Η κατάσταση στη Σάμο είναι πλέον οριακή, καθώς οι άθλιες συνθήκες υπό τις οποίες ζουν εκατοντάδες πρόσφυγες στο hotspot αποτελούν ανθρωπιστική καταστροφή. Εν τω μεταξύ, ενισχύονται οι αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των ξενοφοβικών φωνών. Η Υποστήριξη των Προσφύγων στο Αιγαίο έχει επανειλημμένα τονίσει την ανησυχία της για τις τοξικές επιπτώσεις της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας στους ευάλωτους πρόσφυγες που παγιδεύονται στα νησιά του Αιγαίου και στις τοπικές κοινωνίες όπως επίσης και την αύξηση της ξενοφοβίας.
Στις 14 Φεβρουαρίου, το hotspot στο Βαθύ ήταν κάτι παραπάνω από υπερπλήρες και φιλοξενούσε 3.743 άτομα, τη στιγμή που η χωρητικότητα του είναι μόνο για 650. Παρά τις κυβερνητικές υποσχέσεις για βελτιώσεις, η κατάσταση φαίνεται να επιδεινώνεται. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η κατάσταση για τα ασυνόδευτα ανήλικα τα οποία σύμφωναμε σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία το Δεκέμβριο αναγκάζονταν να κοιμούνται εναλλάξ λόγω έλλειψη στρωμάτων στο hotspot. Στον άτυπο καταυλισμό δίπλα από το hotspot αναγκάζονται να ζουν σε άθλιες συνθήκες μέσα σε σκηνές δεκάδες πρόσφυγες μεταξύ άλλων οικογένειες με μικρά παιδιά, εκτεθειμένοι στις καιρικές συνθήκες.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, μέσα στο hotspot δεν υπηρετεί πλέον γιατρός του ΚΕΕΛΠΝΟ, καθώς ο τελευταίος παραιτήθηκε στις αρχές Φλεβάρη από τη θέση του. Ως αποτέλεσμα, το βάρος έχει πέσει το υποστελεχωμένο νοσοκομείο του νησιού, το οποίο καλείται να παρέχει ουσιαστική υγειονομική περίθαλψη στους χιλιάδες πρόσφυγες που ζουν στο hotspot και στο νησί. Η έλλειψη ιατρικού προσωπικού στο hotspot επηρεάζει όχι μόνο την υγειονομική περίθαλψη των προσφύγων, αλλά και τη διαδικασία αξιολόγησης της ευαλωτότητας. Αυτό οδηγεί σε καθυστερήσεις στη μεταφορά των ευάλωτων στην ενδοχώρα.
Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα έχει λάβει προθεσμία από την ΕΕ να κάνει βελτιωτικές κινήσεις ώστε οι δομές στη Σάμο να είναι έτοιμες να δεχτούν 1.500 άτομα μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2019. Στις αρχές Δεκεμβρίου η γενική διευθύντρια Μεταναστευτικής Πολιτικής και Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βιβή Μίχου είχε δηλώσει ότι η κατάσταση στο hotspot της Σάμου είναι χειρότερη από το hotspot της Μόριας στη Λέσβο.
Παράλληλα ίδιος ο Υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δημήτρης Βίτσας, παραδέχτηκε στις αρχές του μήνα ότι η κατάσταση στη Σάμο έχει ξεπεράσει το όριο και δήλωσε μεταξύ άλλων ότι θα σταλεί στο νησί δεύτερη μονάδα ταχείας επέμβασης για να προχωρήσουν πιο γρήγορα οι διαδικασίες ασύλου κα ότι θα μεταφερθούν από τη Σάμο στην ενδοχώρα 250 ανήλικοι ασυνόδευτοι.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες τις τελευταίες εβδομάδες οι μεταφορές από τα νησιά του Αιγαίου στην ενδοχώρα έχουν πτωτική τάση. Ενδεικτικά το διάστημα 4-10 Φεβρουαρίου έγιναν μόλις 265 μεταφορές, όταν το διάστημα 7-13 Ιανουαρίου ήταν έγιναν 735. Την ίδια ώρα το διάστημα 4-10 Φεβρουαρίου έφτασαν στη Σάμο 105 άτομα και στη Λέσβο 213. Είναι προφανές ότι μεταφορές δεν αρκούν, γιατί οι αφίξεις είναι ισοδύναμες με τις απομακρύνσεις.
Διαμαρτυρίες προσφύγων για τις συνθήκες
Εκατοντάδες πρόσφυγες με κινητοποιήσεις τους στα τέλη Ιανουαρίουδιαμαρτυρήθηκαν για πολλοστή φορά για τις συνθήκες διαβιώσης τους, ενώ δεκάδες είναι τα δημοσιεύματα ελληνικών και ξένων ΜΜΕ για την κατάσταση.
