Την Παρασκευή 13 Σεπτεμβρίου 2019, ο Θωμάς Μαυροφίδης βρισκόταν σε ένα υποκατάστημα της Alpha Bank στην Λέσβο, όπου ζει και εργάζεται ως καθηγητής Συστημικής Θεωρίας και Πληροφορικής στο πανεπιστήμιο Αιγαίου, όταν παρατήρησε τρεις πρόσφυγες να δείχνουν να ταλαιπωρούνται από την αναμέτρησή τους με ένα ΑΤΜ.
«Ηλικιακά ήταν μεταξύ 25-35 ετών», λέει ο ίδιος στο Solomon MAG και στον Σταύρο Μαλιχούδη προσθέτοντας πως συναντά συχνά πρόσφυγες, είτε από τον καταυλισμό της Μόριας είτε από κάποια άλλη δομή, στο υποκατάστημα της τράπεζας. «Τα χρήματα εμφανίζονται στον λογαριασμό τους συγκεκριμένη ημέρα. Οι οδηγίες του μηχανήματος είναι στα αγγλικά και επειδή συνήθως οι περισσότεροι αγγλικά δεν γνωρίζουν, βλέπεις συχνά ολόκληρες παρέες στα ΑΤΜ. Κάποιος από όλους τους θα γνωρίζει αγγλικά, οπότε εκείνος παίρνει την κάρτα του καθενός και σηκώνουν με την σειρά τα χρήματά τους».
Οι τρεις πρόσφυγες που συνάντησε εκείνη την ημέρα δεν γνώριζαν αγγλικά. Καθώς περίμενε από πίσω τους στην ουρά, κι έβλεπε πως τα λεπτά περνούσαν δίχως να μπορούν να βγάλουν άκρη, ο Μαυροφίδης αποφάσισε να παρέμβει. Είδε πως προσπαθούσαν να σηκώσουν 90 ευρώ έκαστος -τόσα τους είχαν πει πως αντιστοιχούσαν στον καθένα τους. Το μηχάνημα ωστόσο ειδοποιούσε πως για την πραγματοποίηση της συναλλαγής απαιτούνταν χρέωση 2,5 ευρώ. Αυτός ήταν και ο λόγος που δεν μπορούσαν να σηκώσουν το σύνολο των χρημάτων τους.
Ύστερα από κάποια ώρα και αρκετές προσπάθειες στην νοηματική, ο Μαυροφίδης τους έκανε να καταλάβουν πως για να μπορέσουν να λάβουν χρήματα στα χέρια τους, έπρεπε να επιλέξουν την ανάληψη των 80 ευρώ. Και οι τρεις άντρες αποχώρησαν έχοντας πραγματοποιήσει τις συναλλαγές τους.
Το πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας της Ύπατης Αρμοστείας
Από τους πρώτους μήνες ακόμη της προσφυγικής κρίσης, όταν έγινε σαφές πως πρόσφυγες θα παραμείνουν και στην ελληνική επικράτεια, υπήρξε ενδιαφέρον για τη δημιουργία ενός πλαισίου χρηματικής υποστήριξης.
Ο σκοπός ήταν διττός: Αφενός, έχοντας κάποια χρήματα στην διάθεσή τους, οι πρόσφυγες θα μπορούσαν να τα αξιοποιήσουν οι ίδιοι για την ικανοποίηση των αναγκών τους, ανακτώντας την αυτονομία και αξιοπρέπειά τους αλλά θα είχαν πλέον και μία εναλλακτική ώστε να αποφύγουν την κακή ποιότητα του φαγητού που εξακολουθεί να παρέχεται στις δομές φιλοξενίας. Αφετέρου, οι κατά τόπους κοινωνίες που γειτνιάζουν με τις προσφυγικές δομές θα μπορούσαν να λαμβάνουν σημαντική οικονομική ενίσχυση από τις αγορές που θα πραγματοποιούνταν με τα χρήματα αυτά. Τελικά, το πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας των προσφύγων ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2017, με αρχικούς ωφελούμενους 33.000 πρόσφυγες για εκείνον τον μήνα.
Σε αντίθεση με τα fake news που κατά καιρούς διαδίδονται, οι πόροι του προγράμματος προέρχονται εξ ολοκλήρου από κονδύλια της Κομισιόν και δεν επιβαρύνουν τον ελληνικό κρατικό προϋπολογισμό.
