Στα χέρια μας έφτασε η εξαιρετική μελέτη του καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Νίκου Βαφέα και της ιστορικού και εκπαιδευτικού Μαρίας Μανδαμαδιώτου που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Αλεξάνδρεια» με τίτλο «Τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου – Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο ελληνικό κράτος (1876-1940)», Πρόκειται για το αποτέλεσμα ενός ερευνητικού προγράμματος που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2019 στο Πανεπιστημίου Αιγαίου με συνεργαζόμενο φορέα το Πανεπιστήμιο Κρήτης με τίτλο: «Οι ελληνορθόδοξες κοινότητες των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου. Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο ελληνικό κράτος (1876-1923)» με επιστημονικό υπεύθυνο τον ομότιμο πλέον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου Σπύρο Καράβα.
Στο βιβλίο παρουσιάζεται και εξετάζεται η ιστορική διαδρομή των νησιών του Βορειοανατολικού αιγαίου, (όρος που παραπέμπει στη σημερινή εννοιολόγηση του γεωγραφικού χώρου στον οποίον ανήκουν διοικητικά και δεν συναντάται σε καμία άλλη “στιγμή” της ιστορίας τους), κατά τον 19 αιώνα και το πρώτο μισό του 20ου αιώνα σε σχέση με τις αλλαγές που συντελούνται τη συγκεκριμένη περίοδο στον μεσογειακό και ευρωπαϊκό χώρο.
Τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου Λέσβος, Χίος, Λήμνος, Σάμος και Ικαρία βιώνουν κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο (1876-1912) τον καπιταλιστικό μετασχηματισμό και τη σταδιακή είσοδό τους στη νεωτερικότητα, μια διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη σε όλη τη διάρκεια του «μακρού» 19ου αιώνα. Βαθιές αλλαγές στην οικονομία και την κοινωνία των νησιών παρατηρούνται επίσης κατά τις πρώτες δεκαετίες της μετάβασης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο ελληνικό κράτος (1912-1940).
Ειδικότερα, αντικείμενο μελέτης αποτελούν οι διεργασίες μετάβασης των νησιών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο ελληνικό κράτος και η πρόσληψη των μεταβαλλόμενων ιστορικών συνθηκών της περιόδου 1876-1940 από τα ίδια τα ιστορικά υποκείμενα, τους κατοίκους των νησιών, οι οποίοι δεν αντιμετωπίζονται ως παθητικοί δέκτες επιρροών προερχόμενων από τη Δύση, αλλά ως συμμέτοχοι στη διαμόρφωση του ιστορικού γίγνεσθαι. Για τα ζητήματα που εξετάζονται εδώ, τα οποία ασφαλώς υπερβαίνουν τα στενά πλαίσια της τοπικής ιστορίας, ανατρέχουμε σε ιστορικές αναζητήσεις που συνδέονται με την έννοια της νησιωτικότητας, προσεγγίζοντας κάθε πλευρά της επικοινωνίας, της διασύνδεσης, αλλά και της απομόνωσης που σφραγίζουν αυτούς τους νησιωτικούς τόπους.
Το βιβλίο μπορεί να βρει, όποιος ενδιαφέρεται, σε ηλεκτρονική μορφή στον ιστότοπο των ανοικτών ακαδημαϊκών εκδόσεων ΚΑΛΛΙΠΟΣ, όπου έχει αναρτηθεί και είναι σε ελεύθερη πρόσβαση: https://repository.kallipos.gr/handle/11419/12905
