Η κοινωνία της Μυτιλήνης, η οποία έχει δεχθεί το μεγαλύτερο μέρος του όγκου των προσφύγων, που σύμφωνα με επίσημα στοιχεία φτάνουν το 1 εκατομμύριο, ετοιμάζεται να γυρίσει σελίδα και μέσα από τις στάχτες που αφήνει το αποτύπωμα των ξεριζωμένων ανθρώπων να αναπτύξει μια εναλλακτική οικονομία.
Ο Δήμαρχος Μυτιλήνης Σπύρος Γαληνός και μια ομάδα νέων ανθρώπων, με εμπειρία στην ανθρωπιστική πλευρά του Προσφυγικού και στην προσαρμογή των μεταναστών σε νέες πατρίδες, εδώ και λίγο καιρό μελετούν εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης της μεταναστευτικής κρίσης, ψάχνοντας ξέφωτο σε αυτή τη θλιβερή όψη των πραγμάτων. Σκοπός είναι αφενός να διαχειριστεί τους χιλιάδες τόνους αποβλήτων που κατακλύζουν το νησί- πάνω από 6.500 τόνοι το τελευταίο δεκάμηνο- αφετέρου να ενισχυθεί η τοπική οικονομία, να αναδειχθούν και να ενθαρρυνθούν ανθρώπινες δεξιότητες, αλλά και να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Πίσω από αυτή την πρωτοποριακή ιδέα, που βρίσκει ένθερμους υποστηρικτές τον αναπληρωτή Υπουργό Περιβάλλοντος Γιάννη Τσιρώνη και φυσικά τον δήμαρχο, υπάρχει ένα οργανωμένο σχέδιο που δειλά αλλά σταδιακά ξεδιπλώνεται. Όπως αναφέρει ο αναπληρωτής υπουργός, στόχος είναι να μην επιβαρυνθούν οι κοινωνίες με περισσότερα απορρίμματα και, κυρίως, να αποτραπεί το ενδεχόμενο τα απόβλητα αυτά να καταλήξουν σε κάποιες χωματερές. Σε ότι αφορά τα χρηματοδότηση, υποστηρίζει ότι τα χρήματα μπορούν να βρεθούν είτε από ευρωπαϊκούς, είτε από εθνικούς πόρους, βάζοντας στο σχέδιο υλοποίησης ακόμα και ιδιώτες. Ο σχεδιασμός προβλέπει τη δημιουργία μονάδας μεταποίησης των αποβλήτων που παράγουν ορδές μεταναστών στο νησί, τα οποία προέρχονται από σωσίβια, βάρκες, είδη ρουχισμού, φάρμακα κ.α. με σκοπό την επαναχρησιμοποίηση των υλικών και τη δημιουργία νέων προϊόντων. Τα όποια έσοδα προκύψουν θα επιστρέψουν στην τοπική κοινωνία, είτε χρηματοδοτώντας προγράμματα ιατρικής διάγνωσης, είτε υποστηρίζοντας τις ανάγκες των μεταναστών. «Είναι μια ιδέα που παρουσιάσαμε πρόσφατα στο Συμβούλιο της Ευρώπης και ενθουσιάστηκαν. Βρισκόμαστε δε στο στάδιο της προμελέτης ώστε να καθοριστεί το κόστος και να μπορέσουμε να εντάξουμε το έργο σε κάποιο πρόγραμμα χρηματοδότησης» αναφέρει ο κ. Γαληνός, ενώ προσθέτει ότι μαζί με τη μονάδα μεταποίησης ο δήμος έχει τη βούληση να δημιουργήσει και ένα Μουσείο Μεταναστών που θα θυμίζει την ιστορία του νησιού σε σχέση με το Προσφυγικό. Φορέας της προσπάθειας θα είναι ο δήμος ενώ ήδη εξετάζεται η νομική μορφή του σχήματος που θα αναλάβει τη μεταποίηση. Έτσι θα αντιμετωπιστεί και το μεγάλο πλιάτσικο και το παρεμπόριο που έχει αναπτυχθεί στο νησί και κοστολογεί με 15 ευρώ τις μικρές βάρκες και με 25 ευρώ τις μεγάλες.
