Με ένα ηφαίστειο το οποίο μπορεί να εκραγεί ανά πάσα στιγμή, ακόμα και για μια θέση στη σειρά για το φαγητό ή για ένα μπουκάλι νερό, παρομοιάζεται η κατάσταση που επικρατεί σε ορισμένα κέντρα υποδοχής προσφύγων και μεταναστών στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου στην έκθεση της Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης Ντούνια Μιγιάτοβιτς.
Αυτά είναι μερικά μόνο από τα συμπεράσματα της Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης στα οποία κατέληξε μετά την επίσκεψη που πραγματοποίησε στη χώρα μας τον Ιούνιο του 2018. Στην πολυσέλιδη έκθεσή της για την γενικότερη κατάσταση προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα, η Επίτροπος Ντούνια Μιγιάτοβιτς εκφράζει τη βαθύτατη ανησυχία της για τις συνθήκες διαβίωσης δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων στη χώρα μας και καλεί την ελληνική κυβέρνηση να λάβει άμεσα μέτρα ώστε να σεβαστεί το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς Συνθήκες που έχει υπογράψει η χώρα μας, διασφαλίζοντας την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προσφύγων και μεταναστών.
Η Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης (σ.σ πρόκειται για διεθνή οργανισμό και όχι για θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης), επισκέφθηκε την Ελλάδα το διάστημα 25 – 29 Ιουνίου και πραγματοποίησε σειρά συναντήσεων με επίσημους πολιτικούς και πολιτειακούς παράγοντες της χώρας, όπως τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο, τον υπουργό Δικαιοσύνης Σταύρο Κοντονή και τον υπουργό Υγείας Ανδρέα Ξανθό αλλά και με εκπροσώπους ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών και υπηρεσιών όπως την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου και τον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) .
Τα συμπεράσματα που καταγράφονται στην έκθεση – κόλαφο για τη χώρα μας, επιβεβαιώνουν για ακόμα μια φορά τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης στα hotspots των νησιών του ανατολικού Αιγαίου αλλά και της ηπειρωτικής Ελλάδας, παρά τον πακτωλό χρημάτων που έχει λάβει η χώρα μας τόσο από την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο από διμερή προγράμματα στήριξης. Συγκεκριμένα από το 2015 μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαθέσει προς την Ελλάδα ποσά άνω του 1,6 δισ. ευρώ που συνιστούν τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική βοήθεια που έχει διατεθεί ποτέ. Μέρος των κεφαλαίων που έχουν ήδη εκταμιευθεί από τη χώρα μας και χρησιμοποιήθηκε από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας ελέγχονται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) για πιθανή κακοδιαχείρισή τους.
Τα βασικότερα προβλήματα που απασχόλησαν την Επίτροπο Ντούνια Μιγιάτοβιτς ήταν τα ακόλουθα:
* Απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης στα περισσότερα κέντρα υποδοχής.
Στην έκθεσή της η Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα εστιάζει στα κορεσμένα hotspots όπου φιλοξενούνται τριπλάσιοι ή και τετραπλάσιοι πρόσφυγες και μετανάστες από τους προβλεπόμενους. Η Επίτροπος θεωρεί ότι η κατάσταση παραβιάζει το δικαίωμα στη στέγαση και ζητεί από την ελληνική κυβέρνηση να επιταχύνει τις ενέργειές της για την κατασκευή και λειτουργία κέντρων υποδοχής στην ηπειρωτική χώρα και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την ταχύτερη μεταφορά προσφύγων και μεταναστών. Παράλληλα ζητεί να μην επεκταθούν τα υπάρχοντα hotspots στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου αλλά ούτε να δημιουργηθούν καινούργια.
*Aποσυμφόρηση των hotspots στο ανατολικό Αιγαίο
Η Επίτροπος αναγνωρίζει μεν ότι η Ελλάδα αντιμετώπισε μια κατάσταση κρίσης μετά το κλείσιμο των βορείων χερσαίων συνόρων δημιουργώντας μηχανισμούς έκτακτης ανάγκης αλλά παράλληλα υπογραμμίζει ότι δύο ολόκληρα χρόνια μετά η έκτακτη κατάσταση έχει με τραπεί σε μόνιμη.
Στο πλαίσιο αυτό, καλεί την Ελλάδα να: α) επανεξετάσει τον γεωγραφικό περιορισμό για όσους μετανάστες δεν πρόκειται να επιστραφούν στην Τουρκία, βάσει της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας (σ.σ «Δήλωση ΕΕ – Τουρκίας» όπως ονομάζεται επισήμως) β) να επιταχύνει τις διαδικασίες ταυτοποίησης σταhotspots των νησιών ώστε να αυξηθούν οι μεταφορές στην ηπειρωτική Ελλάδα και γ) να σχεδιάσει ένα σχέδιο, ακόμα και τη βοήθεια των Ευρωπαίων εταίρων, για να ανταποκριθεί σε ενδεχόμενες νέες μεταναστευτικές ροές από καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που ενδέχεται να προκληθούν από μείζονα προβλήματα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.
* Διασφάλιση της ασφάλειας προσφύγων – μεταναστών και εργαζόμενων στα hotspots
Η Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης ζητεί επίσης από την ελληνική κυβέρνηση να διασφαλίσει την προσωπική ασφάλεια όσων διαμένουν ή εργάζονται στα κέντρα υποδοχής, ενώ καλεί τις αρχές να διερευνήσουν όλες τις καταγγελίες για βίαιες συμπροφορές που λαμβάνουν χώρα ώστε να μην υπάρξει ατιμωρησία. Η Επίτροπος Ντούνια Μιγιάτοβιτς κάνει ειδική αναφορά στις αναφορές βιασμών γυναικών και ανήλικων στα hotspots ώστε να υπάρξει φροντίδα των θυμάτων και αποτροπή επανάληψης παρόμοιων περιστατικών.
* Η Ελλάδα να σεβαστεί το Διεθνές Δίκαιο
Μεγάλα προβλήματα και στο σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις Διεθνείς Συνθήκες που έχει υπογράψει η χώρα μας, ιδιαίτερα στο δικαίωμα στην εκπαίδευση ανήλικων προσφύγων και μεταναστών και στο δικαίωμα στην εργασία όσων αποδειχθεί ότι δικαιούνται διεθνούς προστασίας. Ειδική αναφορά γίνεται τέλος και στις αναφορές για υποχρεωτικές επαναπροωθήσεις στην Τουρκία ακόμα και με τη χρήση βίας, καθώς κάτι τέτοιο απαγορεύεται από το πρωτόκολλο 4 στη Σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών.
