Ένα μοναδικό χειρόγραφο του 13ου-14ου αιώνα, με ανέκδοτες ιστορικές καταγραφές, ανακαλύφθηκε στη βιβλιοθήκη της Μονής Λειμώνος στη Λέσβο.
Η Μονή Λειμώνος στη Λέσβο φέρνει ξανά στο φως σπουδαίες ιστορικές μαρτυρίες. Ο καθηγητής Φίλιππο Ρονκόνι του Ecole des Hautes Etudes des Sciences Sociales του Παρισιού ανακάλυψε το χειρόγραφο «297», ένα μοναδικό λειτουργικό κείμενο του 13ου-14ου αιώνα, που περιλαμβάνει ανέκδοτες σημειώσεις για την ιστορική πορεία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Οι ειδικοί κάνουν λόγο για ένα ανεκτίμητης αξίας εύρημα, καθώς το χειρόγραφο περιλαμβάνει λεπτομέρειες για την ταραχώδη περίοδο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ’ Μέγα Κομνηνού. Περιέχει επίσης πληροφορίες που δεν είχαν καταγραφεί σε επίσημα χρονικά. Οι προσθήκες στα περιθώρια του κώδικα, γραμμένες από μοναχούς της εποχής, αποκαλύπτουν κρίσιμα γεγονότα. Αυτά περιλαμβάνουν τις εσωτερικές συγκρούσεις και τις πολιτικές αναταραχές που συγκλόνισαν την Κωνσταντινούπολη.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι χειρόγραφες εικόνες σε μικρογραφίες που πλαισιώνουν το κείμενο με μελάνι και χρυσό είναι εξαιρετικά ωραίες και ασυνήθιστες.
Παράλληλα, διαπιστώθηκε ότι στα περιθώρια των σελίδων του χειρογράφου υπάρχουν πολλές ιδιόχειρες προσθήκες -ειδήσεις στην ουσία- για τα τεκταινόμενα στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Αυτές οι προσθήκες βρίσκονται και στα κενά ανάμεσα στα κεφάλαια. Είναι προσθέσεις από τον 13ο και τον 14ο αιώνα.
Μία από αυτές τις παρασελίδιες σημειώσεις, γραμμένη αρχές του 14ου αι., αναφέρεται στις σκοτεινές σελίδες της ηγεμονίας του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ΄ Μέγα Κομνηνού. Συγκεκριμένα, ο αυτοκράτορας είχε σκοτώσει τα δυο αδέρφια του για να πάρει τον θρόνο. Επίσης, καταγράφεται η έκβαση της εμφύλιας διαμάχης που συντάραξε την Τραπεζούντα, την Κωνσταντινούπολη κι όλη την Αυτοκρατορία, προκαλώντας μάχες και καταστροφές.
Λόγω της πολυτιμότητας των υλικών συγγραφής (μελάνι-χαρτί ή περγαμηνή), οι εγγράμματοι μοναχοί κατέγραφαν τα σημαντικά γεγονότα της εποχής. Αυτά τα μάθαιναν είτε ζώντας τα, είτε πληροφορούμενοι από ταξιδιώτες-επισκέπτες του μοναστηριού (πχ πολέμους, σεισμούς, καταστροφές, ναυάγια κ.α.). Κατέγραφαν ό,τι μπορούσαν σε χαρτί ή περγαμηνή κλπ.
«Μια τέτοια περίπτωση σημειωμάτων στα κενά και στα περιθώρια των σελίδων συναντούμε στον κώδικα 297» ανέλυσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ρονκόνι. Πρόκειται για λιτές αλλά σημαντικές ιστορικές καταγραφές. Αυτή η πρακτική στο συγκεκριμένο κώδικα προσομοιάζει με χειρόγραφη εφημερίδα από το παρελθόν, από την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας…
Ειδήσεις απευθείας από τον 13ο – 14ο αι. της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
«Ανακαλύψαμε αυτές τις προσθήκες και μετά από μελέτη διαπιστώσαμε ότι έχουν γραφτεί από 3 ή 4 άτομα. Οι γραφείς, μάς είναι άγνωστοι … Οι “στρώσεις” τους στο χειρόγραφο “μιλούν” για γεννήσεις, για την καθημερινή ζωή στο νησί, για ταξιδιώτες απ’ όλη την Ελλάδα που περνούσαν από το μοναστήρι και κυρίως για τα σημαντικά γεγονότα της εποχής τους.
