Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και οι Ευρωπαϊκές Εκλογές αποτελούν μια ευκαιρία για τους πολίτες να επηρεάσουν τη μελλοντική πορεία της Ευρώπης.Από τις 6 έως τις 9 Ιουνίου 2024, εκατομμύρια Ευρωπαίοι θα διαμορφώσουν το μέλλον της ευρωπαϊκής δημοκρατίας με την ευκαιρία των ευρωπαϊκών εκλογών. Είναι μια μοναδική στιγμή κατά την οποία μπορούμε όλοι να αποφασίσουμε συλλογικά για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πως μπορούμε όμως να διακρίνουμε τη σωστή για τη χώρα μας θέση στον Ευρωπαϊκό χάρτη της πολιτικής;
Ο υποψήφιος Ευρωβουλευτής (ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ), ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Παπαδημητριάδης κάνει σήμερα ένα… ψυχογράφημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαντώντας στις ερωτήσεις μας λίγο πριν την κάλπη.
H νομοθεσία της ΕΕ εστιάζει σε θέματα που είναι σημαντικά για όλους μας: το περιβάλλον, την ασφάλεια, τη μετανάστευση, τις κοινωνικές πολιτικές, τα δικαιώματα των καταναλωτών, την οικονομία, το κράτος δικαίου και πολλά άλλα. Ωστόσο σύμφωνα με δημοσκόπηση του 2023 6 στους 10 ερωτώμενους (60,5%) θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αντιλαμβάνεται τις ανάγκες των πολιτών και σχεδόν 6 στους 10 δεν θεωρούν την Ε.Ε γενικά αποτελεσματική (57,8%). Τι απαντάτε σε αυτό; Ποιες είναι οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί και δεν γνωρίζουμε αλλά μας έχουν επηρεάσει θετικά;
Η κριτική που ασκείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι δικαιολογημένη, καθώς η γραφειοκρατική δομή της αποξενώνει τους πολίτες. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι πολλές θετικές αλλαγές στην καθημερινή μας ζωή προέρχονται από αποφάσεις της ΕΕ. Για παράδειγμα, η νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος έχει επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις στην ποιότητα του αέρα και των υδάτων. Επίσης, οι πολιτικές για την προστασία των καταναλωτών έχουν ενισχύσει τα δικαιώματα των πολιτών και την ασφάλεια των προϊόντων. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η ενίσχυση των κοινωνικών πολιτικών μέσω της χρηματοδότησης προγραμμάτων κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Παρά τις αδυναμίες, η ΕΕ συνεχίζει να εργάζεται προς όφελος των πολιτών της και έχει επιτύχει μία μακρά περίοδο ειρήνης για τα κράτη μέλη της. Είναι σημαντικό να ενημερώνουμε τους πολίτες για αυτά τα οφέλη και να έχουν την επίγνωση της σημασίας των Ευρωεκλογών, αν μη τι άλλο λαμβάνοντας υπόψη και την αρχή της υπεροχής του ενωσιακού δικαίου, που σημαίνει ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εφαρμόζονται πάνω από την εθνική νομοθεσία.
2. Τελικά ποιος έχει τον πρώτο λόγο στις σημαντικές αποφάσεις, η εκάστοτε Κυβέρνηση ή η ΕΕ; Αυτό που ακούμε συχνά ως η “γραφειοκρατία των Βρυξελλών” είναι ένα άλλοθι ή έχει κάποια βάση;
Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Η ΕΕ λειτουργεί μέσω ενός συστήματος πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται από κοινού από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη. Στην τρέχουσα θεσμική δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη νομοθεσία, που στη συνέχεια εξετάζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (οι εκάστοτε αρμόδιοι υπουργοί των κρατών μελών). Ο τρόπος λήψης αποφάσεων μέσω της διαδικασίας της συναπόφασης Συμβουλίου και Κοινοβουλίου είναι κρίσιμος μηχανισμός. Το Κοινοβούλιο ασκεί ισχυρή επιρροή στην τελική μορφή. Αν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει το μονοπώλιο της νομοθετικής πρωτοβουλίας, το Ευρωκοινοβούλιο διαθέτει ένα σημαντικό εργαλείο, τα ψηφίσματα. Με αυτά μπορεί να ζητήσει από την Επιτροπή συγκεκριμένες προτάσεις. Η λεγόμενη “γραφειοκρατία των Βρυξελλών” αναφέρεται σε αυτή την πολυπλοκότητα των διαδικασιών και τη συνεργασία μεταξύ διαφόρων θεσμών και επιπέδων διακυβέρνησης. Η αποτελεσματικότητα των πολιτικών εξαρτάται από τη συνεργασία και την καλή πίστη όλων των εμπλεκομένων μερών.
