Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και το Ίδρυμα PRO ASYL δημοσιοποιούν ένα ενημερωτικό σημείωμα για την σημερινή πραγματικότητα και κατάσταση που επικρατεί στις Κλειστές Ελεγχόμενες Δομές (Κ.Ε.Δ.) στα πέντε νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, αρχικά για τις γενικές συνθήκες σε όλες τις δομές, και στη συνέχεια, με βάση τις ειδικές συνθήκες και τα στοιχεία για κάθε νησί (Λέσβος Χίος Σάμος Κως Λέρος).
Για το σημείωμα αυτό, η RSA πραγματοποίησε έρευνα το διάστημα 15 Φεβρουαρίου με 31 Μαρτίου, με επιτόπια έρευνα σε Λέσβο και Κω και μέσω τηλεφωνικών συνεντεύξεων, και αξιοποίησε στατιστικά στοιχεία που έχουν δημοσιευτεί μέχρι τις αρχές Απριλίου. Τα στοιχεία που αναφέρονται συλλέχθηκαν από υποθέσεις που έχουν αναλάβει και την εμπειρία τους στο πεδίο, επικοινωνίες με οργανώσεις στο πεδίο, μαρτυρίες από αιτούντες άσυλο που διαμένουν στις δομές, εργαζόμενους/ες στις δομές, εθελοντές/ριες και αλληλέγγυους/ες που ζουν στα νησιά, αλλά και επίσημες επικοινωνίες με τις αρμόδιες αρχές και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Επτά χρόνια μετά την υπογραφή της τοξικής «συμφωνίας» ΕΕ-Τουρκίας, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου παραμένουν «μαύρες τρύπες» για τα θεμελιώδη δικαιώματα των αιτούντων και των αιτουσών διεθνή προστασία. Οι αφίξεις, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία, είχαν αυξηθεί σημαντικά τους τελευταίους μήνες του 2022 και στις αρχές του 2023. Παράλληλα συνεχίζονται οι καταγγελίες για πρακτικές αποτροπής και άτυπων αναγκαστικών επιστροφών (pushbacks) στα θαλάσσια σύνορα.
Στις Κλειστές Ελεγχόμενες Δομές -η κατασκευή των οποίων χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση-, οι αιτούντες/ούσες άσυλο και τα παιδιά τους ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές σε συνθήκες αυξημένου ελέγχου, επιτήρησης και καταστολής. Οι νέες δομές διαφημίστηκαν ως ανοιχτές δομές φιλοξενίας, παρέχοντας καλύτερες συνθήκες και ασφάλεια, ωστόσο προσομοιάζουν περισσότερο με φυλακές. Επιπλέον, επικρατούν σημαντικές ελλείψεις σε νομική βοήθεια, ιατρική περίθαλψη και διερμηνεία. Ελλείψεις παρατηρούνται ακόμα και στην ποιότητα και την ποσότητα του φαγητού, καθώς και σε είδη πρώτης ανάγκης λόγω καθυστερήσεων σε διαγωνισμούς, της αποχώρησης των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, αλλά και λόγω καθυστερήσεων στην παροχή της μηνιαίας οικονομικής βοήθειας που προβλέπεται για τους αιτούντες άσυλο.
Tον Νοέμβριο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χορήγησε 121 εκατ. ευρώ για την κατασκευή κέντρων υποδοχής σε Σάμο, Κω και Λέρο. Στις 29 Μαρτίου 2021, η Επιτροπή χορήγησε περαιτέρω 155 εκατομμύρια ευρώ στις ελληνικές αρχές για την κατασκευή νέων κέντρων υποδοχής σε Λέσβο και Χίο.
