Κτίστηκε στο χωριό Θερμή της Μυτιλήνης το 1909, σε σχέδια Γάλλων αρχιτεκτόνων, από τον Χασάν Εφέντη Μολλά Μουσταφά, αδερφού του Χουσεΐν Χιλμή Πασά, σημαντικού Οθωμανού αξιωματούχου ο οποίος γεννήθηκε στη Λέσβο το 1855 και υπηρέτησε δύο φορές ως μεγάλος βεζίρης. Το συνολικό εμβαδό του οικοδομήματος ανέρχεται στα 19.164 τ.μ., σε οικόπεδο 23.500 τ.μ, και η ιδιαιτερότητα αυτού είναι ότι συναντώνται επίσης αρχαιολογικές ανασκαφές εντός της έκτασής του, καθώς και λουτροπηγές σε άμεση επαφή με αυτό. Το βάφτισαν με το όνομα Σάρλιτζα Παλλάς (Hotel Sarlidjé Palace), ονομασία που επί τουρκοκρατίας σήμαινε «οι κίτρινες θερμές πηγές», δηλαδή από το «Sari» που στην τουρκική γλώσσα σημαίνει το κίτρινο χρώμα και λίτζα που σημαίνει υπόθερμο θεραπευτικό νερό, οι θερμοπηγές και ονομάστηκε έτσι όπως και η ευρύτερη περιοχή της Θερμής από το βαθύ κίτρινο χρώμα που αφήνει το νερό στις δεξαμενές και τα αυλάκια (σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας π.χ. Σέρρες, Ικαρία, υπάρχουν περιοχές ή πηγές που έχουν ή είχαν παρόμοιο όνομα).
Η κατασκευή του «Σάρλιτζα Πάλλας» γίνεται κατά την περίοδο του Χιλμή Πασά και συμπίπτει με την ανάδυση του κινήματος των Νεοτούρκων. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στο «Σάρλιτζα Πάλλας», χρησιμοποιήθηκαν μορφολογικές αναφορές οι οποίες προβάλλουν τα οθωμανικά στοιχεία και η όλη αρχιτεκτονική αντιμετώπιση είχε σκοπό να προβάλλει την νέα τάξη πραγμάτων η οποία ήταν επί σκηνής.
Στα ένδοξα έτη του, φιλοξένησε πρίγκιπες και βασιλείς, πολιτικούς και ανθρώπους που υπηρετούσαν τα γράμματα και τις τέχνες. Υψηλοί επισκέπτες του ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, το βασιλικό ζεύγος Παύλος και Φρειδερίκη, αλλά επίσης πελάτες του υπήρξαν ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο Στράτης Μυριβήλης, ο Ελία Καζάν, ο Ανδρέας Παπανδρέου κ.α.
Διότι δεν πρόσφερε στους θαμώνες του μόνο υπηρεσίες ανάπαυλας και λουτροθεραπείας και αλλά και έντονη κοσμική ζωή.
Το ξενοδοχείο «Σάρλιτζα Πάλλας» ξεκίνησε τη λειτουργία την 1η Μαίου 1910. Στο φύλλο αρ. 171 της τοπικής εφημερίδας “Σάλπιγξ” της 29/4/1910 καταχωρείται η πρώτη διαφήμιση του ξενοδοχείου που είχε ως εξής:..
“Την 1ην Μαΐου ανοίγει τας πύλας του εις το κοινόν το νεόδμητον Μέγα εν Θερμή ξενοδοχείον. Δωμάτια ευάερα και ευήλια, επίπλωσις τελειοτάτη, τροφή άφθονος καθαρά και υγιεινή, υπηρεσία πρόθυμος, τιμαί ακαταγώνισται. Θέα επί της θαλάσσης και των κατάφυτων βουνών. Τοποθεσία μαγευτική. Προσωπικόν ειδικόν μετακληθέν εκ Κων/λεως. Μαγειρική ανατολική και ελληνική. Θερμώς συνιστάται εις όλους. Το μέγα τούτο ξενοδοχείον θα καταστή βεβαίως το εντευκτήριον του καλού κόσμου της καθ’ ημάς Ανατολής. Διότι κείται παρά τα θαυμάσια θερμά ύδατα της Θερμής τα από των αρχαίων χρόνων ονομαστά δι’ ιαματικάς ιδιότητας. Τα ύδατα ταύτα θερμοκρασίας 50ο εν τη πηγή και 43ο εν τη δεξαμενή συνιστώνται υπό των ιατρών ως ιαματικά κατά των ρευματισμών, της αναιμίας, του χρόνιου κατάρρου της μήτρας, της λιθιάσεως του ήπατος και της κύστεως, της αρθρίτιδος κλπ.”. Σε φύλλο της ίδιας εφημερίδας της 18/5/1910 συμπληρώνεται η διαφήμιση με τα εξής: “Εν τω νέω περικαλλεί οικήματι παρέχεται κλίνη και τροφή άφθονος και υγιεινή, τρις της ημέρας αντί γρ. 40 κατ’ άτομον και ημέραν. Τα δωμάτια των παλαιών οικημάτων ενοικιάζονται συμφώνως προς τους παλαιούς όρους”. Τέλος, το μακροσκελές διαφημιστικό κείμενο, από το φύλλο της 5/6/1910 θα πάρει την οριστική για τη χρονιά αυτή μορφή με μία ακόμη προσθήκη: “Καθ’ εκάστην Κυριακή ωραία ορχήστρα παιανίζει εις τον μαγευτικόν κήπον του ξενοδοχείου. Ζύθος δε λαμπρός, παγωμένος πωλείται εις τιμάς λίαν συγκαταβατικάς. Ούτως ώστε οι θαμώνες του ξενοδοχείου ή οι εκδρομείς δεν ευρίσκουν λόγους να εξωτερικεύσωσι την πολλήν των ευχαρίστησιν”.