Το πρόγραμμα, αποτελεί μέρος του προγράμματος ESTIA, που χρηματοδοτείται από την Πολιτική Προστασία και Ανθρωπιστική Βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υλοποιείται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, με τη συμμετοχή εταίρων της που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, σε συνεργασία με το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Ταυτόχρονα, σε αντίθεση με τα fake news που κατά καιρούς διαδίδονται, οι πόροι του προγράμματος προέρχονται εξ ολοκλήρου από κονδύλια της Κομισιόν και δεν επιβαρύνουν τον ελληνικό κρατικό προϋπολογισμό.
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία, ύστερα από επικοινωνία του Solomon MAG, από την έναρξη του προγράμματος «έχουν διανεμηθεί κάρτες σε περίπου 65.000 νοικοκυριά, καλύπτοντας τις ανάγκες περισσότερων από 128.000 ατόμων». Όσον αφορά στο χρονικό διάστημα που απαιτείται για να αρχίσει να λαμβάνει ένα άτομο την οικονομική υποστήριξη, «η Ύπατη Αρμοστεία εργάζεται για να διασφαλίσει ότι οι επιλέξιμοι ωφελούμενοι θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα όσο το δυνατόν συντομότερα. Ανάλογα με την περιοχή και το επίπεδο των νέων αφίξεων, αυτή η διαδικασία μπορεί να πάρει από ένα έως δύο μήνες», για κάθε νέο πρόσφυγα που φτάνει στην Ελλάδα.
Ο Οκτώβριος του 2017 είναι ο πρώτος μήνας για τον οποίον υπάρχουν διαθέσιμα δημοσιευμένα στοιχεία. Τον μήνα εκείνο διατέθηκαν συνολικά 15.153 κάρτες για την υποστήριξη 33.595 προσφύγων, και το συνολικό ποσό των χρημάτων που διατέθηκαν ανέρχεται σε 3.300.000 ευρώ. Έκτοτε, ο αριθμός των ωφελουμένων, των καρτών και των ποσών που διατίθενται μηνιαίως, αντίστοιχα, προοδευτικά αυξάνεται.
Κάθε πρόσφυγας που θεωρείται επιλέξιμος για την λήψη οικονομικής ενίσχυσης λαμβάνει μηνιαίως 150 ευρώ, εάν στην δομή όπου μένει δεν παρέχεται φαγητό, και 90 ευρώ εάν παρέχεται.
Τον Ιανουάριο του 2018, οι ωφελούμενοι είχαν φτάσει τους 39.233, οι κάρτες τις 17.903 και το συνολικό ποσό ενίσχυσης του συγκεκριμένου μήνα τα 3.900.000 ευρώ. Τον Οκτώβριο του 2018, οι ωφελούμενοι ήταν 56.674, οι κάρτες 27.377 και το συνολικό ποσό άγγιζε τα 5.700.000 ευρώ. Με βάση την εικόνα του περασμένου Αυγούστου, του τελευταίου μήνα για τον οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, οι αριθμοί εμφανίζονται υπερδιπλάσιοι σε σχέση με την έναρξη του προγράμματος.
Κατά τον μήνα αυτό, οι ωφελούμενοι ήταν 74.349, οι κάρτες που διατέθηκαν 37.325 και το συνολικό ποσό έφτανε τα 7.600.000 ευρώ. Συνολικά, από τον Οκτώβριο του 2017 έχουν δοθεί 127.550.000 ευρώ.
Πώς αποδίδονται οι κάρτες
Κάθε πρόσφυγας που θεωρείται επιλέξιμος για την λήψη οικονομικής ενίσχυσης λαμβάνει μηνιαίως 150 ευρώ, εάν στην δομή όπου μένει δεν παρέχεται φαγητό, και 90 ευρώ εάν παρέχεται. Για τις οικογένειες, ορίζεται ένας εκπρόσωπος, ο οποίος λαμβάνει μια κάρτα, στην οποία περιλαμβάνεται το ποσό που αντιστοιχεί σε όλη την οικογένεια ανάλογα με το μέγεθός της. Στην περίπτωση μιας οικογένειας που διαμένει σε δομή όπου παρέχεται φαγητό, τα χρήματα που αναλογούν είναι 190 ευρώ εάν είναι τριμελής, 290 ευρώ αν είναι πενταμελής, και 330 ευρώ εάν αποτελείται από επτά ή περισσότερα άτομα. Εάν δεν παρέχεται φαγητό, αντίστοιχα, τα χρήματα είναι 340 ευρώ για μια τριμελή οικογένεια, 450 ευρώ για μια πενταμελή, και 550 ευρώ για οικογένεια επτά ή περισσότερων ατόμων.
