Γράφει ο Σαράντος Σταυρινός
Όσοι την περασμένη Κυριακή το βράδυ ανηφόρησαν προς τον πευκόφυτο λόφο της Αγίας Κυριακής, με τη μοναδική θέα, είχαν την ευκαιρία να βιώσουν μια αξέχαστη εμπειρία στο μαγευτικό χώρο του Αρχαίου θεάτρου και να απολαύσουν μια μοναδική παράσταση στο πλαίσιο των φετινών θερινών εκδηλώσεων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία της πόλης της Μυτιλήνης. Σε συνεργασία με το θεατρικό εργαστήρι Commedia dell’ Arte Μυτιλήνης, διοργάνωσε και υλοποίησε τη θεατρική παράσταση «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, δίνοντας με τον τρόπο αυτό και πάλι ζωή σε ένα ένδοξο αλλά εγκαταλελειμμένο μνημείο. Η αρχή έγινε πέρυσι με τις «Βάκχες» του Ευριπίδη που παρουσίασε η Ένωση Θεατρικών Πολιτιστικών Σωματείων Λέσβου «ΘΕΣΙΣ», μια παράσταση που ανέβασε μετά από χρόνια το θεατρόφιλο κοινό της Μυτιλήνης στον λόφο της Αγίας Κυριακής.
Για πρώτη φορά ωστόσο, δύο τόσο συγγενικά είδη, η αρχαία κωμωδία και η commedia dell’arte συναντήθηκαν σ’ ένα ιδιαίτερο και ξεχωριστό χώρο όπως είναι το Αρχαίο θέατρο της Μυτιλήνης, το οποίο θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα του αρχαίου κόσμου καθώς σύμφωνα με τον Πλούταρχο (Βίος Πομπήιου 42.4), ο Πομπήιος αντέγραψε το σχέδιό του στο θέατρο που έχτισε στη Ρώμη το 55 π.Χ και αποτέλεσε έτσι το πρότυπο των ρωμαϊκών θεάτρων. Το νέο αυτό εγχείρημα του Παναγιώτη Σταθόπουλου, ιδρυτή της ομάδας Commedia Dell Arte της Μυτιλήνης, έφερε στη σκηνή έναν θίασο αποτελούμενο από 14 ηθοποιούς και 10 χορευτές, οι οποίοι «πέταξαν» για πρώτη φορά «προς την ελευθερία, την ειρήνη και προς την αναζήτηση νέων μορφών συνύπαρξης» μεταφέροντας προς το κοινό πολλαπλά κι επίκαιρα μηνύματα μέσα από μια παράσταση-γιορτή των αισθήσεων και των χρωμάτων, ριζωμένα στην αξεπέραστη ποιητική δύναμη της καταπληκτικής αυτής κωμωδίας.1 Το έργο αφηγείται την ιστορία δύο φίλων, του Πεισθέταιρου και του Ευελπίδη, που εγκαταλείπουν την πόλη τους την Αθήνα για να ξεφύγουν από τον ψυχαναγκασμό της τυραννία των ανθρώπων και να αναζητήσουν μια νέα πολιτεία «μαλακιά και παχουλή σαν πουπουλένιο στρώμα ή σαν την κοιλίτσα του μωρού»! Και τη βρίσκουν στο βασίλειο του παραμυθιού και της τολμηρής αριστοφανικής φαντασίας που δεν είναι άλλο από τη χώρα των πουλιών, την οποία θα ονομάσουν «Νεφελοκοκκυγία». Μπορεί, στο τέλος, το ελευθεριακό όραμα – ουτοπία της Νεφελλοκοκυγίας «να αποτυγχάνει και να μεταλλάσσεται σε κατασταλτική δομή εξουσίας με αρχηγό τον Πεισθέταιρο», ωστόσο τα μηνύματα που εκπέμπουν «οι Όρνιθες» παραμένουν στις μέρες μας, ίσως περισσότερο από ποτέ, τραγικά επίκαιρα!