Ο Αλάν* από την Συρία, ο οποίος πέρασε τους πρώτους τέσσερις μήνες μετά την άφιξη του το 2018 μέσα σε μία σκηνή και τώρα ζει σε κοντέινερ, τονίζει: «Όταν έφτασα στη Σάμο και με μετέφεραν στο hotspot έπρεπε να αγοράσω μία σκηνή και να την στήσω όπου υπήρχε άδειος χώρος. Το μεγαλύτερο πρόβλημα των προσφύγων εδώ είναι ότι μεγάλος αριθμός ζει σε σκηνές και το φαγητό που μας δίνουν είναι πολύ κακής ποιότητας. Στην γραμμή για το φαγητό υπάρχει συχνά ένταση. Ζητάω χρήματα από συγγενείς μου να μου στείλουν για να μπορέσω να αγοράσω τρόφιμα». Όσον αφορά τη νομική υποστήριξη για την αίτησή του ασύλου, ο Alan μας είπε ότι η παροχή νομικής συνδρομής είναι περιορισμένη και ως εκ τούτου αναγκάστηκε να αναζητήσει ιδιώτη δικηγόρο. Εν τω μεταξύ, η ημερομηνία για την εξέταση της αίτησης ασύλου έχει προγραμματιστεί για το 2020 ο ίδιος δεν γνωρίζει πως μπορεί να επιβιώσει κάτω από αυτές τις συνθήκες στις οποίες είναι υποχρεωμένος να ζήσει, ενώ παράλληλα αισθάνεται ανεπιθύμητος στο νησί.
Ενισχύεται η ξενοφοβία
Στις 7 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε στο νησί γενική απεργία με θέμα το προσφυγικό. Στην κινητοποίηση συμμετείχαν μεταξύ άλλων φορείς που στο παρελθόν είχαν κρατήσει μία ουδέτερη στάση απέναντι στο προσφυγικό, όπως εργοδοτικές και εργατικές οργανώσεις. Από την άλλη πλευρά, άλλες ομάδες που συμμετείχαν στην απεργία είχαν στο παρελθόν εκφράσει ξενοφοβική ρητορική και είχαν δηλώσει ρητά ότι αντιτίθενται στην παρουσία προσφύγων και μεταναστών στο νησί. Η συνεχιζόμενη μη εκπλήρωση πολιτικών υποσχέσεων από το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής σχετικά με τη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής και τη μεταφορά ευάλωτων προσφύγων στην ενδοχώρα, οδήγησε στη δημιουργία ενός πολιτικού μετώπου ενάντια στην παρουσία του hotspot στο νησί. Ανάμεσα στα αιτήματα των φορέων της Σάμου που συμμετείχαν στην απεργία ήταν είναι κλείσει το hotspost στο Βαθύ και να μην δημιουργηθεί νέο όπως προγραμματίζει η κυβέρνηση για τα τέλη Απριλίου, να απεγκλωβιστούν οι πρόσφυγες από το νησί και να καταργηθεί η συμφωνία Ε.Ε-Τουρκίας. Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, το βασικό μήνυμα από αυτή την απεργία ήταν η απομάκρυνση των προσφύγων από το νησί, προκειμένου να αποφευχθούν περισσότερες συνέπειες για την τοπική κοινωνία και την οικονομία.
Ένα νησί χωρίς υποδομές
Η κατάσταση στο νησί είναι εκρηκτική λόγω των αντιδράσεων αυτών, με τους πρόσφυγες να βιώνουν καθημερινά την δυσαρέσκεια μέρους του τοπικού πληθυσμού. Όπως τονίζει η Γιασεμώ Κεχαγιά από την Κίνηση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα – Αλληλεγγύη της Σάμου αναφορικά με την κατάσταση στο Βαθύ: «Η πόλη δεν έχει στοιχειώδεις υποδομές, δεν υπάρχουν καθόλου δημόσιες τουαλέτες ή λουτρά. Δεν υπάρχουν χώροι άθλησης που να τους δέχονται ή άλλοι χώροι ψυχαγωγίας. Οι μαγαζάτορες πολλές φορές τους διώχνουν από τα μαγαζιά τους, συνήθως καφετέριες και ταβέρνες… Ειδικά οι Αφρικανοί, δέχονται ρατσισμό πολύ περισσότερο από τους υπόλοιπους…».
Ακόμα και εκπαιδευτικοί στο στόχαστρο ξενοφοβικών επιθέσεων
Μια άλλη σοβαρή αιτία ανησυχίας σχετίζεται με τις εντάσεις που αφορούν την εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων. Στα τέλη Ιανουαρίου, κατά τη διάρκεια σύσκεψης Συλλόγων Γονέων στη Σάμο με θέμα την εκπαίδευση των προσφυγόπουλων, εκπαιδευτικοί μεταξύ των οποίων και μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Δασκάλων και Νηπιαγωγών Σάμου, οι οποίοι τάχθηκαν υπέρ της πρόσβασης των παιδιών προσφύγων στα σχολεία της Σάμου, δέχτηκαν επίθεση από γονείς.
Αυτό είναι ένα άλλο περιστατικό το οποίο προστίθεται τις προηγούμενες ξενοφοβικές επιθέσεις σε πρόσφυγες, προσωπικό των ΜΚΟ και αλληλέγγυους πολίτες.
* Το όνομα έχει αλλάξει για να προστατευτεί η ανωνυμία
Η «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» είναι μία αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία που στοχεύει στην παροχή νομικής υποστήριξης προσφύγων, την παρακολούθηση και ανάδειξη παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και στην κοινωνική και ανθρωπιστική ενίσχυση ιδιαίτερα ευάλωτων ατόμων.
Τα μέλη της «Υποστήριξης» βρίσκονται μόνιμα στα νησιά του Βορείου Αιγαίου και την ενδοχώρα και πραγματοποιούν συστηματικές επισκέψεις ανά την επικράτεια για να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις.
