Στη Σκάλα Λουτρών
Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης 1922
Το Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης 1922 που εδρεύει στη Σκάλα Λουτρών και βρίσκεται στη θέση του παλιού Δημοτικού Σχολείου του χωριού ιδρύθηκε αμέσως μετά το κλείσιμο του σχολείου λόγω έλλειψης μαθητών. Το κτίριο το οποίο βρισκόταν σε κακή κατάσταση παραδόθηκε στο Σύλλογο Μικρασιατών της Σκάλας Λουτρών “το Δελφίνι” ο οποίος αποφάσισε να το μετασκευάσει σε μουσείο. Με χρηματοδότηση του συλλόγου, μια μικρή ομάδα από τη Σκάλα Λουτρών επί τρία χρόνια με προσωπική εργασία προχώρησε στην ανάπλαση του χώρου 130 τ.μ και τη μετατροπή του σε αίθουσα για στέγαση της πρώτης συλλογής προσφυγικών κειμηλίων (κειμήλια που είχαν φέρει οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία). Η τότε Νομαρχία Λέσβου συνέβαλε στη χρηματοδότηση της διαμόρφωσης του αύλιου χώρου.
Λόγω του ιδιαίτερου ιστορικού και λαογραφικού χαρακτήρα του Μουσείου, το ενδιαφέρον των επισκεπτών είναι μεγάλο και οι εκπαιδευτικές επισκέψεις πολλές. Οι επισκέπτες και ιδιαίτερα οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για τη Μικρά Ασία από τον πρώτο ελληνικό αποικισμό και την εξέλιξη των περιοχών όπου εγκαταστάθηκαν Έλληνες μέχρι και το 1922, καθώς και για την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα. Ακόμη, μέσα από τα αντικείμενα μπορεί κανείς να γνωρίσει μικρές προσωπικές ιστορίες και να διακρίνει την τέχνη και τις συνήθειες των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Παράλληλα λειτουργεί εξειδικευμένη βιβλιοθήκη που συνεχώς εμπλουτίζεται με καινούρια βιβλία είτε από δωρεές, είτε από αγορές του Συλλόγου.
Το Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης 1922αποτελεί μια μικρή προσφορά των κατοίκων της Σκάλας Λουτρών στην προσπάθεια διατήρησης της ιστορικής μνήμης και διάσωσης των τελευταίων «θησαυρών της Μ. Ασίας» πάνω στη Λέσβο. Οι ιδρυτές του έσκυψαν πάνω στις τραγικές θύμησες των προσφύγων της πρώτης γενιάς και ότι είχαν μπορέσει να φέρουν από τα καρσινά παράλια μέσα από την αντάρα της αποτρόπαιης βίας, το συγκέντρωσαν στο χώρο του μουσείου με στόχο να θυμούνται οι παλιοί και να μην ξεχάσουν οι νεότεροι. Πρόκειται για τη σεμνή υπογραφή των προσφύγων και των απογόνων τους, σε έναν κόσμο που οι καινούριες θεωρίες του “συνωστίζονται” στις προκυμαίες της λήθης και ταυτόχρονα τον παντοτινό προσδιορισμό της μικρασιατικής ταυτότητας του οικισμού της Σκάλας Λουτρών.
Η συλλογή του μουσείου, η οποία διαρκώς μεγαλώνει από προσφορές, περιλαμβάνει 500 περίπου εκθέματα διαφόρων κατηγοριών όπως οικιακά σκεύη, εργαλεία, όπλα, παραδοσιακές φορεσιές, κοσμήματα και εικόνες αλλά και έντυπα και φωτογραφίες της εποχής εκείνης. Τα περισσότερα αντικείμενα είναι δωρισμένα, ενώ κάποια βρίσκονται με μόνιμο ή προσωρινό δανεισμό. Σε κάθε αντικείμενο μνημονεύεται ο τόπος προέλευσης, το όνομα του κατόχου πρόσφυγα και το όνομα του δωρητή ή δανειστή. Το αντικείμενο ακόμη και αν δωρίστηκε δεν παύει να παραμένει στην κατοχή του δωρητή ως προσωπικό κειμήλιο. Υπάρχει μελλοντικός στόχος για μετεγκατάσταση του μουσείου μέσω χρηματοδότησης του 4ου Κοινοτικού Πλαισίου, έτσι ώστε να αποκτήσει και οπτικοακουστικά μέσα. Παράλληλα υπάρχει η προοπτική να αναδομηθεί και να αναπαλαιωθεί με σκοπό να ενσωματωθεί με το Μουσείο το μόνο προσφυγικό σπίτι που διασώζεται και το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού, μια προσφυγική κατοικία από το 1930, (για να γίνει το ιστορικό αρχείο του χωριού). Για το λόγο αυτό γίνονται προσπάθειες για απαλλοτρίωση ώστε η ανωτέρω κατοικία να περιέλθει στην κυριότητα του μουσείου.