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει τις ελληνικές αρχές για τη δημιουργία νέων κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης πολλαπλών χρήσεων σε πέντε ελληνικά νησιά. Η κατασκευή των νέων κέντρων έχει ήδη ολοκληρωθεί στη Σάμο, την Κω και τη Λέρο, ενώ η προετοιμασία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη για τα νέα κέντρα στη Λέσβο και τη Χίο
Για τη Λέσβο
Στη Λέσβο εισήλθε το 27% του συνολικού αριθμού των αφίξεων το 2022. Η δομή στο νησί βρίσκεται στη θέση Μαυροβούνι, 5 περίπου χιλιόμετρα απόσταση από το κέντρο της Μυτιλήνης. Ξεκίνησε τη λειτουργία του ως Προσωρινή Δομή Φιλοξενίας αιτούντων άσυλο μετά την καταστροφή του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) της Μόριας από φωτιά τον Σεπτέμβριο του 2020, και έκτοτε λειτούργησε ως Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Μυτιλήνης (ΚΥΤ Λέσβου). Το Νοέμβριο του 2022 η δομή μετατράπηκε από Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) σε Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ). Στεγάζεται σε ένα πρώην πεδίο βολής και βρίσκεται πολύ κοντά στη θάλασσα, εκτεθειμένη στις καιρικές συνθήκες, κυρίως στον βόρειο άνεμο και τη σκόνη, γεγονός που δυσχεραίνει σοβαρά τη διαβίωση.
H δομή έχει φτάσει στο ανώτατο όριο της πραγματικής χωρητικότητάς της
Σύμφωνα με την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, στις 9 Μαρτίου στην ΚΕΔ Λέσβου υπήρχαν 95 ασυνόδευτα ανήλικα, 55 εκ των οποίων διέμεναν μέσα στην «ασφαλή περιοχή» (safe area) με χωρητικότητα για 100 παιδιά.
Ανησυχητικές είναι οι αναφορές ότι ασυνόδευτα ανήλικα, ανάμεσά τους και ασυνόδευτα κορίτσια, παραμένουν μετά την άφιξη τους μέσα στην ΚΕΔ πολλές φορές για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, σε περιόδους που οι δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων είναι πλήρεις. Επίσης, η RSA επισημαίνει ότι οι επιζήσαντες ναυαγίων που ανήκουν σε ευάλωτη ομάδα λόγω της κατάστασης κινδύνου που έχουν βιώσει και που συχνά έχουν απωλέσει μέλη της οικογένειας τους, οδηγούνται στην ΚΕΔ αμέσως μετά τη διάσωσή τους χωρίς παροχή ειδικών συνθηκών υποδοχής.
Όσον αφορά τις εναλλακτικές μορφές στέγασης που υπάρχουν στο νησί, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[2], η τοπική ΜΚΟ Ηλιαχτίδα διατηρεί δομή για ασυνόδευτα ανήλικα και ο ΔΟΜ λειτουργεί την «ασφαλή περιοχή» (safe area) για ασυνόδευτα ανήλικα στην περιοχή Ξαμπέλια Λέσβου. Επιπλέον, η Διοτίμα λειτουργεί ένα πρόγραμμα για την επείγουσα στέγαση επιζώντων έμφυλης βίας, ενώ η τοπική ΜΚΟ Αλληλεγγύη Λέσβος λειτουργεί ένα πρόγραμμα στέγασης για γυναίκες μόνες ή/και με πολύ μικρά παιδιά. Τέλος, υπάρχουν περισσότερα από 220 άτομα που έχουν βρει μόνα τους στέγαση.
Μέσα στην ΚΕΔ, η ΜΚΟ ΜΕΤΑδραση παρέχει μαθήματα μη τυπικής εκπαίδευσης για ανήλικους και ενήλικες, ενώ κάποιοι ελάχιστοι/ες φοιτούν σε εσπερινά σχολεία του νησιού.
Συμμετοχή των παιδιών προσφύγων που διαμένουν στην ΚΕΔ Λέσβου στην τυπική εκπαίδευση
Βελτίωση σε σχέση με το 2022 παρατηρείται αναφορικά με την συμμετοχή των παιδιών προσφύγων που διαμένουν στην ΚΕΔ στην τυπική εκπαίδευση, ενώ υπάρχει διαρκής μετακίνηση των παιδιών, καθώς σημαντικός αριθμός των διαμενόντων μεταφέρεται σε δομές της ενδοχώρας.