Προϋπόθεση για να συνεχίσουν οι πρόσφυγες να λαμβάνουν τα χρήματα είναι η παραμονή τους στην Ελλάδα, καθώς εάν επιχειρήσουν να πραγματοποιήσουν συναλλαγή στο εξωτερικό η κάρτα μπλοκάρει αυτόματα και απενεργοποιείται. Όπως υπογραμμίζει η Ύπατη Αρμοστεία, η κάρτα αυτή, που είναι μπλε και φέρει το λογότυπο της Ύπατης Αρμοστείας και της Mastercard, δεν είναι συνδεδεμένη ούτε με συγκεκριμένη τράπεζα, ούτε με συγκεκριμένο λογαριασμό. Τι σημαίνει αυτό; Πρακτικά, πως οι πρόσφυγες δεν μπορούν, για παράδειγμα, να καταθέσουν χρήματα σε αυτήν.
Ταυτόχρονα, όπως σημειώνουν στο Solomon MAG οι πρόσφυγες που είναι ωφελούμενοι του προγράμματος, έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν αναλήψεις από ΑΤΜ όποιας τράπεζας οι ίδιοι επιθυμούν. Η Ύπατη Αρμοστεία δεν χρεώνει κάποιο ποσό για τις συναλλαγές. Οι τράπεζες όμως χρεώνουν, κάτι που φαίνεται πως γίνεται εν γνώση της Ύπατης. Σε σχετική ερώτησή μας, η Ύπατη Αρμοστεία επιβεβαιώνει:
«Έχουμε πληροφορίες από ωφελούμενους πως από κάποια (sic) ΑΤΜ επιβάλλεται χρέωση». Κι όπως θα δούμε, τα ποσά που καταλήγουν κάθε μήνα σε αυτές, μέσα από τις συναλλαγές των προσφύγων, δεν είναι διόλου αμελητέα.
Τουλάχιστον 100.000 ευρώ το μήνα στις τράπεζες
Σχετικά με το ζήτημα που έχει προκύψει με τις χρεώσεις των συναλλαγών των προσφύγων, από την Ύπατη Αρμοστεία, πληροφορηθήκαμε πως υπήρξε δική τους ενημέρωση στις αρχές του καλοκαιριού. Σύμφωνα με όσα μας μετέφεραν, υπήρξε τότε επικοινωνία με τον πάροχο και την Mastercard προκειμένου να βρεθεί μια λύση και οι κάρτες να μην εκδίδονται ως κάρτες εξωτερικού, ώστε να μην υπάρχει και η ακόλουθη χρέωση.
«Αυτό όμως δεν κατέστη δυνατό και πλέον βρισκόμαστε σε απευθείας επικοινωνία με τις ελληνικές συστημικές τράπεζες, προκειμένου να μπορέσει σύντομα να βρεθεί μια λύση», είπε εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας στο Solomon MAG.
Η χρέωση που επιβάλλεται σε κάθε ανάληψη ποικίλλει ανάλογα με την τράπεζα. Ένα στοιχείο που έχει τη δική του σημασία είναι πως στα τέλη Ιουλίου 2019 το τέλος για την πραγματοποίηση διεθνών συναλλαγών στα ΑΤΜ των ελληνικών τραπεζών αυξήθηκε, με τις εγχώριες τράπεζες να χρεώνουν πλέον για κάθε ανάληψη ποσά από 2,5 ευρώ (Alpha Bank, Eurobank), έως 2,6 ευρώ (Εθνική Τράπεζα) ή 3,0 ευρώ (Τράπεζα Πειραιώς).
Πόσα λεφτά καταλήγουν στις τράπεζες μέσα από την χρέωση των συναλλαγών των προσφύγων κάθε μήνα; Λαμβάνοντας υπόψη τις 37.325 κάρτες που διατέθηκαν στους πρόσφυγες τον Αύγουστο, αντιλαμβάνεται κανείς πως το ελάχιστο έσοδο που αποκόμισαν οι ελληνικές τράπεζες κατά τον μήνα αυτό, ακόμη και εάν κάθε κάρτα χρησιμοποιήθηκε για μία μόνο ανάληψη, αγγίζει τις 100.000 ευρώ. Με την παρούσα συνθήκη, λοιπόν και στην περίπτωση που αυτή συνεχιστεί, στα πλαίσια ενός έτους το ελάχιστο ποσό που θα καταλήξει στις τράπεζες από τα χρήματα που διατίθενται για το προσφυγικό, θα ξεπεράσει το 1.200.000 ευρώ.