Με τη Μικρασιατική Καταστροφή, το ξενοδοχείο και οι ιαματικές πηγές περνούν ως ανταλλάξιμα στο ελληνικό κράτος και στη συνέχεια, το 1925, στην Εθνική Τράπεζα. Δύσκολα τα χρόνια, αλλά το ξενοδοχείο παρέμεινε σε λειτουργία. Τον Αύγουστο του 1933 αγοράζεται σε δημοπρασία από το Ταμείο Σύνταξης και Αυτασφάλισης Υγειονομικών (Τ.Σ.Α.Υ.). Από τότε η πορεία του ήταν σταθερά καθοδική καθώς το ξενοδοχείο λειτουργούσε, αλλά το Ταμείο, δεν επένδυε για να διατηρήσει το υψηλό του επίπεδο.
Τελικά θα κλείσει το 1982 και σήμερα στέκει απόκοσμο, προσμένοντας ή την απόλυτη κατάρρευση ή την πολυαναμενόμενη αξιοποίηση του, ύστερα δε και από τη μεταβίβασή του από το Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολουμένων (ΕΤΑΑ), η διάδοχη κατάσταση του ΤΣΑΥ, στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου για 25 χρόνια, με σκοπό να δημιουργηθεί ένα πρότυπο θερμαλιστικό κέντρο.
Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει ορισθεί ως ο φορέας υλοποίησης των μελετών που αφορούν στη συντήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη του Οθωμανικού Λουτήρα καθώς επίσης και στη συντήρηση, διατήρηση και ανάδειξη των αρχαιοτήτων του οικοπέδου, ενώ φορέας λειτουργίας διαχείρισης και εκμετάλλευσης των εγκαταστάσεων ορίσθηκε η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου.
Νέα ευρήματα και ανακάλυψη νέας πηγής
Τα πρόσφατα νέα αρχαιολογικά ευρήματα και η ανακάλυψη πηγής που αυξάνει την ποσότητα του διαθέσιμου προς αξιοποίηση ιαματικού νερού, σε συνδυασμό με αποφάσεις για την πορεία της ανάπλασης των εγκαταστάσεων των ιαματικών πηγών της Θερμής και του ξενοδοχείου Σάρλιτζα, που ελήφθησαν στη συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης της Προγραμματικής Σύμβασης που έχει υπογραφεί μεταξύ της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, του Υπουργείου Πολιτισμού και του ΕΦΚΑ, ως διάδοχου σχήματος του ΕΤΑΑ, δημιούργησε ένα κλίμα ευφορίας, το οποίο ελπίζουμε να μην εξαφανισθεί, λόγω της καλοκαιρινής ραστώνης και των εκλογικών διαδικασιών και αλλαγών στην Περιφέρεια.
Επιστολή της MONUMENTA για το Σάρλιτζα Παλλάς
5 Φεβρουαρίου 2019
Κυρία Μυρσίνη Ζορμπά,
Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού
Κυρία Χριστιάννα Καλογήρου,
Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου
Θα θέλαμε να αναφερθούμε στο θέμα του εξαιρετικού κτηρίου “Σάρλιτζα Παλλάς”, που βρίσκεται στην Λουτρόπολη Θερμής της Λέσβου. Τον Δεκέμβριο του 2016 ανακοινώθηκε η υπογραφή προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού, της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου και του Ενιαίου Ταμείου Ανεξάρτητα Απασχολούμενων (ΕΤΑΑ), για τη διάσωση και την αξιοποίηση του κτηρίου. Δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν έχει παρατηρηθεί καμία ουσιαστική παρέμβαση προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ παράλληλα διαπιστώνεται η δραματική επιδείνωση της κατάστασης του κτηρίου, πιστεύουμε ότι είναι κρίσιμης σημασίας η άμεση ενεργοποίηση των εμπλεκόμενων φορέων για τη διάσωσή του.