3. Έχει παρατηρηθεί πολλές φορές πως κάποιες αποφάσεις της Ε.Ε (για παράδειγμα σχετικά με το περιβάλλον και την ενέργεια) όταν έρχονται να εφαρμοστούν στην πράξη στην ελληνική πραγματικότητα της μίζας και των μεγάλων κατασκευαστικών καταλήγουν σε φιάσκο ή σε καθυστερούν χρόνια. Δηλαδή μερικές φορές οι Βρυξέλλες φαντάζουν ένα μακρινό κέντρο αποφάσεων που όμως στην Ελλάδα είναι αδύνατο να εφαρμοστούν. Πώς θα μπορούσε να κλείσει αυτή η ψαλίδα;
Η αλήθεια είναι ότι η ψαλίδα μεταξύ των αποφάσεων των Βρυξελλών και της εφαρμογής τους στην Ελλάδα δεν είναι απλώς ένα ζήτημα διαδικασιών ή γραφειοκρατίας. Είναι το αποτέλεσμα της βαθιά ριζωμένης διαφθοράς και της αδιαφάνειας που χαρακτηρίζει το Ελληνικό πολιτικό και οικονομικό σύστημα. Όταν οι μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες και οι πολιτικοί έχουν βολευτεί σε ένα σύστημα που ευνοεί τη μίζα και την κατάχρηση εξουσίας, είναι φυσικό οι αποφάσεις της ΕΕ να καταλήγουν σε φιάσκο.
Οι Βρυξέλλες δεν είναι το πρόβλημα· το πρόβλημα είναι η έλλειψη βούλησης και ικανότητας των ελληνικών αρχών να εφαρμόζουν τις αποφάσεις με αποτελεσματικότητα. Η ψαλίδα μπορεί να κλείσει μόνο αν αντιμετωπίσουμε τη διαφθορά και την αδιαφάνεια με μηδενική ανοχή. Χρειαζόμαστε ισχυρούς θεσμούς, ανεξάρτητη δικαιοσύνη και πραγματική λογοδοσία. Χρειαζόμαστε ανεπηρέαστες ανεξάρτητες αρχές και πολιτικούς που δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα των λίγων, αλλά εργάζονται για το κοινό καλό.
Το κλειδί είναι η ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Πρέπει να δώσουμε στους πολίτες τα εργαλεία και την εξουσία να απαιτούν διαφάνεια και να ελέγχουν τους πολιτικούς και τους επιχειρηματίες που δεν σέβονται τους κανόνες. Οι αυριανοί ευρωβουλευτές σας έχουμε την υποχρέωση να υπηρετήσουμε αυτή την υγιή νοοτροπία, για αυτό και οι πολίτες είναι σκόπιμο να κάνουν προσεκτικές επιλογές με την ψήφο τους. Αλλά εκτός από τη βούληση και το ήθος, χρειάζεται να έχουν και κατάρτιση.
4. Η κατάσταση της Ένωσης πώς είναι σήμερα; Υπάρχουν αρκετές ακροδεξιές φωνές. Είναι ένα διακύβευμα των φετινών εκλογών να μην κερδίσει η ακροδεξιά;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει πράγματι προκλήσεις που σχετίζονται με την άνοδο των ακραίων ιδεολογιών, την πολιτική πόλωση και την αύξηση των ανισοτήτων. Η ενίσχυση της ακροδεξιάς είναι η πιο σοβαρή απειλή για τις αξίες της δημοκρατίας, της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αποτελούν τα θεμέλια της ΕΕ. Στις φετινές ευρωεκλογές, είναι κρίσιμη η κινητοποίηση των πολιτών υπέρ των δυνάμεων που προασπίζονται τις ευρωπαϊκές αξίες και την κοινωνική συνοχή. Η υπεράσπιση της δημοκρατίας και η καταπολέμηση της ρητορικής του μίσους και της ξενοφοβίας είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της ενότητας και της σταθερότητας της Ένωσης.
