Γράφει η Εύα Κασκάνη Durkan
“Πως να σωπάσω μέσα μου την ομορφιά του Κόσμου”.Αυθόρμητα μου βγήκε φθάνοντας στα Θείρα της Μικράς Ασίας ( Tire .. για όσους το αναζητήσουν, ,σε ” σύγχρονους χάρτες”) μετά από μία διαδρομή 92 περίπου χλμ από την Σμύρνη.
Με το που τα πρωτοαντικρίζει κανείς, νοιώθει αμέσως ότι και εδώ υπάρχει μια ανεξήγητη δύναμη που οδηγεί βήματα και σκέψεις όπου εκείνη θέλει.
Η ελληνική “στάμπα” παντού…
4.000 Έλληνες ζούσαν εδώ,σε μια πανίσχυρη ελληνική κοινότητα.Ο Μαχαλάς τον Ρωμιών δέσποζε καμαρωτός καμαρωτός στην αρχή της πόλης ,υπήρχε επίσης ο Εβραϊκός και ο Μουσουλμανικός ο καθένας με τις δικές του ομορφιές, τους δικούς του ανθρώπους,τις δικές του συνήθειες.
Τα Θείρα μεγάλα και απλωμένα έδιναν την πολυτέλεια στους κατοίκους των τριών κοινοτήτων να “κινούνται” με άνεση όπως ακριβώς επιθυμούσαν,με τυπικές συναναστροφές μεταξύ τους,οπότε και χωρίς προστριβές.
Ο Καΰστρος ποταμός με μεγαλοπρέπεια διασχίζει την πόλη,ενώ τα τεράστια πανήψυλα δέντρα και ο ναζιάρικος ήχος του νερού,δημιουργούν συναισθήματα πρωτόγνωρης και πρωτόγονης ηρεμίας,γαλήνης και απόλαυσης και όλα αυτά συνδιασμένα με έναν μυρωδάτο “βαρύ γλυκό” στον γραφικό καφενέ του ποταμού είναι εμπειρία ζωής.
Οι σημειώσεις μου πριν το ταξίδι..μάλλον μου είναι άχρηστες αυτή τη φορά.Όλα αποτυπώνονται στο μυαλό με τάξη και ηρεμία…όσο για τον φακό…βρίσκεται για άλλη μια φορά σε καλά χέρια.
Πέντε εκκλησίες υπήρχαν εδώ..η Πάνω Παναγιά,οι Ταξιάρχες,η Κάτω Παναγιά,ο Αη Χαράλαμπος και η Αγία Κυριακή. Θα σταθώ στο μικρό εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής,χτισμένο στην χαράδρα του Ντερμέν Ντερές ( Μυλοπόταμος )γνωστό ως το εκκλησάκι με τον ” αστέριωτο” μιναρέ,αφού οι Οθωμανικές αρχές έδωσαν άδεια να χτιστεί εκκλησία κάτω και από πάνω ένα μικρό τζαμί πράγμα που κατά περίεργο τρόπο αυτό δεν έγινε…χτίστηκε η εκκλησία…αλλά χωρίς τζαμί.
Μουσουλμάνοι κατέφθαναν καθημερινά με τάματα και δώρα προς την Αγία Κυριακή,προκειμένου να προσευχηθούν στην ” Σαγλίκ Βερέν Χάνιμ” όπως την έλεγαν που μεταφράζεται ως ” Κυρά που δίνει Υγεία”. Τέτοια ήταν η κοσμοσυρροή για να πάρουν αγίασμα, (μέχρι σήμερα ρέει AYAZMA) ) που αποφάσισαν να βάλουν φύλακα μουσουλμάνο στο εκκλησάκι,ο οποίος φυσικά κατείχε αντικλείδι της εκκλησίας και φρόντιζε να μένει πάντα αναμένη η καντήλα της “Κυράς”,αφού κατά δική του ομολογία είχε σώσει το άρρωστο παιδί του με το αγίασμα που του εδωσε να πιει,ενώ στα κάγκελα του παραθύρου της μικροσκοπικής εκκλησίας ,δένανε κομματάκια από ρούχα των αρρώστων, προκειμένου να λάβουν την ευλογία της Κυράς .Αντίστοιχα φαινόμενα υπήρχαν και στις εκκλησίες της Παναγίας( ” Μερυέμ Ανά” όπως την αποκαλούσαν και την αποκαλούν ,δηλαδή Μάνα Μαρία).