Σας παρακαλούμε για τις άμεσες ενέργειές σας προκειμένου να διασωθεί το πολύ σημαντικό κηρυγμένο μνημείο της χώρας μας. Αναμένουμε ενημέρωση για τις ενέργειές σας. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων.
MONUMENTA
Κοινοποίηση
Υπουργό Τουρισμού
Γενική Γραμματέα ΥΠΠΟΤ
Γενική Διεύθυνση Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων
Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Βορείου Αιγαίου
Δήμαρχο Λέσβου
Η MONUMENTA, αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου, πραγματοποιεί από το 2013 το πρόγραμμα «Καταγραφή και Ανάδειξη κτηρίων 19ου και 20ου αιώνα στην Αθήνα», με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Οι κύριοι στόχοι του προγράμματος είναι η έρευνα και η καταγραφή όλων των κτηρίων της περιόδου 1830-1940, με σκοπό τη μελέτη αλλά και την προστασία και την ανάδειξή τους.
Το βιβλίο «Σάρλιτζα Παλλάς»
Μετά το μπεστ σέλερ «Ισμαήλ και Ρόζα» που μεταφέρθηκε και στη μεγάλη οθόνη, ο Γιάννης Γιαννέλλης-Θεοδοσιάδης υπογράφει άλλο ένα μυθιστόρημα που αναμένεται να αγαπηθεί από το κοινό και ήδη συγκεντρώνει εγκωμιαστικά σχόλια. Το βιβλίο πραγματεύεται μια πραγματική ιστορία κατατρεγμένων προσφύγων από τη Μικρά Ασία που αγωνίζονται να επιβιώσουν από την κόλαση του διωγμού στη Σμύρνη! Με βάσανα και κόπους καταφτάνουν στη Λέσβο και καταλύουν σ’ επιταγμένους χώρους, παραπλεύρως του περίφημου ξενοδοχείου της εποχής “Σάρλιτζα Πάλλας”, όπου πλέκονται συγκλονιστικές ερωτικές ιστορίες.
Η μοίρα και ο έρωτας τους ενώνουν, αλλά και τους χωρίζουν, μέσα από την οδύνη που προξενούν τα πολιτικά πάθη και τα παιχνίδια των Μεγάλων Δυνάμεων, που έθρεψαν τον Εθνικό Διχασμό και ώθησαν στην εθνική καταστροφή το 1922.
Οι ήρωες κινούνται ανάμεσα στη Δραπετσώνα -με τους τεκέδες, τα χασισοποτεία και τα περίφημα δημοτικά μπορντέλα των «Βούρλων»- και στην Κηφισιά, σε μια περίοδο που κορυφώνεται με τη “Δίκη των Εξ” και σημαδεύεται από αλλεπάλληλες δικτατορίες.
Ύστερα από μια διαδρομή με μεγάλες ανατροπές, αναζητούν την ευτυχία και τη χαμένη τους αθωότητα πίσω στη Λέσβο, στο «Σάρλιτζα Πάλλας»…
Η παρουσίαση
Σ’ ένα πολυπληθές και ποικίλο ακροατήριο, έγινε τo βράδυ της Δευτέρας 10 Ιουνίου η παρουσίαση του νέου βιβλίου του Γιάννη Γιαννέλλη-Θεοδοσιάδη «Σάρλιτζα Παλλάς» στο Public Συντάγματος. Για το βιβλίο μίλησαν ο Μίκης Α. Πρωτοπαπαδάκης, πρ. υφυπουργός και ευρωβουλευτής (περιόδου 1974 -1984), εγγονός του πρωθυπουργού του 1922 Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, ο δημοσιογράφος και ιστορικός Τίτος Αθανασιάδης, καθώς και ο ίδιος ο συγγραφέας. Η ηθοποιός Ευγενία Δημητροπούλου διάβασε αποσπάσματα του βιβλίου. Πολλοί Λέσβιοι έδωσαν το παρών, μεταξύ των οποίων ο νεοεκλεγείς Περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου, Κώστας Μουτζούρης, ο περιφερειακός σύμβουλος, επικεφαλής της Λαϊκής Συσπείρωσης στο Περιφερειακό Συμβούλιο, π. βουλευτής του ΚΚΕ, Στρατής Κόρακας, ο λογοτέχνης, Δημήτρης Νικορέτζος, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής, Νεκτάριος Βακάλης, η σύζυγος του αείμνηστου πρώην υπουργού Πολιτισμού Δημήτρη Νιάνια, Ιωάννα, η Αρχαιολόγος Επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων και Επίτιμη Δ/ντρια του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, Αγλαΐα Αρχοντίδου-Αργύρη.
