Λίγο πριν από τα επίσημα εγκαίνια του Μουσείου Teriade οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω από τα “θεμέλια” του πολύπαθου Μουσείου ξεδιπλώνουν την ιστορία του με αφορμή το αφιέρωμα των “Πολιτικών” στα 120 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου τεχνοκρίτη. Στο σημερινό αφιέρωμα η Άνη Κοντογιώργη, επιμελήτρια της επανέκθεσης του Μουσείου-Βιβλιοθήκης Στρατή Ελευθεριάδη Teriade, δρ. Ιστορίας της Τέχνης και Θεατρολόγος, εξιστορεί την όμορφη περιπέτεια της επανέκθεσης των έργων, περιγράφει την εμπειρία, τη συγκίνηση και τη χαρά της επαφής της με το έργο του Teriade αλλά και την “ευλογία” που νιώθουν όσοι καταφέρνουν “να αγγίξουν το όραμά του”…
Επιμέλεια: Σίμος Κορεξενίδης
“Για τον ιστορικό της τέχνης η συλλογή των εκδόσεων του Tériade είναι ένας θρύλος. Το περιοδικό Verve (1937-1960) ξεχώρισε ανάμεσα στις πολυάριθμες επιθεωρήσεις τέχνης της εποχής όχι μόνο για την ποιότητα της εκτύπωσης, αλλά κυρίως γιατί ο Tériade κατάφερε να συγκεντρώσει τους περισσότερους από τους εκπροσώπους του γαλλικού μοντερνισμού, στα εικαστικά, στη λογοτεχνία και στη θεωρία της τέχνης. Στα Βιβλία των Καλλιτεχνών (1943-1975) ο Tériade μετουσίωσε σε μια νέα, μοναδική, κάθε φορά, δημιουργία, τις δύο μεγάλες του αγάπες: τα μεσαιωνικά χειρόγραφα και την τέχνη αγαπημένων φίλων του, εμβληματικών καλλιτεχνών της εποχής.
· Νοέμβριος 2010: πρώτη αυτοψία στο Μουσείο-Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη-Tériade. Η κατάσταση αποκαρδιωτική: έργα ταλαιπωρημένα από το φυσικό φως και την υγρασία. Αλλά τι έργα! Και μόνο τα ονόματα των καλλιτεχνών αποτελούν πρόκληση: Picasso, Matisse, Chagall, Miró, Laurens, Giacometti, Le Corbusier, Rouault, Bonnard, Léger και τόσοι άλλοι! Το όνειρο κάθε ιστορικού της τέχνης βρίσκεται εκεί, σε ένα ξεχασμένο μουσείο της αιολικής γης.
· Μάιος-Ιούνιος 2011: το μουσείο πρέπει να αδειάσει από όλα τα έργα μέσα σε ένα μήνα, προκειμένου ν’ αρχίσουν οι οικοδομικές εργασίες. Η Άννα κι ο Μανόλης δουλεύουν με πυρετώδεις ρυθμούς, ενώ τα έργα του μουσείου δεν είναι καταγεγραμμένα. Ο Στέλιος κι εγώ δουλεύουμε από την Αθήνα. Τα έργα μεταφέρονται σε ασφαλή χώρο και αρχίζει το χρονοβόρο έργο της καταγραφής και τεκμηρίωσης.
· Ιούνιος 2011-Νοέμβριος 2012: στην ομάδα τεκμηρίωσης προστίθενται η Αλίνα και η Κυριακή. Μελετούμε εντατικά για την τεκμηρίωση των έργων και τα κείμενα του Μουσείου.
· Νοέμβριος 2012: τα ασφυκτικά οικονομικά είναι ο μόνιμος βραχνάς μας. Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο προσφέρεται να συντηρήσει τον μεγαλύτερο όγκο των έργων, κυρίως από τα Βιβλία των Καλλιτεχνών. Η Αλίνα, ο Σίλας κι εγώ μεταφερόμαστε στο Μουσείο. Επιτέλους μελετούμε τα έργα από κοντά! Η συγκίνησή μας, καθώς κρατούμε στα χέρια μας τα έργα του Picasso, του Chagall, του Matisse, του Miró και τόσων άλλων είναι μεγάλη. Ο Tériade δεν αρκέστηκε στην απλή συναναστροφή με τους καλλιτέχνες που σημάδεψαν την τέχνη του 20ου αιώνα. Έχοντας κερδίσει τον σεβασμό τους με τον κριτικό του λόγο, προχώρησε στην πολλαπλή αναπαραγωγή έργων τους, με σκοπό να τα μοιραστεί με όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό. Έργα πρωτότυπα, προορισμένα αποκλειστικά για τις εκδόσεις του Tériade.
· Φεβρουάριος 2013: ξεκινούν οι μουσειογραφικές εργασίες. Έχουμε στα χέρια μας ένα κέλυφος, που πρέπει να γίνει μουσείο σε ένα ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα.