Θρύλοι λένε ότι πολλοί βλέπανε συχνά την ” Κυρά” να χτενίζει τα μακριά και πανέμορφα μαλλιά της κοντά στις όχθες του ποταμού.
Η Δημογεροντία σε συνεννόηση και πλήρη σύμπνοια με την Κοινότητα των Ρωμιών διευθετούσε τα πάντα .Τα Θείρα είχαν τεράστια ανάπτυξη σε όλους τους τομείς,Τέχνες, Γράμματα,Εμπόριο ,Γεωργία,Βιοτεχνία. Σκεφθείτε μόνον ότι η εκπαίδευση ήταν υποχρεωτική και με την μέριμνα της Κοινότητας σπούδαζαν δωρεάν ακόμη και τα πιο φτωχά παιδιά.
Οι Ρωμιές γυναίκες στην κοινωνία των Θείρων ζούσαν με πλήρη ελευθερία (σε αντίθεση με τις μουσουλμάνες και τις Εβραίες).Οικονομικά ήταν ανεξάρτητες…είχαν το “δικό τους πορτοφόλι ” και ο λόγος ήταν απλός: οικοτεχνία!Πολλές γυναίκες έθρεφαν μεταξοσκώληκες,άλλες κεντούσαν και έκαναν θαύματα με την βελόνα,άλλες ασχολήθηκαν ακόμα και με την σχοινοποιΐα που άνθιζε στην περιοχή,ενώ είχαν ιδρύσει την ” Σύμπνοια” έναν δυνατό Σύλλογο Φιλανθρωπικό,ο οποίος με την διοργάνωση καλλιτεχνικών κυρίως εκδηλώσεων κέρδιζε αρκετά,ώστε να μπορεί να βοηθά τους αδύναμους και κατατρεγμένους.
Στα Θείρα Έλληνες δικηγόροι δεν υπήρχαν.Οι Ρωμιοί απέφευγαν συστηματικά τις αντιδικίες με Εβραίους και Μουσουλμάνους,τυχόν πρόβλημα το έλυνε η Δημογεραντία με γρήγορες διαδικασίες….όσο για τα προβλήματα που προέκυπταν μεταξύ των Θειριανών ..υπήρχε μια δυναμική και ταυτόχρονα δίκαιη γυναίκα η “Κόνα Ραλλίτσα” η ” Άμια Ραλλίτσα” όπως την έλεγαν πολλοί.Η Ραλλίτσα λοιπόν ήταν κάτι σαν ” πρακτική” δικηγόρος!!!! Τετραπέρατη και ευρυματική,φιλεύσπλαχνη και πανέξυπνη.Χήρα του εύπορου Θειριανού προύχοντα Αρτέμη Μεϊμάρογλου,είχε μετατρέψει το αρχοντικό τους σε ένα μικρό Υπουργείο Δικαιοσύνης !!!Όποιος έφθανε στην πόρτα της,έφευγε κατά περίπτωση.. άλλος με το δίκιο στο τσεπάκι και άλλος με το τσεπάκι γεμάτο παράδες…τέτοιος ξεχωριστός Άνθρωπος ήταν η ” Κόνα Ραλλίτσα”!
