των κειμένων : Λεπταίσθητη Καίτη, ο αργαλειός, χειμώνας στην Πέτρα, ένα νησί από ασήμι, Αριστείδης και Ευανθούλα, παντού γυμνά παράθυρα, το τραγούδι της σιωπής. Μικρό δείγμα γραφής από το ποίημα του Ιγνάτη Μαρμαρέλλη.
«Γυμνά παράθυρα, στο πέτρινο σπίτι.
Φυτρώνουν αγκάθια στα χέρσα πεζούλια,
Το φως μόλις πέσει του αποσπερίτη,
Στην κούφια του στέγη θα έρθουν μαυροπούλια».
Ένα δεύτερο αφιέρωμα είναι για τον επιστήμονα, το συνδικαλιστή, το δημοσιογράφο, το λογοτέχνη Πλωμαρίτη Ξενοφώντα Μαυραγάνη. Το λογοτεχνικό του έργο αποτελείται από έξι συλλογές με διηγήματα και νουβέλες: «Ο θείος μου ο Άγιος», «Ψάρι με κεφάλι και ουρά», «Προς το παρόν υγειαίνω», «Ανισαμιά», «Η μεγάλη αναβροχιά», «Πάντα ξένοι», το εκτενές αφήγημα «Το ουζερί», το μυθιστορηματικό χρονικό « Επτά και κάτι νύχτες», το μυθιστόρημα «Ζώντας στην Αττάλεια», και τη μοναδική ποιητική του Συλλογή « Άλλοι ουρανοί», που εκδόθηκε μετά την εκδημία του, με φροντίδες της συζύγου του Έφης.
Στην ενότητα «Αρχαιολογία» δύο μελέτες, η μία του Ιωάννη-Ανδρέα Γ. Βλάχου για το νησί με τα πέτρινα δέντρα και η άλλη της Μαρίας Γιαννίκου για τις διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων στον ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερα στη Λέσβο.
Στην ενότητα «Νεότερη Ιστορία» ένα στιχούργημα είναι μια αυθεντική ιστορική μαρτυρία για το μεγάλο σεισμό του 1867 στη Λέσβο. Ο φιλόλογος και διδάκτωρ Γιάννης Κωνσταντέλλης αφιερώνει τη μελέτη στη μνήμη του παππού του Ιωάννου Κωνσταντίνου ή Κωνσταντέλλη, ο οποίος το είχε καταγράψει.
Το καφενεδάκι της Κρατήγου» από την Άννα Ανδρέου είναι ένα άρθρο, στο οποίο γίνεται μια προσπάθεια καταγραφής και διάσωσης στιγμών από την ιστορία της Κρατήγου, με βάση προφορικές μαρτυρίες.
Στην ενότητα «Εκκλησιαστική Ιστορία» από τη Δέσποινα Ανδρέου δίνεται η ζωή και το έργο του μητροπολίτη Μηθύμνης Διονυσίου Μηνά.
Και πάλι στα «Εικαστικά» γνωριμία με Αγιασσώτισσα, αυτή τη φορά, ζωγράφο, τη Βάνα Γέρου, μέσα από τη σπουδή της Αναστασίας Αβούρη. Κεράσια, λουλούδια, δάσος, άποψη της Αγιάσου, ψαροχώρι και ελιές είναι τα θέματα σε κάποιους πίνακές της. Η πραγμάτευση των θεμάτων της αποπνέει ένα συγκεχυμένο, σχεδόν μυστικιστικό κλίμα, μέσα στο οποίο θέλει η ζωγράφος να συμπαρασύρει το θεατή.
Και πάλι Τέχνη, « Φωτογραφία» η Μάγδα Αναγνωστή παρουσιάζει τους φωτογράφους από την Αγία Παρασκευή: Ευστάθιο και Περικλή Μπούκα και τον Κωστή Βουγιούκα και ο Jorge Ruiz Duena την πρόσφατη δουλειά του Δημήτρη Γέρου για τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες.
Στην ενότητα «Νεοελληνική Γραμματεία» ο Βασίλειος Γεώργας κάνει εμπεριστατωμένη προσέγγιση στη γλωσσική ταυτότητα του Αργύρη Εφταλιώτη ως προς τα ουσιαστικά, τα επίθετα, τα επιρρήματα, τα ρήματα, τα σύνθετα και το λεξιλόγιο.
Ο Συμεών Σταμπουλού δίνει στοιχεία για μιαν «αντιδικία» ανάμεσα στον Στράτη Μυριβήλη και το Γιάννη Σκαρίμπα.
Οι υπέροχες πόρτες της Λέσβου, μέσα από το φακό του Αλέκου Κιουρέλλη με ποίηση του Νίκου Σφαμένου, προβάλλουν « Ανθρώπων έργα» :
«Εκεί
Στον ξεχασμένο καφενέ
Κοιτά αυτές τις όμορφες πόρτες
Γύρω του
Τα γλυκά κορίτσια
Που ποτίζουν τα λουλούδια
Κλείνει τα μάτια
Και ταξιδεύει για λίγο
Χαϊδεύοντας
Το άδειο ποτήρι του».
Ένα τρίτο αφιέρωμα στο εφετινό Λεσβιακό Ημερολόγιο είναι για τη δέκατη μούσα, τη Σαπφώ. Τη διαχρονική ανθεκτικότητα του μοναδικού αιγαιακού πολιτισμού, συνοδευόμενη με την πολύτιμη αίσθηση μιας πολιτισμικής αυτάρκειας, τη συνάντησα στους κοινούς εκφραστικούς και γλωσσικούς τόπους ανάμεσα στη σαπφική ποίηση και το νεοελληνικό δημοτικό τραγούδι, επισημαίνει η Τασούλα Καραγεωργίου.