Δύσκολες συνθήκες διαβίωσης
Οι νεοαφιχθέντες στη Λέσβο, πριν την επίσημη καταγραφή τους, διέμεναν σε καραντίνα μέσα σε rubhal] στην ΚΕΔ Λέσβου τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Μαρτίου 2023, με εξαίρεση όσους μεταφέρονται στην Ελεγχόμενη Δομή Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο Δυτικής Λέσβου. Σύμφωνα με μαρτυρίες από υποθέσεις που χειρίστηκε νομικά η RSA, υπήρχαν περιπτώσεις στο προηγούμενο χρονικό διάστημα όπου οι νεοαφιχθέντες έπρεπε να κοιμηθούν σε παλέτες χωρίς στρώματα και σε ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες.
Καταγράφονται ελλείψεις σε ζεστό νερό, παιδικά γάλατα και κλινοσκεπάσματα, κακή ποιότητα των στρωμάτων, καθώς και παράπονα για την ποιότητα του φαγητού. Εργαζόμενοι/ες στη δομή αλλά και διαμένοντες κάνουν λόγο για πολύ συχνές διακοπές ρεύματος, επιπρόσθετα των γενικών προβλημάτων. Αναφέρουν επίσης οικονομική δυσχέρεια λόγω αδυναμίας εύρεσης εργασίας. Η Sabira*, μία γυναίκα από το Αφγανιστάν η οποία μένει μαζί με τον άντρα της και τα τρία τους παιδιά εδώ και 5 μήνες μέσα σε ένα κοντέινερ αναφέρει στην RSA: «Δεν έχουμε καμία βοήθεια. Παλιά μας έδιναν σαμπουάν και υγρό πιάτων, τώρα τίποτα. Δεν υπάρχει καμία οργάνωση να βοηθάει εδώ μέσα. (…) Έχουμε πάρει το επίδομα μόνο για 2 μήνες. Με αυτό αγοράσαμε σαμπουάν και πρόσβαση στο ίντερνετ. Τα χρήματα δεν φτάνουν. (…) Τα παιδιά χρειάζονται να πάρουν κάτι στο σχολείο για φαγητό, και δεν έχουμε τίποτα να τους δώσουμε. Ούτε αρκετό νερό δε μας δίνουν, μας δίνουν μόνο ένα μπουκάλι την ημέρα για κάθε άτομο.» Σημαντικές ελλείψεις παρατηρούνται σε δραστηριότητες ενδυνάμωσης και υποδοχής για ενήλικες μέσα στη δομή επιβαρύνοντας την ψυχική κατάσταση των διαμενόντων. «Η μία μέρα περνάει σαν ένας χρόνος» προσθέτει η γυναίκα.
Στη Λέσβο, όπως σε όλες τις ΚΕΔΝ, επικρατούν συνθήκες διαρκούς ελέγχου, επιτήρησης και καταστολής, ενώ φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της προστασίας αναφέρουν αύξηση των περιστατικών βιας και ενδοοικογενειακής βίας. Ιδιαίτερα επιβαρυμένη είναι η ψυχική κατάσταση πολλών διαμενόντων: «Υπάρχουν άνθρωποι τους οποίους με το που φτάνουν στο νησί τους κυνηγούν κουκουλοφόροι [σ.σ. στα πλαίσια επιχειρήσεων άτυπων αναγκαστικών επιστροφών[5]]. Είναι πολύ τραυματισμένοι ψυχικά. Ζουν διαρκώς με φόβο και ανασφάλεια» μας τονίζει εργαζόμενη με την οποία συνομίλησε η RSA.
Σημαντικές ελλείψεις προσωπικού υγείας και διερμηνείας
Παρά την σχετική βελτίωση των στεγαστικών συνθηκών σε σχέση με την διαβόητη δομή στην Μόρια, η κατάσταση μέσα στην ΚΕΔ Λέσβου είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, κυρίως λόγω της έλλειψης ιατρικού προσωπικού, ψυχολόγων και διερμηνέων. Στα τέλη Μαρτίου υπήρχαν μόνο δύο γιατροί του ΕΟΔΥ μέσα στην ΚΕΔ και ήταν πολύ προβληματική η διαδικασία αναγνώρισης της ευαλωτότητας. Επίσης γίνεται αναφορά για τεράστια κενά στην διερμηνεία και ελλείψεις σε προσωπικό στην Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης.
«Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν λάβει προσφυγικό καθεστώς και έχουν το χαρτί στο χέρι, και δεν ξέρουν τι γράφει και ότι έχουν πάρει άσυλο» μας λέει χαρακτηριστικά η εργαζόμενη. Να σημειωθεί ότι ο ΕΟΔΥ ενημέρωνε ότι από τις 11 Ιανουαρίου 2023 και μέχρι νεοτέρας το Ψυχοκοινωνικό Κλιμάκιο του δε θα δέχεται αιτήματα για παροχή ψυχολογικής υποστήριξης, λόγω έλλειψης διερμηνέων. Έως τα τέλη Μαρτίου δεν είχε αποκατασταθεί πλήρως η παροχή διερμηνείας προς το Κλιμάκιο με αποτέλεσμα να υπάρχουν σημαντικά κενά. Τα προβλήματα εντείνονται από τη σημαντική επιβάρυνση, λόγω της έλλειψης προσωπικού, του ήδη υποστελεχωμένου γενικού νοσοκομείου του νησιού, κατάσταση που προκαλεί και τις αντιδράσεις των κατοίκων. Εκτός της δομής, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν ιατρικές υπηρεσίες και η οργάνωση INTERSOS HELLAS με πρόγραμμα ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Σχετικά με τις επιπτώσεις του καθεστώτος ασφαλείας και επιτήρησης μέσα στην ΚΕΔ στη σωματική και ψυχική υγεία των διαμενόντων, ο γιατρός, γενικός διευθυντής της ΜΚΟ INTERSOS HELLAS Απόστολος Βεΐζης αναφέρει στην RSA: «Η αβεβαιότητα, η έλλειψη υποστήριξής τους, η έλλειψη υπηρεσιών υγείας, η γενικότερη έλλειψη υπηρεσιών στήριξης σε αυτούς τους ανθρώπους, έχει σοβαρές επιπτώσεις. Έχουμε παρατηρήσει σε ανθρώπους που είχαν τραύματα, τα τραύματα αυτά να μεγαλώνουν, ενώ έχουμε δει ανθρώπους που ήταν υγιείς να νοσούν σωματικά και ψυχικά κάτω από αυτές τις συνθήκες. Μετά τις συνεδρίες στο κέντρο μας μας οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να ξαναγυρίσουν στην ΚΕΔ, στο ίδιο σημείο που “παράγεται” ο πόνος.»
Προβλήματα στην πρόσβαση δικηγόρων
Από το καλοκαίρι του 2022 έως τα τέλη του χρόνου σημειώθηκαν σημαντικά προβλήματα στην πρόσβαση δικηγόρων μέσα στη δομή. Όπως έχει επισημάνει η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) σε κοινό υπόμνημα με την οργάνωση HIAS προς την Ευρωπαία Συνήγορο, οι δικηγόροι που επιθυμούσαν να εισέλθουν στη δομή, έπρεπε να υποβάλλουν «αίτηση εισόδου» για κάθε επωφελούμενο/η που επιθυμούσαν να επισκεφθούν, τουλάχιστον μία ημέρα νωρίτερα από την επίσκεψη τους, ώστε να λάβουν την «απαραίτητη έγκριση» από την Διοίκηση της ΚΕΔ. Απαιτούνταν επίσης θεωρημένη υπογεγραμμένη εξουσιοδότηση από τους ωφελούμενους πριν εγκριθεί η είσοδος των δικηγόρων – ακόμη και για την αρχική επαφή μαζί τους. Τα προβλήματα αυτά φαίνεται να έχουν επιλυθεί προς ώρας μετά την αντίδραση των δραστηριοποιούμενων οργανώσεων και την επίκληση σχετικής γνωμοδότησης του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών προς το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Στην παρούσα φάση, η είσοδος των δικηγόρων γίνεται μόνο με την επίδειξη της δικηγορικής τους ταυτότητας.
