«Ξεκινάς το πρωί για την πόλη. 2-3 χιλιόμετρα πριν το λιμάνι, φτάνει άλλη μια βάρκα από απέναντι. Βγαίνουν καμιά 15 αριά. Ο πρώτος, πριν βγει βυθίζει τη βάρκα, για να την κάνει να σταματήσει μαλακά στα βράχια. Ο τελευταίος βγαίνει πια από το νερό. Η Frontex είναι εκεί. ‘’Border force’’. Οι ‘’άλλοι’’ περιμένουν στωικά την υποδοχή. Μια συνηθισμένη ημέρα στη Λέσβο».
«Αυτή η διαδικασία γίνεται κάθε μέρα, δεκάδες φορές τη μέρα, τον τελευταίο μήνα. ‘’Είναι εδώ από τη βάρκα’’, λένε οι ντόπιοι αναφερόμενοι στους πρόσφυγες» μου λέει η Μαρία.
H Μαρία συντονίζει την ομάδα του Κέντρου Διοτίμα, που δραστηριοποιείται στη Λέσβο για τη διαχείριση περιστατικών έμφυλης βίας. Η ενδεκαμελής ομάδα, απαρτιζόμενη από εξειδικευμένες επαγγελματίες (ψυχολόγους, κοινωνικές λειτουργούς, διερμηνείς / πολιτισμικούς διαμεσολαβητές/ριες, δικηγόρους), είναι από τον Αύγουστο στη Μυτιλήνη.
Σκοπός της, η παροχή ολοκληρωμένης υποστήριξης σε προσφύγισσες και πρόσφυγες, που έχουν υποστεί έμφυλη βία και διαμένουν στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Μόριας.
Συνωστισμός στη Μόρια
Το Κέντρο είναι το μεγαλύτερο camp στην Ελλάδα. «Εκεί πηγαίνουν όλους τους νεοεισερχόμενους πρόσφυγες, όπως αυτούς που είδαμε το πρωί, για να γίνει η πρώτη καταγραφή και αξιολόγηση από την αστυνομία, την πρώτη Υποδοχή και το ΚΕΕΛΠΝΟ. Οι πρώτες αυτές διαδικασίες είναι ιδιαίτερα χρονοβόρες. Οικογένειες, έγκυες γυναίκες με ή χωρίς οικογένεια, ασυνόδευτα παιδιά, άνδρες και γυναίκες που ταξιδεύουν μόνοι, στρώνουν ότι βρουν στο πάτωμα και κοιμούνται σε ένα εσωτερικό χώρο» μου λέει η Μαρία.
Στη Μόρια ζουν 9.000 πρόσφυγες/ισσες (το 1/3 είναι παιδιά), ενώ η χωρητικότητα του Κέντρου είναι για μόλις 3.000 ανθρώπους. «Παρά το γεγονός ότι πρόσφατα έφυγαν 500 άτομα, ο αριθμός δεν μειώνεται. Καθημερινά έχουμε δεκάδες αφίξεις στη Λέσβο» λέει η Μαρία.
«Μόνο τις δύο πρώτες εβδομάδες του Σεπτεμβρίου, έφτασαν στη Λέσβο περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι, οι οποίοι, δεν έχουν στέγη, δεν έχουν αρκετό φαγητό και η πρόσβασή τους σε ιατρική φροντίδα είναι εξαιρετικά περιορισμένη», αναφέρουν χαρακτηριστικά οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα.
Στοιβαγμένοι σε σημείο απελπισίας, στα νησιά
Η ίδια κατάσταση ισχύει σε όλα τα Κέντρα Υποδοχής στα νησιά, όπως αναφέρουν κάνοντας έκκληση στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, 19 οργανώσεις, που δραστηριοποιούνται σε αυτά, μεταξύ των οποίων και το Κέντρο Διοτίμα: «Παρά τις εξαγγελίες του Υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής, για χιλιάδες νέες θέσεις φιλοξενίας στην ενδοχώρα και αποσυμφόρηση των νησιών, περισσότεροι από 17.000 άνθρωποι είναι στοιβαγμένοι σε σημείο απελπισίας στα Κέντρα Υποδοχής στα νησιά, η χωρητικότητα των οποίων είναι για μόλις 6.000 άτομα».
Ο εγκλωβισμός χιλιάδων προσφύγων/ισσων στα νησιά είναι το τραγικό αποτέλεσμα της κοινής δήλωσης μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας, τον Μάρτιο του 2016. Στο πλαίσιο της, η ελληνική κυβέρνηση περιορίζει τους πρόσφυγες σε πέντε νησιά καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας παροχής ασύλου τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, προ δέκα ημερών, αποφασίστηκε η άρση του γεωγραφικού περιορισμού για τις περιπτώσεις υψηλής ευαλωτότητας, στις οποίες ανήκουν οι επιβιώσαντες/σες έμφυλης βίας.
«Ωστόσο διαδικασία μετεγκατάστασης στην ενδοχώρα, ακόμα και για ευάλωτες ομάδες όπως οι επιζήσασες/ντες έμφυλης βίας, δεν είναι εύκολη: Οι επιζήσασες/ντες καλούνται να μπουν σε μια μακρά λίστα και σε αυτή την περίπτωση μπορεί να παραμείνουν στα Κέντρα για πολλούς ακόμα μήνες. Διαφορετικά υπάρχει η δυνατότητα να φύγουν μόνο με δικά τους έξοδα, κάτι που δεν είναι εφικτό, τις περισσότερες φορές, ενώ τις/τους εκθέτει σε διάφορους κινδύνους.Φυσικά είναι υποχρεωμένοι/ες να επιστρέψουν όταν γίνεται η συνέντευξη τους για το άσυλο».
