Την ιστορία των Διόσκουρων του Σιγρίου επαναφέρει ο τ. Γραμματέας της Κοινότητας του Σιγρίου κος Γιάννης Τσίκνας τονίζοντας μάλιστα ότι η σημαντική ιστορία του μαρμάρινου αναθηματικού ανάγλυφου δωρήθηκε πριν από πολλά χρόνια στην τοπική αρχαιολογική υπηρεσία προκειμένου να το θαυμάζουν τόσο η επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με την ιστορία του τόπου αλλά κυρίως για να παραμείνει ανέπαφο για τις μελλοντικές γενιές.
Το 2010 στην εφημερίδα «Το Σίγρι σήμερα» δημοσιεύθηκε η λεπτομερής μυθολογική ανάλυση περί Των Διόσκουρων υπογραφόμενη από τον MSc PhD αρχαιολόγο Γιάννη Κουρτζέλλη. Η παράσταση αυτή φιλοξενούνταν στο υπόγειο του δημοτικού σχολείου και δωρίστηκε στην αρχαιολογική υπηρεσία Μυτιλήνης (αριθ. Ευρ. 17774). Η παρακάτω ιστορία που καταγράφεται αποδεικνύει το μεράκι κάποιων ανθρώπων που συνεχίσουν να ερευνούν την ιστορία του τόπου με μοναδικό γνώμονα να τη διαδώσουν και να τη διασώσουν. Ο κος Τσίκνας προς ενημέρωση των αναγνωστών μας επανέφερε το δημοσίευμα στον «αέρα» προς κέρδος της γνώσης αλλά και της ιστορίας μας.
Οι Διόσκουροι του Σιγρίου- ένα μαρμάρινο αναθηματικό ανάγλυφο
Πριν από αρκετά χρόνια, ο τότε κοινοτάρχης του Σιγρίου Κων/νος Αθανασιάδης και ο γραμματέας της κοινότητας κ. Γιάννης Τσίκνας παρέδωσαν ένα αρχαίο μαρμάρινο αντικείμενο στην τοπική αρχαιολογική υπηρεσία δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε χιλιάδες επισκέπτες του μουσείου να το θαυμάσουν, να γίνει γνωστό στην επιστημονική κοινότητα, αλλά ίσως και το πιο σημαντικό από όλα, να διατηρηθεί με σκοπό να παραδοθεί ανέπαφο στις μελλοντικές γενιές.
Πρόκειται για ένα αναθηματικό ανάγλυφο, δηλαδή μια ευχαριστήρια προσφορά πιστών στην οποία απεικονίζονται όρθιοι οι Διόσκουροι μαζί με τα άλογά τους και οι θεοί Αθηνά και Σάραπης σε χαμηλό ανάγλυφο ακριβώς πάνω τα κεφάλια των αλόγων. Η παράσταση εξελίσσεται μέσα σε εσωτερικό χώρο, ο οποίος ορίζεται από ναόσχημη κατασκευή.
Οι Διόσκουροι είναι δωρικοί θεοί των αρχαίων Ελλήνων, η λατρεία των οποίων αργότερα επεκτάθηκε και στη Ρώμη. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Δίας μεταμορφώθηκε σε κύκνο προκειμένου να ενωθεί με τη Λήδα. Το αποτέλεσμα ήταν η Λήδα να γεννήσει δύο αβγά. Ο Ευριπίδης στην τραγωδία του Ελένη συνεχίζει το μύθο λέγοντας ότι από το ένα αυγό γεννήθηκε ο Πολυδεύκης και η ωραία Ελένη, γνωστή ως η πέτρα του σκανδάλου στον Τρωικό πόλεμο, ενώ από το δεύτερο αυγό «βγήκε» ο Κάστορας και η Κλυταιμνήστρα, οι οποίοι όμως ήταν παιδιά του νόμιμου συζύγου της του Τινδάρεου. Τα δίδυμα αγόρια, είχαν όμως μια διαφορά. Ο Πολυδεύκης ως γιος του Δία ήταν αθάνατος, αλλά ο Κάστωρ θνητός. Ο Πίνδαρος αναφέρει ότι όταν ο Κάστωρ τραυματίστηκε θανάσιμα από τον Αρκάδα Ίδα, ο Πολυδεύκης, πριν ο αδελφός του ξεψυχήσει, ζήτησε και αυτός από το Δία το θάνατο. Ο Δίας του απάντησε: «εσύ είσαι δικός μου γιος, εκείνος γεννήθηκε από τον άνδρα της μητέρας σου, σπέρμα θνητό» και του πρότεινε να διαλέξει ανάμεσα σε δύο προτάσεις. Η πρώτη προέβλεπε ο Πολυδεύκης να ζει μόνος από δω και πέρα συνέχεια στον Όλυμπο. Η δεύτερη προέβλεπε τα δύο αδέλφια να ζουν μαζί, όμως τη μια μέρα θα ζούσαν μέσα στα έγκατα της γης και την άλλη στον Ουρανό μαζί με τους υπόλοιπους θεούς. Ο Πολυδεύκης επέλεξε τη δεύτερη πρόταση, προκειμένου να μην αποχωριστεί τον αγαπημένο του αδελφό. Σήμερα, οι Διόσκουροι έχουν πάρει τη θέση στους στον έναστρο ουρανό, αποτελώντας τον αστερισμό των Διδύμων.