Ανηφορίζουμε για το ” Πανόραμα” των Θείρων..η πόλη από ψηλά φαντάζει ακόμα πιο όμορφη.Μυρωδιά τσαγιού με περγαμόντο πλημμυρίζει τον αέρα…αράζουμε χαλαρά να απολαύσουμε θέα,τσάι και κουβέντα με την ηλικιωμένη και γλυκύτατη θεία Σερέφ,,ιδιοκτήτρια ενός συμπαθέστατου και πεντακάθαρου χώρου με ντεκόρ φυσικά..αντιμίνιμαλ… κάτι ανάμεσα σε μανάβικο, καφενείο,ζαχαροπλαστείο και εστιατόριο..underground εντελώς αφού δεν υπάρχει δεύτερο ίδιο φλυτζάνι,ποτήρι η πιάτο στον εξοπλισμό της κουζίνας της… όλα παράταιρα ,μοναδικά και χρωματιστά.
Μας υποδέχεται με την κολόνια στο χέρι όπως συνηθίζεται,με ένα χαμόγελο σαν να μας ήξερε από καιρό και έτσι πληθωρική και γελαστή με τα ροδοκόκκινα μάγουλα, το λουλουδιαστό σαλβάρι της και το πολύχρωμο μαντήλι της ,μοιάζει σαν να βγήκε από παραμύθι!!
Κουβέντα στην κουβέντα και μας αφήνει άφωνους.Διαπιστώνουμε ότι τα ανεξάντλητα έθιμα των Ρωμιών τα γνωρίζει απέξω και ανακατωτά.Μας μιλάει για τον ” ασσουρέ” που έφτιαχναν οι Έλληνες και τις φωτιές του Αη Γιάννη..για τα κόκκινα πασχαλινά αυγά,που τα έβαφαν κατά δεκάδες μέσα σε τενεκέδες και τα “ψωμιά του Πάσχα ” που μοσχοβολούσαν μαχλέπι …όλα όσα άκουσε από γιαγιάδες και θείες της που έζησαν μαζί με τους Ρωμιούς. Ο τρόπος που αφηγείται είναι μαγικός και πιο μαγικά είναι τα εδέσματα που ακολουθούν.Αποφασίσαμε να φάμε εκεί και για άλλη μια φορά δεν ακολουθήσαμε καμιά ” ιντερνετική συμβουλή” ..αφού αποδεδειγμένα μας ακολουθεί πάντα εκείνη η πολύτιμη ευχή για ” καλή ευκολία” και να που ανακαλύψαμε αυτή την σούπερ “θεία”,που σε χρόνο μηδέν σαν “θηλυκός αγάς” έδωσε “γραμμή” και έφθασε στο τραπέζι μας το γνήσιο κεμπάπ του ” Τίρε” που απέχει μακράν .Πυλάφι με ρεβύθια ντόπια,τουρσιά από τα χέρια της και ένα ερωτεύσιμο “μουχαλεμπί” με σερμπέτι τριαντάφυλλου που η νοστιμιά του δεν περιγράφεται…!!
Αποχωριστήκαμε με δυσκολία την πανέμορφη αυτή γυναίκα, που μας έδωσε εκτός από την αγάπη της και ένα μπουκάλι Σερμπέτι “για να είναι γλυκός ο δρόμος μας,” καθώς και την γνήσια συνταγή του “μουχαλεμπί”, μαζί με μια ζεστή αγκαλιά και αφού της υποσχεθήκαμε ότι σύντομα θα ανταμώσουμε και πάλι.
Στην επιστροφή φοβήθηκα μήπως ξεχάσω κάτι από όσα είδα,έζησα, άκουσα και αποφάσισα να κρατήσω σημειώσεις…πάλι δεν τα κατάφερα…ο ήχος του ποταμού, η ” Κυρά που δίνει Υγεία” , η “Κόνα Ραλλίτσα” , ο θηλυκός Αγάς” με το λουλουδιαστό σαλβάρι και το τριανταφυλλένιο μουχαλεμπί…τα Θείρα με τον ήχο του ποταμού τους και τα πανήψυλα δέντρα του,μένουν για πάντα στην καρδιά και στον νου.
Παίρνουμε τον δρόμο για το πανέμορφο Βαϋνδίρι (Bayindir)….” Καλή Ευκολία” λοιπόν και στο καινούργιο μας ταξίδι…!
