Η χρήση φθαλικών ενώσεων σε φτηνά προϊόντα αποτελεί σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη υγεία, ιδιαίτερα για τους οικονομικά ευάλωτους πληθυσμούς. Οι φθαλικές ενώσεις, χημικά που συναντώνται ευρέως σε καταναλωτικά και βιομηχανικά προϊόντα, έχουν συσχετιστεί με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία, όπως ενδοκρινικές διαταραχές, αναπνευστικά προβλήματα και καρδιαγγειακές παθήσεις.
Σίγουρα μας έχει τύχει να φοράμε ένα καινούργιο πουκάμισο και να ανακαλύψουμε ότι μας προκαλεί φαγούρα, ή να βγάλουμε ένα καινούργιο παντελόνι, στο τέλος της ημέρας, και να διαπιστώσουμε ότι το ύφασμα του, μας έχει προκαλέσει εξάνθημα. Αυτά τα προβλήματα είναι όλο και πιο συχνά, καθώς όλο και περισσότερες χημικές ουσίες προστίθενται στα ρούχα μας όταν βάφονται, ή επεξεργάζονται με πρόσθετα που τα κάνουν ανθεκτικά στους λεκέδες, τις ρυτίδες και τις οσμές. Ορισμένες από αυτές τις χημικές ουσίες είναι ερεθιστικές που μπορούν να προκαλέσουν αναπνευστικά προβλήματα, ή δερματικά προβλήματα. Άλλα είναι αρκετά τοξικά ώστε να προκαλούν αυτοάνοσες ασθένειες.
Οι βαφές, οι οποίες είναι πολυεστερικές, για παράδειγμα μπορεί να είναι απλά βασικά αλλεργιογόνα. Μπορούν να προκαλέσουν άσθμα, ή δερματικά προβλήματα. Ένα εξίσου επικίνδυνο συστατικό που εντοπίζεται στα ρούχα, είναι η Φορμαλδεΰδη. Αυτό το γνωστό καρκινογόνο, χρησιμοποιείται συχνά για να μην τσαλακώνονται τα υφάσματα, ή για να αποτρέπεται η συρρίκνωσή τους μετά το πλύσιμο. Η βλαβερή για τον άνθρωπο ένωσή του μπορεί να εκπέμψει επικίνδυνες χημικές ουσίες που προκαλούν αναπτυξιακές και αναπαραγωγικές βλάβες, ερεθισμό των ματιών και του δέρματος και αναπνευστικά προβλήματα.
Επίσης πολλές χημικές ουσίες στα ρούχα διαταράσσουν τις ορμόνες και το ενδοκρινικό μας σύστημα. Έτσι, τα PFAS, οι φθαλικές ενώσεις και ορισμένα βαρέα μέταλλα που συναντούνται στα ρούχα μας μπορεί να επηρεάσουν την γονιμότητά μας. Η έκθεση έστω και σε μικρή ποσότητα σε αυτές, μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές επιπτώσεις στο ορμονικό και αναπαραγωγικό μας σύστημα.
Για ποιες ουσίες πρόκειται και πού τις συναντάμε:
- Χρώμιο: Χρησιμοποιείται σε προϊόντα με υφή δέρματος. Σε μη επιτρεπτά όρια μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό και να προκαλέσει βλάβες στο συκώτι και τα νεφρά.
- Φθαλάτες: Χρησιμοποιούνται για τις βαφές στα υφάσματα. Στην Αμερική οι φθαλάτες έχουν κατηγορηθεί για πρόωρους θανάτους ενηλίκων λόγω καρδιοπάθειας, αλλά και για ορμονικές παρεμβολές.
- Βρωμιούχα επιβραδυντικά φλόγας: Περιέχονται μερικές φορές στις πιτζάμες των παιδιών για να τα προστατεύουν σε περίπτωση πυρκαγιάς. Έχουν απαγορευτεί εντελώς στην Ευρώπη, γιατί έχει βρεθεί ότι παρεμβαίνουν στην ομαλή λειτουργία του θυρεοειδούς, αλλά και στον τρόπο που ο οργανισμός επεξεργάζεται το λίπος και τις θερμίδες. Οι ερευνητές μελετούν αν υπάρχουν σύνδεση μεταξύ των ουσιών αυτών και της ΔΕΠΥ.
- Υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες (PFAS): Ονομάζονται και «αιώνια χημικά». Παρασκευάζονται εργαστηριακά, δεν διαλύονται στο περιβάλλουν και συνδέονται με διάφορες ασθένειες, όπως βλάβες στο συκώτι, άσθμα και χρόνια νεφροπάθεια. Είναι ανθεκτικές στο νερό και χρησιμοποιούνται συνήθως σε αδιάβροχα και αλέκιαστα υφάσματα.
- Μόλυβδος: Μια φτηνή χρωστική ουσία που χρησιμοποιείται συχνά στα φερμουάρ. Τα παιδιά που εκτίθενται συστηματικά σε αυτόν μπορεί να εμφανίσουν μακροχρόνια αναπτυξιακά προβλήματα.
Οι οικονομικά ασθενέστεροι καταναλωτές είναι πιο ευάλωτοι λόγω της προτίμησής τους σε φτηνά προϊόντα, τα οποία συχνά περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις φθαλικών ενώσεων. Οι πληθυσμοί σε χώρες με χαμηλό ΑΕΠ, όπως η Ελλάδα, εμφανίζουν μεγαλύτερη έκθεση λόγω της εισαγωγής φτηνών προϊόντων από χώρες με λιγότερο αυστηρές ρυθμίσεις, όπως η Κίνα και η Τουρκία.
Η απουσία ενημέρωσης εντείνει το πρόβλημα. Πολλοί καταναλωτές δεν γνωρίζουν τους κινδύνους που ενέχουν αυτά τα προϊόντα, ούτε έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες για ασφαλέστερες επιλογές.
Για την προστασία των ευάλωτων πληθυσμών, απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες:
- Αυστηροποίηση Ελέγχων: Ενίσχυση των ρυθμιστικών μηχανισμών για τον περιορισμό της χρήσης επικίνδυνων χημικών.
- Ενημέρωση Καταναλωτών: Εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την αναγνώριση ασφαλών προϊόντων.
- Δημιουργία Εθνικών Καταλόγων: Δημοσιοποίηση λιστών “μαύρων” και “λευκών” επιχειρήσεων που παραβιάζουν ή τηρούν περιβαλλοντικά και υγειονομικά πρότυπα.
- Προώθηση Εναλλακτικών Προϊόντων: Υποστήριξη της βιώσιμης και ηθικής κατανάλωσης.
Σύμφωνα με το Project Cece, μια ΜΚΟ με παγκόσμια παρουσία που στόχο έχει να αναζητά, να ελέγχει και να καταγράφει όλα τα brands με βιώσιμα προϊόντα, σε πολλά μέρη του πλανήτη κάποια από τα παραπάνω τοξικά είναι απαγορευμένα. Έτσι, όλα τα ρούχα που παράγονται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλουν να συμμορφώνονται με τους κανονισμούς της REACH που προστατεύει την υγεία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος από χημικούς κινδύνους.
Δεδομένου ότι η βιομηχανία της μόδας λειτουργεί με αρκετά χαλαρούς κανονισμούς, το πρόβλημα των τοξικών ενδυμάτων δεν πρόκειται να εξαφανιστεί σύντομα. Όταν έρθει η στιγμή να ανανεώσετε την γκαρνταρόμπα σας, αναζητήστε υλικά, υφάσματα και βαφές που θεωρούνται φυσικά (βαμβάκι, μαλλί, μετάξι, δέρμα) και όχι συνθετικά υλικά. Στις περιπτώσεις που δεν μπορείτε να αποφύγετε την αγορά ρούχων Fast Fashion, πρέπει να πλένετε πάντα τα καινούργια ρούχα πριν τα χρησιμοποιήσετε για πρώτη φορά. Επίσης καλό είναι να αναζητάτε ρούχα με ετικέτα πιστοποίησης χημικής περιεκτικότητας, όπως οι όπως OEKO-TEX®, GOTS ή BLUESIGN®.
Ίσως η καλύτερη συμβουλή είναι να αλλάξετε το αγοραστικό σας μοτίβο. Η μεταστροφή μας προς μια πιο «αργή» Μόδα, όπου όλες οι παραπάνω αρνητικές ουσίες, εξετάζονται και αποφεύγονται πριν τη δημιουργία κάθε ρούχου, είναι σίγουρα αναγκαία. Ας σκεφτούμε ότι είναι καλύτερο να αυξήσουμε το κόστος δαπάνης μας, να μειώσουμε την ποσότητα, αλλά τελικά να μετριάσουμε τις επιβλαβείς ουσίες που βάζουμε άκριτα πάνω στο σώμα μας