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες], δωρεάν νομικές υπηρεσίες εντός της ΚΕΔ παρείχαν στα μέσα Μαρτίου σε καθημερινή βάση εκ περιτροπής στο Κέντρο Προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας, από τις 10 π.μ. έως τις 5 μ.μ., το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) με έναν Έλληνα δικηγόρο και η ΜΕΤΑδραση με δύο Έλληνες δικηγόρους, καθώς και οι Ευρωπαίοι Δικηγόροι στη Λέσβο (ELIL) με δύο Έλληνες δικηγόρους. Επίσης, όπως επισημαίνει η Ύπατη Αρμοστεία, πέραν της συνήθους παρουσίας των προαναφερθέντων φορέων, όλες οι οργανώσεις νομικής βοήθειας στη Λέσβο συμφώνησαν να μοιραστούν τα στοιχεία επικοινωνίας τους σε ένα «φυλλάδιο οργανώσεων νομικής βοήθειας», το οποίο διατίθεται σε οκτώ γλώσσες και διανέμεται από την Ύπατη Αρμοστεία σε όλους τους νεοαφιχθέντες στο νησί, πριν από την καταγραφή τους από τις ελληνικές αρχές, καθώς και σε κάθε άλλη στιγμή που οι κάτοικοι της ΚΕΔ ζητούν πληροφορίες για νομική βοήθεια από αυτήν. Ανάμεσα στις οργανώσεις που προσφέρουν σε σταθερή βάση δωρεάν νομική βοήθεια σε διαμένοντες της ΚΕΔ είναι και η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA)
Η μαύρη τρύπα της Ελεγχόμενης Δομής Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο Δυτικής Λέσβου
Συμπληρωματική προς την ΚΕΔ Λέσβου (Μαυροβούνι) είναι η Προσωρινή Δομή Φιλοξενίας Αιτούντων άσυλο Δυτικής Λέσβου (θέση Μεγάλα Θέρμα ή Καστέλια), όπου μεταφέρονται οι νεοαφιχθέντες στα όρια του Δήμου της Δυτικής Λέσβου. Παρά το γεγονός ότι πλέον ανήκει επίσημα στην αρμοδιότητα και ευθύνη της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου στη συγκεκριμένη δομή δεν τηρείται η προβλεπόμενη διαδικασία καταγραφής και ταυτοποίησης, του εντοπισμού των ευάλωτων περιπτώσεων, ούτε παρέχονται οι αρμόζουσες συνθήκες υποδοχής, με τους διαμένοντες να παραμένουν σε συνθήκες απομόνωσης από τον έξω κόσμο. Η δομή βρίσκεται σε μισθωμένο χώρο σε απομακρυσμένη περιοχή και υποδέχεται ανθρώπους που μόλις έχουν φθάσει στο νησί. Πρόσφατα διορίσθηκε αναπληρώτρια διοικήτρια, όμως δεν υπάρχει διοικητικό προσωπικό της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης επί 24ωρου βάσης. Στα τέλη του 2022, προβλέφθηκαν δύο θέσεις εξειδικευμένου προσωπικού ασφαλείας 24/7 καθώς και μία θέση γενικών καθηκόντων καθαριότητας και απολύμανσης, 14 ωρης απασχόλησης καθημερινά. Η διάρκεια των υπηρεσιών αυτών ορίστηκε από 01-01-2023 και έληξε την 31-03-2023. Τις υπόλοιπες ώρες και σε απόσταση από τον χώρο βρίσκεται προσωπικό της ΕΛΑΣ, που δεν μπορεί ωστόσο, εκ των πραγμάτων, να ανταποκριθεί στις τυχόν επείγουσες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης.
Στη συγκεκριμένη δομή δεν υπάρχει ιατρικό ή νοσηλευτικό προσωπικό, παρά το γεγονός ότι απέχει πάνω από 50 χλμ από το Γενικό Νοσοκομείο «Βοστάνειο» Λέσβου και περί τα 30 χλμ από το Κέντρο Υγείας Καλλονής. Κλιμάκιο του ΕΟΔΥ μεταβαίνει για τον έλεγχο σχετικά με τον Covid-19 και η κινητή μονάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα επισκέπτεται τους διαμένοντες δύο φορές την εβδομάδα.