«Κρίσιμη επομένως παράμετρος παραμένει η ταχύτητα διεκπεραίωσης της διαδικασίας και η διασφάλιση των όρων προστασίας και ασφάλειας τους στην ενδοχώρα, μέσω της παραπομπής και διασύνδεσής τους με υποστηρικτικές υπηρεσίες».
Μη ασφαλές περιβάλλον
Επιστρέφουμε στη Μόρια: «Η κατάσταση εδώ είναι δύσκολη και συνάμα άγρια. Το Κέντρο είναι σαν φαβέλα, διάσπαρτο με κοντέινερ και σκηνές. Μοιάζει με στρατόπεδο που εμπεριέχει μέσα του άλλα στρατόπεδα. Ακόμα και έξω από το Κέντρο έχει στηθεί καταυλισμός, μια ολάκερη πολιτεία… Οι άθλιες συνθήκες βάζουν σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων» αναφέρει η Μαρία.
«Το περιβάλλον της Μόριας σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ασφαλές. Ενδεικτικό είναι ότι οι αναφορές περιστατικών έμφυλης βίας, που διαπράττονται μέσα στο camp και γύρω από αυτό, ολοένα αυξάνουν. Έχουν καταγγελθεί μάλιστα και βιασμοί, στην πλειοψηφία τους γυναικών, αλλά και ανδρών. Οι γυναίκες φοβούνται να πάνε χωρίς συνοδεία, ακόμη και στην τουαλέτα».
«Η έμφυλη βία αποτελεί ένα διαρκές εσωτερικό σύνορο, που εξοστρακίζει και παγιδεύει εκατοντάδες γυναίκες και πολλούς άνδρες, στη ‘’χώρα’’ της ανασφάλειας, της απελπισίας και του ευτελισμού της ζωής τους».
«Αυτή η τρομακτική πραγματικότητα επιδεινώνει την κατάσταση πληθυσμών, που είναι ήδη ευάλωτοι στην έμφυλη βία» επισημαίνει η Μαρία.
Δεκάδες περιστατικά
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ποια είναι η παρέμβαση του Κέντρου Διοτίμα στη Μόρια; « Όταν πήγαμε στη Λέσβο, ήδη 80 περιστατικά βρίσκονταν σε αναμονή για μεγάλο διάστημα. Η ανάγκη παρέμβασης ήταν επιτακτική. Μετά από ενάμιση μήνα παρουσίας μας, έχουμε περίπου 5-10 καινούργια περιστατικά, την εβδομάδα».
«Στις προσφύγισσες/ες επιζήσασες/ντες έμφυλης βίας, που παραπέμπονται σε εμάς από την Ύπατη Αρμοστεία, παρέχουμε ψυχοκοινωνική υποστήριξη, συνοδεία, ενδυνάμωση, νομική υποστήριξη και βοήθεια, επιδιώκοντας να απαντήσουμε στις πολλαπλές ανάγκες τους» τονίζει η υπεύθυνη της ομάδας.
Πολλαπλές μορφές έμφυλης βίας
«Οι επιβιώζασες που παραπέμπονται στην Ομάδα του Κέντρου Διοτίμα είναι συνήθως μόνες γυναίκες, γυναίκες με παιδιά αρχηγοί οικογενειών, έγγαμες από όλες τις προελεύσεις (Αφρική, Αφγανιστάν, Συρία κ.λπ.). Στην πλειονότητά τους τα περιστατικά αφορούν γυναίκες που έχουν βιαστεί κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Μάλιστα αρκετά μεγάλο ποσοστό έχουν υποστεί παράλληλα πολλαπλές μορφές έμφυλης βίας (ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων, εξαναγκαστικό γάμο, ενδοοικογενειακή βία κ.λπ.). Επίσης στην Ομάδα έχουν παραπεμφθεί και γυναίκες που υφίστανται ενδοοικογενειακή βία μέσα στο ΚΥΤ».
«Η Ομάδα μας στέκεται δίπλα σε όλες αυτές τις γυναίκες, παρέχοντας τους ολοκληρωμένη και εξειδικευμένη στήριξη και βοήθεια, στοχεύοντας παράλληλα στην ενδυνάμωσή τους, για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους».
***** Το Κέντρο Διοτίμα υλοποιεί πρόγραμμα πρόληψης και αντιμετώπισης της έμφυλης βίας στον προσφυγικό πληθυσμό, που διαμένει στον αστικό ιστό της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, της Θεσσαλίας (Λάρισα, Τρίκαλα, Καρδίτσα) και της Λέσβου (οι υπηρεσίες αφορούν τους πληθυσμούς που διαμένουν στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Μόριας). Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την International Rescue Committee (IRC), το European Civil Protection and Humanitarian Aid Operations (ECHO) και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα (UNHCR), για την περίοδο Σεπτέμβριος 2017 – Δεκέμβριος 2018.
ρεπορτάζ: Νατάσα Κεφαλληνού, υπεύθυνη Επικοινωνίας ΚΓΜΕ Διοτίμα
φωτογραφίες: REUTERS/Giorgos Moutafis (πηγή)