Ο συγγραφέας
O Γιάννης Γιαννέλλης-Θεοδοσιάδης γεννήθηκε στη Μυτιλήνη και σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εργάστηκε ως δικηγόρος στη Μυτιλήνη. Το 2007 εξελέγη για τέταρτη φορά βουλευτής του ελληνικού κοινοβουλίου, ενώ το 2015 ανέλαβε τη θέση του γενικού γραμματέα Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, από την οποία παραιτήθηκε τον Φεβρουάριο του 2019. Είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Έχει τιμηθεί από την ολλανδική κυβέρνηση με το ανώτατο παράσημο του Τάγματος των Ιπποτών της Οράγγης-Νάσσαου. Το μυθιστόρημά του Ισμαήλ και Ρόζα (2016) έχει μεταφραστεί στα τουρκικά και έχει μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη με τον τίτλο Η Ρόζα της Σμύρνης. Από τις Εκδόσεις Πατάκη έχουν επίσης κυκλοφορήσει τα βιβλία του Το βλέμμα της Ήρας (2008), Η λίστα του Χόρχε (2011) και Έρωτας στις φλόγες της Σμύρνης (2017). Είχε προηγηθεί το μυθιστόρημά του Η διαπλοκή της εξουσίας (εκδ. Ι. Σιδέρης, 2002) και τα ιστορικά λευκώματα Η λαϊκή πολιτική σάτιρα στο τέλος του 19ου αιώνα (εκδ. Έφεσος, 2001) και Ο λαός εικονογραφεί την ιστορία του (εκδ. Σιδέρης, 2003). Το 2013 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του Café Napolitano (εκδ. Αιολίδα) και το 2015 το Δέκα δευτερόλεπτα (εκδ. Α. Α. Λιβάνη). Έχει επίσης γράψει μελέτες για τον λαϊκό πολιτισμό.
«Κίτρινη Λάσπη» μια ταινία για το ξενοδοχείο «Σάρλιτζα Παλλάς» στη Λουτρόπολη Θερμής
Ο καθηγητής Γιώργος Διγιδίκης περιηγείται στους χώρους του Σάρλιτζα και η κάμερα καταγράφει τα σημάδια της φθοράς και της εγκατάλειψής του. Ταυτόχρονα θυμάται απ΄τα παιδικά του χρόνια μια εντελώς διαφορετική ατμόσφαιρα, τα φώτα και τον κόσμο στον κήπο του ξενοδοχείου, και τις μελωδίες ενός πιάνου που στέκει ακόμη όρθιο, σχεδόν έναν αιώνα τώρα…
Νέα έκδοση – λεύκωμα “Sarlidjé Palace ή εντευκτήριο αναμνήσεων” Μαρίας και Μιχαήλ Μεταξά
Ξεφυλλίζοντας αυτό το λεύκωμα ίσως σας μεταδώσουμε αυτό που εμείς αισθανθήκαμε… την κομψότητα και το κάλλος μιας άλλης εποχής, μας λένε οι δημιουργοί του, προτρέποντάς μας να το κάνουμε αλλά και να νοιαστούμε γι΄αυτήν την υπόθεση που αφορά όλους τους Λέσβιους και όχι μόνο, όπως φαίνεται κι από την επιστολή της MONUMENTA. Η Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής (Ο.Λ.Σ.Α.), ελπίζει σε γρηγορότερες και αποφασιστικότερες κινήσεις απ όλους τους εμπλεκόμενους, για να μη χαθεί αυτή η ευκαιρία αξιοποίησης αυτού του πολύτιμου στολιδιού για τη Λέσβο και το Δ.Σ. της θα επιδιώξει συνάντηση με την ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού, την Περιφέρεια και το Δήμο Λέσβου και Μυτιλήνης στη συνέχεια, για το θέμα, αλλά και άλλα σχετικά ζητήματα πολιτισμού (όπως οι πίνακες του Θεόφιλου, το Μουσείο Στρατή Ελευθεριάδη- Teriade, το Μουσείο Βρανά, το Ψηφιακό Μουσείο Γ. Ιακωβίδης κ.α.).
http://www.athlepolis.gr/books/nea-ekdosi-sarlidje-palace-entefktirio-anamniseon-marias-kai-michail-metaksa/
