Η ενασχόληση με την ιστορία οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι μεταβολές στις κοινωνίες είναι συνήθως σταδιακές. Υπάρχουν διαστήματα όπου τα παλιό επιβιώνει στο καινούριο και το νέο ενυπάρχει στο παλιό. Στο ίδιο συλλογικό σώμα επικρατεί μία κυρίαρχη αντίληψη που προβάλλεται ως νέα και προκρίνεται ως αποτέλεσμα διαφόρων αιτίων. Ακόμα και σε περιόδους επαναστατικών αλλαγών, ο νεωτερισμός ήταν αποτέλεσμα μακρόχρονων διεργασιών στις κοινωνίες.
Η ανάγνωση του αποτελέσματος των εκλογών για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο προσφέρει την ευκαιρία να εξαχθούν συμπεράσματα για τις τάσεις της κοινωνίας. Το ισοζύγιο μεταξύ κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς παραμένει αμετάβλητο. Η κόπωση εξαιτίας του κυβερνητικού έργου είναι πασιφανής. Και η προσδοκία για αλλαγή προσώπων και πολιτικών σαφής. Ο μετασχηματισμός της πολιτικής σκηνής θα προκύψει ως αποτέλεσμα μίας διαδικασίας ωρίμανσης που κανένας δεν μπορεί να προβλέψει αυτή τη στιγμή πόσο θα διαρκέσει.
Το τέλος της μεταπολίτευσης αναβάλλεται
Η διαδικασία αυτή αφορά πρωτίστως την πολιτική δύναμη που εμφανίζεται ως εναλλακτικός δυνητικός πόλος εξουσίας διεμβολίζοντας τα κόμματα της συγκυβέρνησης. Αφορά όμως και τις άλλες πολιτικές δυνάμεις που πρωταγωνιστούν κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης και οφείλουν να προετοιμαστούν για την επόμενη ημέρα. Δεν επέρχεται το τέλος της μεταπολίτευσης, διότι μία πολιτική περίοδος δεν ορίζεται με βάση τον πολιτικό βίο των πολιτικών κομμάτων, αλλά με τις τάσεις που αναπτύσσονται σε μία κοινωνία.
Ως εκ τούτου η συρρίκνωση της εκλογικής δύναμης ενός κόμματος δεν σημαίνει ότι αλλάζει η πολιτική περίοδος, αλλά ότι το συγκεκριμένο κόμμα χάνει την επαφή του με την κοινωνία, που στρέφεται σε συγγενείς χώρους για να εκφραστεί. Το ανησυχητικό για το δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης είναι όταν οι χώροι αυτοί βρίσκονται στα άκρα. Αντιθέτως είναι απολύτως υγιές όταν ένα τμήμα του εκλογικού σώματος θεωρεί ότι έχει εξαντληθεί ο πολιτικός βίος ατόμων και πολιτικών σχηματισμών και αναζητεί νέα στέγη στο πλαίσιο της συνταγματικής νομιμότητας.
Ως προς τα πολιτικά πρόσωπα που εκφράζουν την κοινωνία, αρκεί να συγκρίνουμε την σύνθεση του κοινοβουλίου όπως προέκυψε από τις δύο τελευταίες εκλογές για να αντιληφθούμε ότι ο πολίτης διαθέτει τουλάχιστον ένα κριτήριο: δεν συγχωρεί εκείνους που έχουν προσβάλει την κοινή λογική. Προφανώς, βεβαίως, η ανάγνωση των ονομάτων των νέων ευρωβουλευτών, που προέκυψαν από σταυροδοσία, προσφέρει ασφαλή συμπεράσματα ως προς το κριτήριο που έχουν οι πολίτες που ψηφίζουν συγκεκριμένες παρατάξεις. Διότι πολύ απλά είναι διαφορετικού διαμετρήματος ο Γλέζος και ο Γραμματικάκης, από την ευειδή κυρία Καϊλή, ή τον αποτελεσματικό – αλλά για τα γήπεδα – Ζαγοράκη.