· Ιούλιος 2013: πόσο άγχος για τις προθήκες! Ο κίνδυνος της θραύσης στα πολλά σκαλοπάτια του μουσείου μάς κάνει να μετράμε το κάθε μας βήμα. Ωστόσο, μαζί με τα φώτα, το μουσείο αρχίζει επιτέλους να παίρνει μορφή.
· Οκτώβριος-Νοέμβριος 2013: πολλές μέρες στη Μυτιλήνη, μακριά από την Αθήνα. Τα συνεργεία ακολουθούν το ένα το άλλο με ταχύτητα που ακόμα κι εμείς, που προγραμματίσαμε τις εργασίες, δυσκολευόμαστε να παρακολουθήσουμε. Τα έπιπλα, τα ηλεκτρολογικά, το εποπτικό υλικό, οι κορνίζες, ο εξοπλισμός αποθηκών και εργαστηρίων παίρνουν τη θέση τους μέσα στο μουσείο. Οι εργασίες μπορούν να παρομοιαστούν μόνο με μια καλοκουρδισμένη ορχήστρα, που εκτελεί ένα δύσκολο και απαιτητικό μουσικό κομμάτι.
· Ιανουάριος-Ιούνιος 2014: τα έργα επιστρέφουν συντηρημένα από την Αθήνα και τοποθετούνται στο μουσείο. Δουλειά αργή, απαιτείται εξαιρετική προσοχή. Κάθε λάθος μπορεί να κοστίσει σε πολύτιμο χρόνο και χρήμα. Οι τοίχοι του μουσείου γεμίζουν από τα έργα των φίλων του Tériade, όπως ακριβώς το υλοποίησε ο ίδιος. Άλλες κορνίζες, άλλα υλικά, το πνεύμα όμως παραμένει ίδιο.
· Ιούλιος 2017: τρία χρόνια μετά, παρά τη δίνη που ταλανίζει τη χώρα, το μουσείο παραδίδεται και επισήμως στο κοινό. Μοναδική μας προσδοκία να αγαπήσουν οι επισκέπτες τη συλλογή, όπως την αγαπήσαμε και τη θαυμάσαμε κι εμείς.
Ο νεαρός που σπούδαζε νομικά στο Παρίσι, προκειμένου να μη δυσαρεστήσει τον πατέρα του, που σύχναζε στα γαλλικά καφέ και συναναστρεφόταν την αφρόκρεμα της γαλλικής τέχνης και διανόησης, ο στενός συνεργάτης του Christian Zervos στα Cahiers d’ Art, ο αξιοσέβαστος εκδότης και φίλος ζωής για τους περισσότερους καλλιτέχνες του γαλλικού μοντερνισμού, ο άνθρωπος που «ανακάλυψε» τον Θεόφιλο και επέβαλε σε όλο τον ελληνικό καλλιτεχνικό κόσμο τη μοναδική λαϊκή του τέχνη, δεν αρκέστηκε στην καταξιωμένη παρισινή του ζωή. Όραμά του να συνεχίσει τη «λεσβιακή άνοιξη» των αρχών του 20ου αιώνα, που ο ίδιος είχε ζήσει: το «πάρκο των μουσείων», με το Μουσείο Θεόφιλου και το μουσείο που έφερε το όνομά του, το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής προορισμένο να τοιχογραφηθεί από τον Γιάννη Τσαρούχη, ακόμα κι αν το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Και μέσα στο Μουσείο Tériade τα «παιδιά» του, οι εκδόσεις με τις οποίες έγινε παγκοσμίως γνωστός, συγκεντρωμένες όλες, τελευταία και πολύτιμη προσφορά στον τόπο του.
Κανείς από όλους εμάς που εργαστήκαμε για την επανέκθεση του Μουσείου-Βιβλιοθήκης Στρατή Ελευθεριάδη-Tériade δεν είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε προσωπικά τον ιδρυτή του. Ωστόσο νιώσαμε ευλογημένοι: που μας δόθηκε η ευκαιρία να αγγίξουμε το όραμά του, να σκύψουμε με σεβασμό πάνω από την ανεκτίμητη κληρονομιά του, να προσπαθήσουμε να δώσουμε ξανά ζωή στο όνειρό του. Ένα μουσείο μοντέρνας τέχνης για τη Βαρειά, για τη Λέσβο, για τον κόσμο. Ένα μουσείο όπου ο καθένας θα έχει δικαίωμα στην ομορφιά της τέχνης”.
Άνη Κοντογιώργη
Επιμελήτρια της επανέκθεσης του Μουσείου-Βιβλιοθήκης Στρατή Ελευθεριάδη Teriade
Δρ. Ιστορίας της Τέχνης, Θεατρολόγος,
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
Υ.Γ.: Στέλιο Δασκαλάκη, Ανδριανή Διαγουμά, Άννα Καγιαδάκη, Μανόλη Καρτεράκη, Κυριακή Μαυρομματάκη, Σίλα Μιχάλακα, Άσπα Ξιάρχου, Μαρία Σερέτη, Αλίνα Χατζησπύρου ένα μεγάλο ευχαριστώ για το ταξίδι που μοιραστήκαμε..”