Έγραφαν για γεγονότα που δεν ήταν γνωστά και θα έμεναν στο ντουλάπι της ιστορίας κι άγνωστα σ΄ εμάς αν δεν τα κατέγραφαν στα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης τους. Ο ένας από τους άγνωστους γραφείς φαίνεται μάλιστα ότι είχε «υψηλές διασυνδέσεις» με την αυτοκρατορική αυλή αφού αναφέρεται στην εμφύλια σύρραξη και στην επίθεση που δέχθηκε ο αυτοκράτορας από τους εχθρούς του ενώ αποκαλύπτει και την τελική έκβαση το πως δηλαδή ο Ανδρόνικος έχασε τις μάχες και οι αντίπαλοί του κατέλαβαν την εξουσία στην Κωνσταντινούπολη.
«Χρυσωρυχείο»
«Η Βιβλιοθήκη της Ιεράς Σταυροπηγιακής (Πατριαρχικής) Μονής Λειμώνος αναδεικνύεται πλέον σε χρυσωρυχείο για την επιστήμη της Παγκόσμιας Παλαιογραφίας και Κωδικολογίας» ανέφερε ο καθηγητής Χριστιανικής Γραμματείας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Χρήστο Αραμπατζή.
Το μοναστήρι «μετράει» μια παρουσία αιώνων. Ιδρύθηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Διαλύθηκε από του Οθωμανούς το 1462. Ανασυστάθηκε από τον επίσκοπο Μηθύμνης Άγιο Ιγνάτιο Αγαλλιανό το 1526 και αφιερώθηκε στον αρχάγγελο Μιχαήλ.
Το όνομα της μονής προέρχεται από το μεγάλο λιβάδι (λειμώνα) της Μυτιλήνης στο κέντρο του οποίου βρίσκεται. Υπήρξε επί πέντε αιώνες ένας πνευματικός και εκπαιδευτικός φάρος για τον ελληνισμό και την Ορθοδοξία στο βορειοανατολικό Αιγαίο καθώς στους χώρους της λειτούργησαν μεταξύ άλλων η περίφημη «Λειμωνιάδα» σχολή, «Φροντιστήριον»(κατηχητικό), οικοτροφείο, σχολή καλλιγράφων και αντιγραφέων, οικοκυρική σχολή, σχολή κεντητών και κεντητριών(για γυναίκες)και έως τον 20ο αι λειτουργούσε εντός της σχολείο.
Η μονή είναι τόσο συνυφασμένη με την εκπαίδευση της Μυτιλήνης που συμμετείχε ακόμα και στα έξοδα ανέγερσης του σπάνιας ομορφιάς δημοτικού σχολείου της Καλλονής(1929) ενώ συνεχίζει μέχρι και σήμερα την πλούσια πνευματική, κοινωνική και φιλανθρωπική της δράση.
Η Πατριαρχική αυλή και η γραφή Bouletee
Σημαντική στιγμή στην μελέτη της επιστημονικής ομάδας ήταν όταν «ανακαλύψαμε σπαράγματα χειρογράφων μιας σπάνιας γραφής». Αρχικά η ομάδα είχε εντοπίσει μια νέα τεχνοτροπία διάσωσης των πολυτιμότερων χειρογράφων.
«Διασώθηκαν και τα περιεχόμενα των περγαμηνών και σ ένα τέτοιο περγαμηνό φύλλο εντοπίστηκε δείγμα της γραφής του 10ου αι που ονομάζεται Βοuletee και γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιείται στα χειρόγραφα της Πατριαρχικής αυλής την εποχή εκείνη. Πρόκειται για μια σημαντική περίοδο, μια εποχή άνθισης των γραμμάτων, της ανάπτυξης των γραμμάτων και των τεχνών, εποχή μετά τον Πατριάρχη Φώτιο Α, που σηματοδοτεί την επιστροφή στην αρχαιοελληνική κουλτούρα».
Η επιστημονική ομάδα των δύο καθηγητών έχει μελετήσει για πρώτη φορά διεξοδικά το περιεχόμενο της Βιβλιοθήκης του συγκεκριμένου μοναστηριού και έχει ολοκληρώσει, μέχρι στιγμής, το 75% των χειρογράφων της. Παράλληλα συνεχίζει παρόμοια μελέτη στην ιερά μονή Κάτω Ξενιάς Μαγνησίας.
Η βιβλιοθήκη της Μονής Λειμώνος, μια από τις σημαντικότερες του ελλαδικού χώρου, περιλαμβάνει πάνω από 500 χειρόγραφα, πολλά από τα οποία δεν έχουν μελετηθεί ακόμα.
Η έρευνα των καθηγητών Ρονκόνι και Χρήστου Αραμπατζή του ΑΠΘ, σε συνεργασία με ομάδα φοιτητών, συνεχίζεται, με στόχο την αποκάλυψη περισσότερων ιστορικών θησαυρών.