Η συγκεκριμένη δομή αρχικά προβλεπόταν για την ολιγοήμερη παραμονή των ανθρώπων. Ακόμη και σήμερα δεν παρέχονται οι απαραίτητες υλικές συνθήκες διαβίωσης καθώς πρόκειται για έναν περιφραγμένο υπαίθριο χώρο, σε κοντινή απόσταση από τη θάλασσα και εκτεθειμένες στις εκάστοτε καιρικές συνθήκες. Τα επιμέρους τμήματα εντός της δομής χωρίζονται μεταξύ τους με συρματοπλέγματα και δεν είναι δυνατή η κίνηση ούτε καν εντός της δομής καθώς οι διαμένοντες δεν έχουν δυνατότητα εξόδου από τον περιφραγμένο χώρο που τους έχει ορισθεί. Εντός κάθε διακριτού περιφραγμένου τμήματος έχουν τοποθετηθεί πλαστικοί οικίσκοι (RHUs) χωρίς κρεβάτια όπου οι διαμένοντες παραμένουν σε συνθήκες συνωστισμού και χωρίς να πληρούνται οι ελάχιστες προδιαγραφές ασφαλούς διαμονής. Υπάρχουν πρόχειρες βρύσες/ντουζιέρες/τουαλέτες, ενώ εντοπίζεται ελλιπής πρόσβαση σε βασικά μέσα υγιεινής. Η πρόσβαση στο ζεστό νερό είναι επίσης εξαιρετικά περιορισμένη δεδομένου του συχνά μεγάλου αριθμού των ανθρώπων που παραμένουν εκεί. Το ηλεκτρικό ρεύμα παρέχεται από γεννήτρια για ελάχιστες ώρες την ημέρα, χωρίς πρόβλεψη για παροχή θέρμανσης ή ψύξης.
Οι νεοαφιχθέντες στην πραγματικότητα κρατούνται στη δομή αυθαίρετα χωρίς παροχή ενημέρωσης, χωρίς την ύπαρξη σχετικής απόφασης και την τήρηση των αυστηρών εγγυήσεων της νομοθεσίας για την επιβολή της διοικητικής κράτησης ή έστω του περιορισμού ελευθερίας εντός της δομής που εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας υποδοχής και ταυτοποίησης, χωρίς να εκκινούν οι διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης και χωρίς να τους κοινοποιούνται έγγραφα ώστε να γνωρίζουν τη νομική κατάσταση τους. Αυτή η άτυπη κράτηση από τον Νοέμβριο του 2022 διαρκεί συνήθως για πέντε ημέρες και τουλάχιστον μέχρι να διενεργηθεί τεστ για Covid-19. Ο πραγματικός χρόνος παραμονής τους εκεί ωστόσο είναι απροσδιόριστος και παρατείνεται όταν δεν υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις για την μεταφορά τους στην ΚΕΔ, φαινόμενο που παρατηρήθηκε στα τέλη Μαρτίου σε υποθέσεις που υποστηρίζει νομικά η RSA. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι κρατούνται αυθαίρετα άνευ τυπικής αιτιολογίας, χωρίς νόμιμη διαδικασία, για χρονικό διάστημα το οποίο δεν προσμετράται, αν και θα έπρεπε, στον ανώτατο αριθμό των 25 ημερών “περιορισμού ελευθερίας” τους, όπως προβλέπεται από τον Κώδικα Ασύλου.
