‘Ένα μυθιστόρημα αυτογνωσίας και τοπογνωσίας
Άννα Αθανασιάδου
Στο νέο μυθιστόρημά του «ΣίΓΡΙ Ο ΤΟΠΟΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ» ο Στρατής Πανούριος παρασέρνει τους αναγνώστες στο ταξίδι του Πλάτωνα Γκουκώ, Γάλλου φιλόσοφου στο Σίγρι της Λέσβου για υπαρξιακές αναζητήσεις μέσα από την μύηση στην πρακτική καθημερινότητα, τις αυθεντικές σχέσεις και τον αναζωογονητικό έρωτα. Όπως θα μπορούσε να συμβεί στον καθένα που ζει αναζητώντας την ασφάλεια μέσα στην χαοτική ζωή μιας μεγαλούπολης, έτσι κι ο απογοητευμένος φιλόσοφος δεν ικανοποιείται από μια πολυάσχολη και πετυχημένη επαγγελματικά αστική ζωή. Αυτό αντιλαμβάνεται σχεδόν ασυνείδητα πως κάτω από το δίχτυ της προσωπικής του σιγουριάς υποβόσκει η κοινωνική τρωτότητα και η παγκόσμια αστάθεια.
Αρχικά, ο Πανούριος αποτυπώνει με οξυδέρκεια έναν αστικό κόσμο – στο Στρασβούργο, στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης –όπου αρκετά μετά το «τέλος των ιδεολογιών» – χάσκει το ιδεολογικό κενό. Στην Ευρωπαϊκή μεγαλούπολη ο φιλόσοφος Γκουκώ νοηματοδοτεί την άνετη ζωή του κυρίως μέσα από τις, δίχως τριβές, προσωπικές σχέσεις και την επαγγελματική – διανοητική δραστηριότητα. Αυτά,όμως, όχι μόνο δεν του χαρίζουντην πληρότητα, αλλά και νεκρώνουν τον ερωτικό πόθο του, οξύνοντας την αγωνία του για μια παγκόσμια καταστροφή από επικείμενη πολεμική σύγκρουση.Αναζητώντας ένα αντίδοτο για το ψυχικό αδιέξοδό του ταξιδεύει στην καλοκαιρινή Λέσβο.
Στο περιβάλλον του νησιού όπου τον ξεβράζει μια φιλοσοφική «μοίρα» του συναντά άτομα εξίσου απόμακρα κι αποστασιοποιημένα, τα οποία αποζητούν διακριτικά ένα είδος Επικούρειας ευτυχίας με βασικά συστατικά τον έρωτα, την φιλία, την σωματική ευεξία, μαζί με κάποια στοιχειώδη οικονομική αυτάρκεια και δημιουργικότητα, φυσικά με την βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας. Ο νησιωτικός τόπος δεν είναι ένα γραφικό σκηνικό για τις αναζητήσεις του Γκουκώ, αλλά λειτουργεί ως μήτρα μιας σύγχρονης θεογονίας, που τον ταρακουνά υπαρξιακά. Το αναζωογονητικό πολιτισμικό αμάλγαμα που το Σίγρι γεννά ακατάπαυστα, μαζί με ατομικές και συλλογικές μνήμες, περιλαμβάνει ψήγματα αρχαίας και σύγχρονης φιλοσοφίας και ποίησης, ίχνη αρχαίων μύθων με σύγχρονη απήχηση, απόηχους από θεατρικά έργα αρχαία, σαιξπηρικά και σύγχρονα.
Όλα αυτά περιδινούνται συνθέτοντας μια θάλασσα με καλλιτεχνικά και φιλοσοφικά ρεύματα και κύματα, μέσα στα οποία βυθίζεται διανοητικά και συναισθηματικά ο απογοητευμένος φιλόσοφος, ώστε να ξαναβρεί το σωματικό και ψυχικό σφρίγος μαζί με τον ώριμο ερωτικό πόθο για μια σύγχρονη «θεά». Η καταλυτική δύναμη του τόπου – το διεισδυτικό “geniusloci” -όπως μεταγγίζεται μέσα από το νησιώτικο καλοκαιρινό τοπίο στο Σίγρι,ενισχύεται από την διάχυση της τέχνης και της φιλοσοφίας που αφήνουν τα άυλα μνημονικά ίχνη τους παντού, ακόμα και στα καθημερινά χρηστικά αντικείμενα. Η παρηγοριά της φιλοσοφίας γίνεται σε μεγάλο βαθμό παρηγοριά της αισθητικής, με το συναίσθημα του Γκουκώ να ξαναβρίσκει την παιχνιδιάρικη ελευθερία, ενώ το σώμα του ζωντανεύει, σε αντίθεση με το απολιθωμένο δάσος του νησιού, με τα δέντρα του να αποκαλύπτονται στο τέλος, μαζί με τα λιγοστά μέλη μια απόμακρης κοινότητας.
Όλο αυτό το ταξίδι του Γκουκώ που τον οδηγεί στην αυτογνωσία, αδιαχώριστη από την βιωματική τοπογνωσία, ο Πανούριος το αποδίνει με απλότητα και αμεσότητα, αλλά και ποιητικά. Έτσι τα διάφορα φιλοσοφικά νοήματα μεταβιβάζονται εύκολα, χωρίς να χάνουν την βαρύτητά τους, ενώ αναδεικνύεται ο τόπος ως πολιτιστικό τοπίο.