Η Συμώνη Κατραμάδου, μέσα από κείμενα της αρχαιοελληνικής και της ρωμαϊκής γραμματείας, μιλά για την ερωτική ταυτότητα της Σαπφούς. Γενεές γενεών έχουν παρέλθει από την εποχή που έζησε η Σαπφώ, θρησκευτικά συστήματα και δοξασίες ήρθαν και παρήλθαν, νέα κοινωνικά ήθη και νέοι νόμοι έφτιαξαν τον κόσμο που γνωρίζουμε σήμερα. Είναι αδόκιμο να κρίνουμε τη σεξουαλική συμπεριφορά ενός ατόμου της αρχαιότητας, και μάλιστα γυναίκας, με βάση τα σημερινά ήθη, όπως είναι λανθασμένες ανάλογες κρίσεις του Μεσαίωνα, που οδήγησαν το έργο της στην πυρά.
Ο Δημήτρης Αναγνωστής και η Μάγδα Αναγνωστή συσχετίζουν τη ζωή του Χάραξου, αδελφού της Σαπφούς με το πασίγνωστο παραμύθι της Σταχτοπούτας και με την ιστορία του Θεοκλή, νοικοκύρη και δουλευτή αγρότη.
Στα απέναντι παράλια και στις αλησμόνητες πατρίδες μάς φέρνουν δυο κείμενα. Το ένα του Χριστόδουλου Τσακιρέλλη για το Χριστιανοχώρι της Περγάμου και το άλλο του Μιχάλη Κατανάκη για τη Μηχανιώνα της Κυζίκου.
Στην ενότητα «Πολιτική Ιστορία» ο Στράτος Σαλαβός μέσα από μια ιστορική διαδρομή μισού αιώνα στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Δήμου Μυτιλήνης παρουσιάζει τους Δημάρχους της Μεταπολίτευσης.
Ο Στρατής Πάντας από την ιστορία του Πολιχνίτου τη δεκαετία του 1940 περιγράφει ένα γεγονός που συνέβη στη Σκάλα Πολιχνίτου με την ευχή «Ποτέ πια διχόνοια και μίσος».
Ιστορίες στη ντοπιολαλιά- λαογραφικά μάς δίνουν ο Γιάννης Παπάνης, ο Μιχάλης Πολυπαθέλλης και η Στρατούλα- Σοφία Μουτζουρέλλη.
Πάλι στη Αρχαιολογία αλλά τη Βιομηχανική αφιερώνεται η ενότητα με φωτογραφικό υλικό του Γιάννη Τυροβολά για τα βιομηχανικά Παράκοιλα, το «ελαιοτριβείο δι’ ατμού» Γεωργίου Καμπεζά στα Παράκοιλα και αναμνήσεις από το Ελαιοτριβείο και τις επιχειρήσεις κλωστοϋφαντουργίας μέσα από τα κείμενα του Γιάννη Αγριτέλλη και της Νίκης Ταστάνη.
Ο Αθανάσιος Φραγκούλης, κάνοντας «Πατριδογνωσία», παραθέτει γλωσσικό σημείωμα σχετικό με την ονομασία του χωριού του, του Σκουτάρου.
Στην τελευταία ενότητα «Η Λέσβος, ο Χρόνος, οι Άνθρωποι, οι Ιστορίες τους» παρουσιάζουν τον «Νέστορα» της Λεσβιακής Τυροκομίας, τον Ευριπίδη Θυμέλη ο Παναγιώτης Σκορδάς και ο Μιχάλης Πολυπαθέλλης. Η Αναστασία Ζήση μιλά για το Μιχαήλ Γούτο και τη συμβολή του στη διεθνή προβολή της Λέσβου και ιδιαίτερα του Μόλυβου. Η Έφη Δημητράκα παρουσιάζει την ιστορία του Ξενοδοχείου «Λέσβιον» μέσα από τα μάτια του Ακινδύνου Δημητράκα.
Το «Λεσβιακό Ημερολόγιο. Γράμματα-Τέχνες-Πολιτισμός» τιμώντας τη Μηλένα Κοντού δημοσιεύει το αναλυτικό αθλητικό της βιογραφικό και αρκετές φωτογραφίες, της σφίγγει το χέρι, ως έκφραση όχι μόνο πολλών συγχαρητηρίων, αλλά και θερμών ευχών για υγεία, δύναμη και άλλες επιτυχίες.
Με τα εξώφυλλα όλων των τόμων και τα βιογραφικά των συγγραφέων κλείνει το φετινό «Λεσβιακό Ημερολόγιο. Γράμματα- Τέχνες – Πολιτισμός».
Αξίζουν συγχαρητήρια στον καλό φίλο και εξαιρετικό επιστήμονα Παναγιώτη Σκορδά για την πίστη και την προσήλωσή του σε αυτή την έκδοση που συμπληρώνει 15 χρόνια αποτυπώνοντας την πολιτιστική ταυτότητα του νησιού μας. Αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους, όσοι συμβάλλουν σε αυτήν την προσπάθεια, που εκτός από εκδοτικό άθλο αποτελεί και μια τιμή για τη Λέσβο ευρύτερα.
Εύχομαι να είναι καλοτάξιδο και ευπώλητο το «Λεσβιακό Ημερολόγιο. Γράμματα-Τέχνες-Πολιτισμός. 2025».