Προσωρινό φρένο από το ΣτΕ για την χρηματοδοτούμενη από την Ε.Ε υπερδομή στη Βάστρια
Η ελληνική κυβέρνηση είχε ως στόχο να εγκαινιάσει πριν από το Πάσχα 2023 τη νέα ΚΕΔ στην περιοχή Βάστρια και να κλείσει τη δομή στο Μαυροβούνι. Η νέα δομή, παρά τις έντονες αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας, χωροθετήθηκε σε έκταση περίπου 240 στρεμμάτων, σε απομακρυσμένη περιοχή στη Βόρεια Λέσβο δίπλα ακριβώς στον ΧΥΤΑ, και έχει προϋπολογισμό 76 εκ. € πλέον ΦΠΑ. Γειτνιάζει με προστατευόμενη περιοχή Natura και χρηματοδοτείται απευθείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Έκτακτου Μηχανισμού Στήριξης, με 100% χρηματοδότηση. Οι εργασίες γίνονταν το περασμένο φθινόπωρο με εντατικούς ρυθμούς, παρά το γεγονός ότι είχε κατατεθεί αίτηση αναστολής από την Περιφέρεια Β. Αιγαίου και τις όμορες κοινότητες Κώμης και Ν. Κυδωνιών στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) και ενώ εκκρεμεί η έκδοση της απαραίτητης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) αλλά και η έγκριση της μελέτης αντιπυρικής προστασίας. Το Δημοτικό Συμβούλιο Μυτιλήνης στις αρχές Φεβρουαρίου γνωμοδότησε ομόφωνα αρνητικά για την ετεροχρονισμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τη Βάστρια και εισηγήθηκε στην Περιφέρεια την απόρριψή της για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Έντονες είναι και οι αντιδράσεις τοπικών παραγόντων που κατηγορούν τον Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου ότι ψεύδεται.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) με προσωρινή απόφαση του (199/19.12.2022), έκανε δεκτή την αίτηση στο σκέλος που εξετάστηκε και αφορούσε την οδό πρόσβασης στην δομή της Βάστριας, απαγορεύοντας την κατασκευή της μέχρι την οριστική εκδίκαση/ απόφαση του δικαστηρίου επί της αίτησης ακυρώσεως. Το δικαστήριο έκρινε ότι η κατασκευή της οδού θα οδηγούσε σε μη αναστρέψιμη καταστροφή του δασικού πλούτου και της σπάνιας ορνιθοπανίδας της προστατευόμενης περιοχής. Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης δήλωνε ότι το έργο έχει φτάσει στο 50% της τεχνικής ολοκλήρωσης και είναι στη φάση της ολοκλήρωσης εντός του 2023. Στα τέλη Μαρτίου και παρά τα νομικά κωλύματα οι εργασίες συνεχίζονταν ακόμα και μη εργάσιμες ημέρες.
Η δομή σχεδιάζεται για να έχει ονομαστική δύναμη 3.000 ατόμων, με προοπτική οι υποδομές να αυξηθούν σε ονομαστική χωρητικότητα 5.000 ή και περισσότερων ατόμων, ενώ σχεδιάζεται εντός της ίδιας περιοχής και Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟ.ΚΕ.ΚΑ) που θα έχει αρχική ονομαστική χωρητικότητα για 2.000 άτομα που επίσης μπορεί να φτάσει τις 5.000. Ως αποτέλεσμα, η συνολική ονομαστική χωρητικότητα των δύο δομών να μπορεί εύκολα να φτάσει ή και να ξεπεράσει τα 10.000 άτομα. Υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες ότι, λόγω της απομακρυσμένης τοποθεσίας, δεν θα υπάρχει καμία πληροφορία και έλεγχος για το τι θα συμβαίνει εκεί, και φυσικά δεν θα υπάρχουν δυνατότητες για κοινωνική προένταξη των προσφύγων. Σοβαρότατες είναι και οι ανησυχίες αναφορικά με την ασφάλεια και τις δασικές πυρκαγιές. «Είμαστε αντίθετοι σε αυτήν την κατασκευή στην καρδιά του μεγαλύτερου πευκοδάσους του Αιγαίου, καθώς ο κίνδυνος πυρκαγιάς, όπως όλοι ξέρουμε, σε αυτές τις δομές είναι πάρα πολύ υψηλός και εάν το καλοκαίρι ξεκινήσει μια φωτιά από εκεί θα κάψει χιλιάδες στρέμματα παρθένου δάσους και θα κινδυνέψουν ανθρώπινες ζωές, καθώς οι δρόμοι διαφυγής για τόσες χιλιάδες ανθρώπους είναι προβληματικοί» τονίζει στην RSA ο Μιχάλης Μπάκας, περιβαλλοντολόγος και συντονιστής ΠΚ Λέσβου των Οικολόγων Πράσινων.