Στην αρχαία γραμματεία αναφέρονται ως «λευκόπωλοι» δηλαδή ιππείς λευκών αλόγων. Ήταν θεοί του φωτός και προσωποποιούσαν για τους Έλληνες την εντιμότητα, τη γενναιοψυχία, την τόλμη, την ευγένεια, την αρετή και την πολιτική βούληση. Δώρισαν στους ανθρώπους τις ιππευτικές και πυγμαχικές τεχνικές, καθώς και τους πολεμικούς χορούς και τα άσματα. Οι Έλληνες τους λάτρευαν και τους τιμούσαν σας θεούς, ενώ συχνά, ζητούσαν από αυτούς συμπαράσταση και βοήθεια στις δύσκολες ώρες. Ήταν οι προστάτες και σωτήρες των θνητών, καθώς και προστάτες των καραβιών και των ναυτικών. Οι ναυτικοί προσεύχονταν σε αυτούς ως «Θεούς Σωτήρες» για κατάπαυση των τρικυμιών και μετά τους τιμούσαν, ως Ολύμπιους, σε ευχαριστήρια θυσία με προσφορά λευκού προβάτου.
Η ακριβής προέλευση του αναθηματικού ανάγλυφου παραμένει άγνωστη, αν και ως πιθανότερη θέση εύρεσης θεωρείται η περιοχή «Παλαιοχώρι Σιγρίου», όπου έχουν έρθει στο φως από χωρικούς και άλλα μεμονωμένα ευρήματα. Η σημασία του ανάγλυφου είναι ιδιαίτερα μεγάλη, καθώς τοποθετεί το Σίγρι, στον αρχαιολογικό χάρτη των κλασικών χρόνων της Λέσβου, φανερώνοντας ότι η περιοχή κατοικήθηκε πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστεύεται μέχρι σήμερα, όταν δηλαδή οι Οθωμανοί αναγνώρισαν στο φυσικό λιμάνι τη στρατηγική θέση για τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας και του θαλάσσιου εμπορίου κατασκευάζοντας το φρούριο στο βραχώδες ακρωτήριο, που αποτέλεσε και τον πυρήνα για την μετέπειτα δημιουργία του οικισμού.
Ίσως στην αρχαιότητα κάποιος ναυτικός που διέσχιζε τη φουρτουνιασμένη θάλασσα να αντιμετώπισε τον κίνδυνο ναυαγίου ή ένας ψαράς που αντιμετώπισε τους άγριους αέρηδες έξω από τη Νησιώπη, στο πέλαγος, να ικέτευσε τους θεούς για τη σωτηρία του θυσιάζοντας ένα λευκό πρόβατο. Εκείνοι άκουσαν τις προσευχές του και αστραπιαία πέταξαν με τα λευκά τους άλογα, πάνω από το Αιγαίο Πέλαγος. Η θύελλα σταμάτησε, η τρικυμία κόπασε και ο πιστός αργότερα εκπλήρωσε το τάμα του ως αιώνια ένδειξη ευγνωμοσύνης και λατρείας.
Γιάννης Κουρτζέλλης
Υποσημειώσεις του κου Γιάννη Τσίκνα
Το ανάγλυφο βρέθηκε στη θάλασσα στη Δυτική πλευρά του Κάστρου από ψαράδες οι οποίοι το πήγαν στο γραφείο της Κοινότητας στον Γραμματέα και ο οποίος το είχε εκτεθειμένο σε κοινή θέα.
.
Όταν έγινε, κάτω απ’ το σχολείο (υπόγειο) συλλογή διαφόρων απολιθωμάτων λαογραφικό υλικό χαρίσαμε την παράσταση των Διόσκουρων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Πως βρέθηκε η παράσταση στη θάλασσα;
Στο χώρο του Κάστρου προϋπήρχε ο Πύργος των Γατελούζων, όταν κατακτήθηκε το νησί από τους Τούρκους το 1462 έβαλαν κατά του Πύργου, οχυρό των Γατελούζων, τον διέλυσαν και όλα τα υλικά διακόσμησης του πύργου έπεσαν στη θάλασσα, αφού απείχε λίγα μέτρα απ’ την απόκρημνη ακτή.
Οι Δυτικοί αρεσκόταν να φιλοτεχνούν τους πύργους τους με αρχαίες παραστάσεις εξ άλλου και άλλα τεμάχια του κάστρου μαρμάρων, γεωμετρικά σχήματα πήλινα με λεσβιακά κυμάτια δόθηκαν στην Αρχαιολογία.
Σημειώνω ότι όλα τα μπάζα απ’ την εκσκαφή του Λιμανιού έχουν ποντιστεί στον Νότιο κάβο του Μεγάλου νησιού (ΝΗΣΩΠΑ- Νησιώπη) έτσι τα ερείπια του Πύργου των Γατελούζων εκεί στον κάβο είναι ποντισμένα.
Όταν αναφέρομαι στο Λιμάνι εννοώ τον Λιμένα Ναύσταθμο του ΝΑΤΟ που ήταν σχεδιασμένος απ’ την CIA το 1942 με τον κωδικό SIGURO και εκτελέστηκε απ’ το 1977 μέχρι το 1983, απ’ την τεχνική εταιρία ΞΕΚΤΕ.
Γιάννης Π. Τσίκνας
Σίγρι 2016