5. Ποιοι είναι οι γενικοί στόχοι σας σε περίπτωση που εκλεγείτε;
Οι γενικοί μου στόχοι εστιάζονται σε τέσσερις κύριους άξονες: την κοινωνική δικαιοσύνη για τη στήριξη των νέων και των ευάλωτων πληθυσμών, την κλιματική αλλαγή που απειλεί την επιβίωση του ανθρώπινου είδους με πρωτόγνωρες φυσικές καταστροφές, υγειονομικές και επισιτιστικές κρίσεις, την υγεία για την ισότιμη πρόσβαση όλων σε ποιοτικές υπηρεσίες, και τη θεραπεία της βίας – ιδίως μεταξύ των νέων και μέσα στην οικογένεια. Σκοπεύω, αν εκλεγώ, να ενταχθώ στις σχετικές μόνιμες επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και να αναλάβω άμεσες πρωτοβουλίες με τις γνώσεις και την εμπειρία μου.
6. Η Νησιωτικότητα θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι όρος εθνικής επιβίωσης. Ποια είναι τα βασικά βήματα για την υλοποίηση της;
Η νησιωτικότητα είναι πράγματι ζήτημα εθνικής επιβίωσης και όσοι δεν το αντιλαμβάνονται απλώς εθελοτυφλούν. Τα νησιά μας δεν είναι απλώς τουριστικοί προορισμοί για λίγους μήνες τον χρόνο· είναι οι πατρίδες και τα σπίτια χιλιάδων ανθρώπων που αξίζουν τις ίδιες ευκαιρίες και τη στήριξη όπως κάθε άλλος πολίτης αυτής της χώρας.
Για την υλοποίηση της νησιωτικότητας, τα βασικά βήματα είναι σαφή και απαραίτητα. Oι υποδομές στα νησιά μας είναι σε άθλια κατάσταση. Απαιτούνται άμεσες επενδύσεις σε λιμάνια, αεροδρόμια, δρόμους και συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης. Δεν μπορούμε να μιλάμε για ανάπτυξη όταν οι βασικές υποδομές είναι ανύπαρκτες ή ανεπαρκείς. Επίσης, είναι αδιανόητο να μην υπάρχουν επαρκείς υγειονομικές υπηρεσίες και εκπαιδευτικές δομές στα νησιά. Κάθε κάτοικος, από την Κέρκυρα μέχρι το Καστελόριζο, έχει το δικαίωμα σε ποιοτική υγειονομική περίθαλψη και παιδεία χωρίς να χρειάζεται να ταξιδέψει στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στα νησιά πρέπει να υποστηριχθούν ουσιαστικά. Αυτό σημαίνει πρόσβαση σε χρηματοδότηση, φορολογικές ελαφρύνσεις και μέτρα για την ενίσχυση του τοπικού τουρισμού και των τοπικών προϊόντων. Αλλά δεν είναι δυνατόν το κόστος μεταφοράς να είναι τόσο υψηλό που να καθιστά τα νησιά μας απομονωμένα. Το μεταφορικό ισοδύναμο πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως και χωρίς καθυστερήσεις, για να εξισωθούν οι ευκαιρίες ανάπτυξης με την ηπειρωτική χώρα. Τα νησιά μας μπορούν και πρέπει να γίνουν πρότυπα βιώσιμης ανάπτυξης μέσω και της εκμετάλλευσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι επενδύσεις σε αιολική, ηλιακή και υδάτινη ενέργεια μπορούν να μετατρέψουν τα νησιά σε ενεργειακά αυτόνομα και να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας.
Είναι καιρός να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε τους νησιώτες μας ως δευτερεύοντες πολίτες και να τους παρέχουμε την προσοχή και τους πόρους που αξίζουν. Η ανάπτυξη των νησιών μας δεν είναι πολυτέλεια· είναι απαραίτητη για την εθνική μας επιβίωση και πρόοδο. Και αυτό πρέπει να γίνει τώρα, χωρίς καμία δικαιολογία ή αναβολή.
7. Το οξύτατο ζήτημα της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης σε συνδυασμό με την οικονομική συγκυρία χτύπησε ανελέητα τα νησιά μας την περίοδο 2014 – 2019. Σήμερα με τη συμφωνία του ασύλου έχουν βελτιωθεί τα πράγματα;
Η προσφυγική και μεταναστευτική κρίση που έπληξε τα νησιά μας από το 2014 έως το 2020 άφησε ανεξίτηλα σημάδια και αποκάλυψε τις αδυναμίες και τις παθογένειες του Ελληνικού και Ευρωπαϊκού συστήματος. Σήμερα, με τη συμφωνία του ασύλου, έχουν γίνει βήματα προόδου, αλλά το πρόβλημα παραμένει. Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας: οι συνθήκες παραμένουν δύσκολες, και η διαχείριση της κρίσης απέχει πολύ από το να θεωρηθεί επιτυχής.
Τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης συνεχίζουν να είναι υπερπλήρη, οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων και των μεταναστών είναι συχνά απαράδεκτες, και η διαδικασία ασύλου παραμένει αργή και δυσλειτουργική. Η συμφωνία του ασύλου είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν αποτελεί πανάκεια. Χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση και πολιτική βούληση για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που παραμένουν. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι οι κάτοικοι των νησιών μας έχουν επωμιστεί δυσανάλογα μεγάλο βάρος και αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της και να διασφαλίσει τη δίκαιη κατανομή των προσφύγων και των μεταναστών μεταξύ των κρατών-μελών. Η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι η μόνη που πληρώνει το τίμημα των γεωπολιτικών κρίσεων.
Επιπλέον, πρέπει να ενισχυθεί η υποδομή στα νησιά, να επιταχυνθούν οι διαδικασίες ασύλου και να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων και μεταναστών. Χρειάζονται επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό και πόρους, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι άνθρωποι που αναζητούν άσυλο αντιμετωπίζονται με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει επίσης να αναλάβει τις ευθύνες της και να σταματήσει να χρησιμοποιεί την προσφυγική κρίση ως άλλοθι για τις δικές της αποτυχίες. Η διαφάνεια, η αποτελεσματικότητα και η λογοδοσία πρέπει να είναι οι βασικές αρχές στη διαχείριση αυτής της υπόθεσης. Και πάνω απ’ όλα, πρέπει να δείξουμε αλληλεγγύη και ανθρωπιά, γιατί αυτό είναι που μας κάνει πραγματικά ανθρώπους και Ευρωπαίους.
8. Το Μεταφορικό Ισοδύναμο θα μπορούσε να συμβάλει στην βιωσιμότητα και την διασφάλιση ανταγωνιστικότητας των νησιών μας;
Το Μεταφορικό Ισοδύναμο (ΜΙ) εισήχθη από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ υπό την πρωθυπουργία του Αλέξη Τσίπρα το 2018. Θα μπορούσε να είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την ενίσχυση της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητας των νησιών μας. Μετά το 2019, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη είχε την ευθύνη της συνέχισης και της βελτίωσης του μέτρου. Αλλά οι καθυστερήσεις στις πληρωμές, η γραφειοκρατία και η έλλειψη διαφάνειας στην εφαρμογή του μέτρου αποδείχθηκαν μία τραγική συνέχεια. Πώς περιμένουμε να αναπτυχθούν τα νησιά μας όταν το κόστος μεταφοράς παραμένει απαγορευτικό και οι επιδοτήσεις καθυστερούν ή δεν καταβάλλονται καθόλου;
Είναι αδιανόητο να μιλάμε για ισοτιμία και δικαιοσύνη όταν οι νησιώτες μας αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες για να μεταφέρουν προϊόντα και να ταξιδέψουν στην ηπειρωτική χώρα. Αντί να ανακουφίζουμε τους κατοίκους των νησιών, τους έχουμε αφήσει να παλεύουν με τις συνέπειες της απομόνωσης και του υψηλού κόστους ζωής. Το Μεταφορικό Ισοδύναμο, αν εφαρμοστεί σωστά, μπορεί να είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, μολονότι μέχρι στιγμής έχει αποτύχει παταγωδώς όπως εξήγησα.
Για να γίνει πραγματικότητα το Μεταφορικό Ισοδύναμο, άμεση και συνεπής καταβολή των επιδοτήσεων, διαφάνεια και λογοδοσία (Πού πηγαίνουν τα χρήματα; Πώς κατανέμονται οι επιδοτήσεις;) βελτίωση των υποδομών (οι λιμενικές και οδικές υποδομές πρέπει να αναβαθμιστούν για να υποστηρίξουν τις μεταφορές γιατί δεν αρκεί να μειωθεί το κόστος μεταφοράς· αν δεν είναι οι ίδιες οι υποδομές αξιόπιστες, ενίσχυση της τοπικής παραγωγήςμε μέτρα στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ελπίζω είναι προφανές ότι δεν αρκεί να μειώσουμε το κόστος μεταφοράς των αγαθών αν δεν έχουμε αγαθά και μέσα για να τα μεταφέρουμε.
Η κυβέρνηση πρέπει να σταματήσει να χρησιμοποιεί το Μεταφορικό Ισοδύναμο ως πολιτικό εργαλείο για να κερδίζει ψήφους και να αρχίσει να το εφαρμόζει με σοβαρότητα και συνέπεια. Οι κάτοικοι των νησιών αξίζουν πραγματικές λύσεις και όχι άλλες κενές υποσχέσεις.