Ταυτόχρονα, η κατάσταση στις δομές των νησιών, στις οποίες εξακολουθεί να διαβιεί πληθυσμός πολλαπλάσιος της χωρητικότητας, παραμένει τεταμένη. Εκεί, ο κίνδυνος να κλαπούν τα χρήματα που έχει σηκώσει ένας πρόσφυγας παραμένει υπαρκτός («εδώ μπορούν να σε σκοτώσουν για 20 ευρώ», μας είπε ένας πρόσφυγας από την Σάμο), έτσι συχνά οι άνθρωποι αναγκάζονται να πραγματοποιούν συχνές και μικρές αναλήψεις, ώστε να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο απώλειας του συνόλου των χρημάτων τους σε περίπτωση ληστείας.
Για παράδειγμα, ένας δικαιούχος των 90 ευρώ μπορεί να πραγματοποιήσει μέσα στον μήνα τρεις ή τέσσερις αναλήψεις, με συνέπεια το πραγματικό ποσό που του αποδίδεται να περιορίζεται στα 80 ευρώ στην καλύτερη περίπτωση (εάν έχει μείνει κάποιο υπόλοιπο στον λογαριασμό ενός ωφελουμένου μπορεί να το χρησιμοποιήσει τον επόμενο μήνα). Έτσι, τα ποσά που καταλήγουν στις ελληνικές τράπεζες είναι ακόμη σημαντικότερα, ιδίως καθώς αυτή την επιλογή φέρονται να κάνουν και αρκετές από τις οικογένειες που έχουν περισσότερα μέλη, και άρα χρήματα στον λογαριασμό τους.
Εάν, λοιπόν, θέσουμε το κατώτατο όριο αναλήψεων ανά κάρτα στις δύο, το ελάχιστο μηνιαίο ποσό που καταλήγει στις ελληνικές τράπεζες είναι 200.000 ευρώ, το οποίο όμως μπορεί να είναι ακόμη υψηλότερο. Με έναν μέσο τριών αναλήψεων ανά κάρτα, πράγμα διόλου απίθανο εάν λάβουμε υπόψη τον υψηλό αριθμό των πολυμελών οικογενειών, το κατώτατο ποσό φτάνει τις 300.000 μηνιαίως.
Θα μπορούσε να είχε γίνει αλλιώς;
Η συνθήκη που δημιουργείται με τη χρέωση των συναλλαγών των προσφύγων έχει την σημασία της για δύο λόγους. Αφενός, καθώς πρόκειται για την μεγαλύτερη ίσως ανθρωπιστική κρίση των καιρών μας, θα περίμενε κανείς να έχει ίσως υπάρξει μια πρότερη συνεννόηση προκειμένου να μην πραγματοποιείται χρέωση για κάθε συναλλαγή (ή έστω για έναν συγκεκριμένο αριθμό συναλλαγών ανά μήνα) που πραγματοποιούν οι πρόσφυγες με τις κάρτες αυτές.
Αφετέρου, σε αντίθεση με οποιονδήποτε ιδιώτη έχει λογαριασμό σε κάποια τράπεζα, οι ωφελούμενοι του προγράμματος δεν έχουν την δυνατότητα να επιλέξουν το ΑΤΜ μιας τράπεζας στην οποία δεν θα χρεωθούν για την συναλλαγή τους. Έτσι, καλούνται εκ των πραγμάτων να χρεωθούν για κάθε συναλλαγή που θα πραγματοποιήσουν.
Θα μπορούσε να είχε γίνει αλλιώς; Γεγονός που έχει τη δική του σημασία είναι πως το 2016 για την ανάθεση του έργου η Ύπατη Αρμοστεία πραγματοποίησε διεθνή διαγωνισμό, σε συμφωνία με τα κριτήρια και τις διατάξεις που διέπουν τις ανάλογες αναθέσεις οργάνων των Ηνωμένων Εθνών, όπως δήλωσε στο Solomon Mag. Στον διαγωνισμό υπήρξε ενδιαφέρον και από ελληνικές τράπεζες.
Επέλεξε, όμως, για την ανάθεση του έργου, έναν πάροχο που εδρεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο, του οποίου και η προσφορά κρίθηκε η πιο κατάλληλη.
Πηγή: Solomon Mag