Η αλαζονεία της στασιμότητας
Συνομιλώντας με στελέχη κομμάτων από το σύνολο του πολιτικού φάσματος διαπιστώνω ότι – για άλλη μία φορά – με ευκολία το πολιτικό προσωπικό βαφτίζει το κρέας ψάρι για να αποκρύψει την αγωνία του. Στον κυβερνητικό συνασπισμό αισθάνονται ανακούφιση γιατί δεν έχασαν παταγωδώς, ερμηνεύοντας το αποτέλεσμα ως πράσινο φως για τη συνέχιση της ίδιας πολιτικής, που την έχουν βαφτίσει “success story”. Στην αξιωματική αντιπολίτευση ισχυρίζονται ότι εκφράζεται ήδη η ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας και το αίτημα για κυβέρνηση της αριστεράς. Στα μικρότερα κόμματα εκφράζεται αφενός ικανοποίηση για τα ποσοστά του ΚΚΕ και την αντοχή των ΑΝΕΛ και αφετέρου απογοήτευση για την εξαφάνιση της ΔΗΜΑΡ. Συμπεριφορά απολύτως δικαιολογημένη ως προς τα μικρότερα κόμματα. Για το “Ποτάμι”, ότι και να ακουστεί είναι εκ των προτέρων δικαιολογημένο. Η αντοχή του θα κριθεί στον χρόνο. Για το νεοναζιστικό, ξενοφοβικό μόρφωμα της ακροδεξιάς δεν εκπλήσσει η αλαζονεία. Όμως θα πρέπει να αναρωτηθούν εκείνοι που το θυματοποίησαν με κραυγές , πόσο αποτελεσματική ήταν αυτή η αντιμετώπιση. Κατά την εκτίμησή μου με κραυγές δεν αντιμετωπίζονται με κραυγές, αλλά με πολιτικές θέσεις. Εκτός κι αν δεν υπάρχουν πολιτικές…
Σενάρια χωρίς πολιτικές εκπλήξεις
Στο προσεχές διάστημα θα πρέπει να αναμένουμε ανακατατάξεις, που όμως δεν θα αλλάξουν ριζικά το πολιτικό σκηνικό. Η προσπάθεια συσπείρωσης του ευρύτερου χώρου του άλλοτε κραταιού ΠΑΣΟΚ υπονομεύεται εκ των προτέρων από την αλαζονική συμπεριφορά του προέδρου του κόμματος, που θεωρεί εαυτόν θεματοφύλακα των αρχών της λεγόμενης δημοκρατικής παράταξης. Όμως το πιθανότερο είναι να επικρατήσει το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και να βρεθεί ένας κοινός παρονομαστής με ορίζοντα την πιθανή σύμπραξη με τον νικητή της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης. Αν επιβεβαιωθεί η σημερινή ισορροπία και ο Σύριζα κερδίσει τις εκλογές θα χρειαστεί εταίρο, που θα ήθελε να τον αναζητήσει στους όμορους χώρους. Αν η συντηρητική παράταξη, με όποιο προφίλ εμφανιστεί, επανέλθει στην πρώτη θέση, θα χρειαστεί επίσης κυβερνητική στήριξη, που θα την εξυπηρετούσε να την βρει σε κάποιον κεντρώο χώρο. Άρα, ένα πιθανό σενάριο είναι η συγκρότηση ενός φιλελεύθερου-κεντρώου σχήματος, που θα αναλάβει τον ρόλο του κυβερνητικού μπαλαντέρ. Στον χώρο αυτόν θα μπορούσαν να συστεγαστούν δυνάμεις από το ΠΑΣΟΚ, οι φιλελεύθεροι του Χατζημαρκάκη, στελέχη της ΔΗΜΑΡ και όποιοι εναγωνίως αναζητούν πολιτική στέγη για να μην μείνουν στα αζήτητα της πολιτικής.
Σε κάθε περίπτωση, οι ανακατατάξεις θα είναι περιορισμένης πολιτικής σημασίας, για να επιβεβαιωθεί η διαπίστωση στελεχών του Σύριζα, για τα συντηρητικά αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας. Διαπίστωση που δεν την ομολογούν δημοσίως, αλλά υποχρεώνονται να την ενσωματώσουν στην πολιτική τακτική τους, αν όντως ετοιμάζονται να φορέσουν υπουργικά κοστούμια. Ούτως ή άλλως, η προοπτική μίας ριζοσπαστικής αλλαγής απομακρύνεται.