Η Commedia Dell Arte λοιπόν, συνάντησε τον Αριστοφάνη στο αρχαίο θέατρο της πόλης και το αποτέλεσμα ήταν μοναδικό. Το ερασιτεχνικό θέατρο αποδείχθηκε αξιοζήλευτα επαγγελματικό, εφάμιλλο ίσως των αθηναϊκών θιάσων που κάθε καλοκαίρι ανεβάζουν αρχαίες παραστάσεις με καταξιωμένους επαγγελματίες ηθοποιούς στο θέατρο της Επιδαύρου. Οι μάσκες και τα κοστούμια, κατασκευασμένα από ανακυκλώσιμα υλικά κι από σωσίβια προσφύγων που σαν «μεταναστευτικά πουλιά» επιχείρησαν κι επιχειρούν το δικό τους πέταγμα προς την ελευθερία και την ειρήνη, έδωσαν μια άψογη χρωματική αρμονία, ενώ ο ρυθμός και οι ήρωες της Cοmmedia ταίριαξαν απόλυτα με την κωμωδία του Αριστοφάνη αλλά και με την υπέροχη μουσική του Μάνου Χατζηδάκι γραμμένη ειδικά για την παράσταση που ανέβηκε για πρώτη φορά το 19592, όσο και με το αρχαίο κείμενο που κρατήθηκε και πειράχτηκε όσο έπρεπε ώστε να καταστεί άκρως επίκαιρο μέσα από την ελευθεροστομία του και την πολιτική σάτιρα επί παντός επιστητού! Έτσι οι 2 κεντρικοί ήρωες συναντούν τα Μνημόνια και τις επιπτώσεις τους, τον ΕΝΦΙΑ και την ανελέητη φοροεπιδρομή των τελευταίων χρόνων, τον Τσακαλώτο και τον Πάγκαλο, τις προσφυγικές ροές στη Λέσβο και τη Μυτιλήνη, τη FRONTEX και το ΝΑΤΟ, τον Ερντογάν και τα αναβαθμισμένα F-16, τη μεταφορά προσφύγων στο ΠΙΚΠΑ τις πολιτικές λιτότητας που έχουν απλωθεί πάνω από την κατ’ ευφημισμό Ευρωπαϊκή Ένωση μαζί με τα τείχη της….Βαβυλώνας που έχει υψώσει ολόγυρά της όχι για να χωρίσει τον Όλυμπο από την Νεφελοκοκκυγία, όπως έκανε ο Πεισθέτερος με το δικό του τείχος, αλλά για να εμποδίσει τις προσφυγικές ροές από τις εμπόλεμες ζώνες να έρθουν στα εδάφη της, αποτέλεσμα και των δικών της πολιτικών! Ας θυμηθούμε το τείχος του Βερολίνου παλιότερα, το τείχος του Ισραήλ σήμερα αλλά κι αυτό που μελετά να χτίσει στα σύνορα με το Μεξικό ο πολύς Πρόεδρος Τραμπ!
Αξίζουν λοιπόν πολλά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές της παράστασης για την μεγάλη προσπάθεια που κατέβαλλαν να ανταποκριθούν σε ένα τόσο απαιτητικό έργο για ερασιτέχνες ηθοποιούς, στους ανθρώπους που έφτιαξαν τα πολύ πετυχημένα κοστούμια και τις μάσκες, στη χορογράφο αλλά και στον Προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου, που στήριξε αυτό το ομολογουμένως δύσκολο εγχείρημα αλλά και για την προσπάθεια που κάνει τα τελευταία χρόνια για να αναδείξει – μετατρέψει τους αρχαιολογικούς χώρους της Μυτιλήνης σε ζωντανούς τόπους παραγωγής πολιτιστικού έργου! Είναι ελάχιστα σήμερα εκείνα που θυμίζουν το ένδοξο παρελθόν του Αρχαίου θεάτρου της Μυτιλήνης, είναι ωστόσο μια χρυσή ευκαιρία να αναδειχθεί και να ανασκευαστεί στο βαθμό του εφικτού ώστε να ξαναγίνει λειτουργικό και να ξαναβρεί έτσι τον έντονο κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα που είχε το θέατρο ως θεσμός της αρχαιοελληνικής πόλης-κράτους.
1 Ο Αριστοφάνης έγραψε τους «Όρνιθες» το 414 πΧ, απογοητευμένος από την τροπή της Σικελικής Εκστρατείας για τους Αθηναίους και την έκβασή της στη εξέλιξη του Πελοποννησιακού Πολέμου, βρίσκοντας παράλληλα την ευκαιρία να διακωμωδήσει από τη μία τους συκοφάντες και τους κόλακες του δήμου, καθώς και τις θεωρίες για νέα πολιτεύματα κι από την άλλη να αναδείξει την ανάγκη του ανθρώπου να απελευθερωθεί, να πετάξει, να δημιουργήσει ένα νέο κόσμο και να έρθει σε επαφή με τις αληθινές του επιθυμίες.
2 Η παράσταση του 1959, μετά την πρεμιέρα της, απαγορεύτηκε με εντολή του τότε Υπουργού Προεδρίας της Κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Τσάτσου «λόγω την ανεκδιήγητης ευθιξίας του θρησκευτικού αισθήματος» μερίδας των θεατών, όπως είχε γράψει ο Μάνος Χατζιδάκις στα Νέα το Σεπτέμβριο του 1959, για να ξανανεβεί ένα χρόνο αργότερα στην οριστική της μορφή!
Φωτογραφίες : Σπύρος Παυλής