«Δεν ήρθαμε για να φτιάξουμε τσαντάκια στο νησί»
Εμπνευστές αλλά και ψυχή του νέου εγχειρήματος είναι ο 25χρονος Τζέι Μέξης, αρχιτέκτονας με εξειδίκευση στην Ανθρωπιστική Αρχιτεκτονική, και η 24χρονη Ειρήνη Ψηφίδη με σπουδές στη Φιλοσοφία και στην Περιβαλλοντική Πολιτική. Μια φιλία ετών έχει μετουσιωθεί σε ένα κοινό όραμα με διαφορετικές και συμπληρωματικές προσεγγίσεις. Ο Τζέι δεν είναι ένας συνηθισμένος απόφοιτος της Αρχιτεκτονικής. Έχει βραβευτεί για τη διπλωματική του από το δήμαρχο της Γλασκόβης, έχει μεγαλώσει στην Ινδία (εξ ου και το Τζέι, που στα ινδικά σημαίνει νικητής) και έχει σχεδιάσει το πρώτο Κέντρο Πρωτοπορίας και Ένταξης στον προσφυγικό καταυλισμό στην Ιορδανία. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 2014 και γνώρισε τη Μυτιλήνη ως μέλος της κοινωνικής κουζίνας στο νησί. Το επόμενο βήμα ήρθε σχεδόν ταυτόχρονα. Έφτιαξε από απόβλητα έξι σκηνές προσωρινής στέγασης προσφύγων χρησιμοποιώντας όλα τα υλικά από τις βάρκες και τα σχοινιά τους. Έκτοτε έχει γίνει ένα με την τοπική κοινωνία, έχει αναπτύξει δεσμούς με πρόσφυγες και μαζί με την Ειρήνη, που έχει βραβευτεί από το Ίδρυμα Κλίντον και επέστρεψε από την Αγγλία τον περασμένο Δεκέμβριο, χτίζουν μια δυνατή ομάδα δράσης που συσπειρώνεται στη ΜΚΟ Odyssea. «Δεν ήρθαμε για να φτιάξουμε τσαντάκια στο νησί από βάρκες ή άλλα υλικά, αλλά για να δημιουργήσουμε ένα βιώσιμο μοντέλο που θα μπορέσει να δώσει διέξοδο απασχόλησης στην τοπική κοινωνία, να ανοίξει νέους δρόμους και να αντιμετωπίσει παραγωγικά ένα μεγάλο πρόβλημα όπως είναι τα απορρίμματα των προσφύγων. Όλοι οι πληθυσμοί που μετακινούνται βιώνουν μια μεγάλη οδύσσεια. Όλοι τους αναζητούν μια Ιθάκη. Έχουμε υποχρέωση να συμβάλλουμε στη στήριξη αυτών των ανθρώπων παρέχοντας τους τα μέσα που θα τους βοηθήσουν να βρουν τη θέση και την ταυτότητά τους στην κοινωνία» αναφέρει η Ειρήνη Ψηφίδη. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, όλο αυτό το επίτευγμα των νέων που βρίσκεται στα σκαριά με τη στήριξη του Δήμου Λέσβου και αφορά μια βιοτεχνία που θα ανακυκλώνει σωσίβια και βάρκες μετατρέποντας τα σε χρηστικά αντικείμενα στηρίζεται από μια εταιρεία κολοσσό η οποία ουσιαστικά φημίζεται για τις πανάκριβες τσάντες της και η οποία συζητάει να βάζει την σφραγίδα της στα αντικείμενα που θα προκύπτουν από την ανακύκλωση προσφέροντας μέρος των εσόδων της στους πρόσφυγες .
«Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, όλο αυτό το επίτευγμα των νέων που βρίσκεται στα σκαριά με τη στήριξη του Δήμου Λέσβου και αφορά μια βιοτεχνία που θα ανακυκλώνει σωσίβια και βάρκες μετατρέποντας τα σε χρηστικά αντικείμενα, στηρίζεται από μια εταιρεία κολοσσό η οποία ουσιαστικά φημίζεται για τις πανάκριβες τσάντες της και η οποία συζητάει να βάζει την σφραγίδα της στα αντικείμενα που θα προκύπτουν από την ανακύκλωση προσφέροντας μέρος των εσόδων της στους πρόσφυγες».
Τα σωσίβια των 200 ευρώ και η ψευδαίσθηση της επιβίωσης
Μόνο αν τους συναντήσει κανείς και κουβεντιάζει μαζί τους μπορεί να αντιληφθεί τη γνώση αλλά και την ετοιμότητα του συγκεκριμένου σχεδιασμού, την ώρα που το νησί βουλιάζει από τις προσφυγικές ροές και τα απόβλητα έχουν μεταφερθεί προσωρινά σε τρεις αποθηκευτικούς χώρους, των οποίων η αδειοδότηση εκκρεμεί με βάση τις προδιαγραφές που προβλέπονται, σύμφωνα με τον δήμαρχο. Το γεγονός ότι παράγονται 15 τόνοι αποβλήτων την ημέρα εντείνει τον προβληματισμό και επιτείνει την ανάγκη να βρεθεί διέξοδος. Πάνω από 1 εκατομμύριο είναι μόνο τα σωσίβια που αγοράστηκαν από τα παράλια της Τουρκίας αντί 200 ευρώ. Το σοκαριστικό είναι πως διαπιστώνεται ότι πολλά από αυτά είναι κατασκευασμένα με ψεύτικα υλικά που δίνουν απατηλή εντύπωση ασφάλειας και δυνατότητας επιβίωσης!
Οι δύο νεαροί επιστήμονες επέστρεψαν στην πατρίδα με τη φιλοδοξία να κινητοποιήσουν την κοινωνία των πολιτών, να την ενδυναμώσουν και να αναπτύξουν τις ικανότητες της. «Δεν φιλοδοξούμε να κάνουμε καριέρα αλλά να προσφέρουμε υπηρεσία» εξηγούν ο Τζέι και η Ειρήνη σε μια συζήτηση-ποταμό- για το Μεταναστευτικό , την κρίση, αλλά και την επόμενη μέρα στο νησί, δίνοντας μεγάλη σημασία στο πρόγραμμα ένταξης προσφύγων.
«Στον προσφυγικό καταυλισμό Ζαατάρι της Ιορδανίας η UNICEF επένδυσε εκατομμύρια ευρώ σε τουαλέτες, το 80% των οποίων καταστράφηκε γιατί ο κόσμος δεν έχει αυτή την κουλτούρα» αναφέρει ο Τζέι. Όπως περιγράφει οι Αρχές έφτιαξαν μια ολόκληρη πόλη 120.000 ατόμων μέσα σε 4 μήνες. Ο φόβος είναι να μην επαναληφθεί αυτό το σκηνικό στα κέντρα υποδοχής μεταναστών στην Ελλάδα, αφού το παράδειγμα της Ιορδανίας παραπέμπει, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. «Οι άνθρωποι αυτοί έχουν ξεπεράσει τα όρια τους. Έχουν χάσει την ταυτότητά τους και ότι πολύτιμο είχαν και στο ενδεχόμενο να μείνουν χρόνια σε κατάσταση αδράνειας εγκυμονούν πολλοί κίνδυνοι, γι’ αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία το πρόγραμμα προσαρμογής με νέα μοντέλα και καινοτομικές τεχνολογίες. Η Αρχιτεκτονική οφείλει να προσαρμόζεται στις ανάγκες της εκάστοτε εποχής αφού ο ρόλος της είναι να βελτιώνει την ποιότητα της ζωής μας. Κύριο μέλημα της Ανθρωπιστικής Αρχιτεκτονικής, λοιπόν, είναι να δίνει λύσεις σε προκλήσεις κοινωνικής φύσης, βάζοντας τον άνθρωπο στο επίκεντρο, παράγοντας αξίες και όχι προϊόντα».
