Κάτω από δύσκολες συνθήκες, τη στιγμή που οι άνθρωποι του νησιού βάλλονταν από παντού γράφονταν τα κείμενα του νέου τεύχους του Βόρεια-Βορειανατολικά, λογοτεχνικού περιοδικού με έδρα τη Μυτιλήνη. Μαζί και οι συνεργάτες -μόνιμοι υποστηριχτές του εγχειρήματος- από άλλα μέρη της Ελλάδας ενώθηκαν σαν με υπόγεια νοηματικά καλώδια και μαζί ταξίδεψαν στο παρελθόν, το τόσο συνδεδεμένο με το παρόν, σε μια “λεσβιακή Άνοιξη” που έλαχε να ξανανθίσει μέσα σε έναν χειμώνα βαρύ κι ασήκωτο. Μιαν “άνοιξη” που ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του νέου “διαμαντιού” της λογοτεχνικής παράδοσης του νησιού θα τη βρείτε και θα την ανασάνετε ξανά.
Το μοναδικό και πράγματι εξαιρετικό αφιέρωμα του τεύχους στη λογοτεχνική «Λεσβιακή Άνοιξη» αποκτά και μια έντονα συμβολική διάσταση καθώς όπως επισημαίνεται, στο editorial, «αυτό το “αναποδογύρισμα” της φυσικής οπτικής του νησιού και η εγκατάσταση των χιλιάδων μικρασιατών προσφύγων, συνέβαλαν καθοριστικά στις κοσμογονικές ζυμώσεις για τη συγκρότηση μιας νέας ταυτότητας των κατοίκων του. Την άνευ παραλλήλου πολιτισμική άνθηση του νησιού από το 1912 μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1930 θα πρέπει να την εννοήσουμε μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ως το απότοκο, δηλαδή, της διαδικασίας συγκρότησης μιας νέας ταυτότητας».
Την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές το 4ο τεύχος του Βόρεια Βορειανατολικά βρίσκεται στο τυπογραφείο και σύντομα θα ταξιδέψει στα βιβλιοπωλεία όλης της Ελλάδας.
Το σημείωμα της συντακτικής ομάδας:
Βόρεια-Βορειανατολικά. Κείμενα παραμεθορίου
τ.4
ΤΑ ΧΑΡΑΜΑΤΑ ΤΗΣ 8ης ΝΟΕΜΒΡΗ 1912, ο στόλος του ελληνικού κράτους κατέπλευσε στη Μυτιλήνη και τμήματα του στρατού αποβιβάστηκαν στο νησί κατά το μεσημέρι χωρίς να συναντήσουν αντίσταση. Μετά από έναν μήνα σποραδικών συγκρούσεων των ευρισκόμενων στο νησί οθωμανικών στρατιωτικών δυνάμεων με τον ελληνικό στρατό, υπογράφεται την 8η Δεκέμβρη η συνθηκολόγηση και το νησί αποσπάται από την οθωμανική κυριαρχία και περνά στην κυριαρχία του νεοελληνικού κράτους των Αθηνών.
Από τη στιγμή εκείνη, ήρθαν τα πάνω κάτω, σαν να έχασε κάπως το νησί τον προσανατολισμό του, σαν να χάλασαν όλες οι πυξίδες. Ακόμα και σήμερα, όταν φτάνει κανείς στο Σίγρι, το απώτατο δυτικό άκρο του νησιού, αγναντεύοντας την απέραντη θαλάσσια έκταση που ανοίγεται μπροστά του, έχει την εντύπωση πώς φτάνει σ’ ένα τέλος και όχι, όπως θα έπρεπε λογικά, πως βρίσκεται σ’ ένα σημείο εκκίνησης: την αρχή της θαλάσσιας «γέφυρας» που το συνδέει με την ηπειρωτική Ελλάδα. Όταν ανεβαίνει, αντίθετα, στο πανάρχαιο κάστρο της Μυτιλήνης και αγναντεύει, από τα μισογκρεμισμένα μπεντένια του, τα μικρασιατικά παράλια, έχει την αίσθηση μιας συνέχειας, πώς ο τόπος εκείνος πέρα από το στενό θαλάσσιο πέρασμα αποτελεί τη φυσική συνέχεια του γεωγραφικού και πολιτισμικού χώρου του νησιού. ο κόσμος, όμως, προς ανατολάς έκλεισε για τους νησιώτες το 1922 οριστικά. Το θαλάσσιο σύνορο που χαράκτηκε εκεί, λίγα μίλια απ’ τις ακτές του, τους απέκοψε απ’ την απέναντι στεριά. Υποχρεώθηκαν τότε εκόντες-άκοντες να στρέψουν την πλάτη και να κοιτάξουν προς δυσμάς. Προς δυσμάς, όμως, δεν εκτείνεται παρά μονάχα η θάλασσα.
Αυτό το «αναποδογύρισμα» της φυσικής οπτικής του νησιού και η εγκατάσταση των χιλιάδων μικρασιατών προσφύγων, συνέβαλαν καθοριστικά στις κοσμογονικές ζυμώσεις για τη συγκρότηση μιας νέας ταυτότητας των κατοίκων του. Την άνευ παραλλήλου πολιτισμική άνθηση του νησιού από το 1912 μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1930 θα πρέπει να την εννοήσουμε μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ως το απότοκο, δηλαδή, της διαδικασίας συγκρό- τησης μιας νέας ταυτότητας. Μέχρι το ξέσπασμα του Β ́ Παγκοσμίου Πολέμου οι αλλαγές παγιώθηκαν, οι συνειδήσεις καταστάλαξαν. Από τα τέλη του εμφυλίου και εξής, η νέα ταυτότητα του νησιού έμοιαζε να ρέπει προς ένα «κλείσιμο», μια αναδίπλωση στον εαυτό της. Όσοι από τους λόγιους του νησιού αισθάνονταν αυτό το «κλείσιμο» επέλεξαν να φύγουν μακριά από το νησί για να δημιουργήσουν αφήνοντας πίσω τους τη λογοτεχνική παράδοση του τόπου τους, όπως, λόγου χάριν, ο Αριστοτέλης Νικολαΐδης, ο Μάριος Ποντίκας ή ο Νάσος Θεοφίλου. Όσοι έμειναν, αντίθετα, επέλεξαν ν’ αναδείξουν τις ρίζες της παράδοσης του νησιού και να ψάξουν ακάματα στα πιο βαθιά υποστρώματά της, όπως ο Στρατής Αναστασέλλης ή ο Θανάσης Παρασκευαΐδης. Τα έργα όλων τους διακατέχονται στο βάθος τους από την ίδια αγωνιώδη αναζήτηση ταυτότητας.
Σήμερα, όλα δείχνουν πώς βρισκόμαστε σ’ ένα νέο σταυροδρόμι.
Τη νύχτα της 24ης προς την 25η Φλεβάρη του 2020, η νεοφασιστική κυβέρνηση του ελληνικού κράτους, που κανονικοποιεί στον δημόσιο λόγο τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα ξερονήσια, προετοιμάζοντας μας αργά, αλλά μεθοδικά για τη δημιουργία και την αποδοχή τους, αποφάσισε ν’ αποβιβάσει στρατό κατοχής στο νησί ώστε να επιβάλλει με όρους θεαματικούς την απόφασή της για τη δημιουργία κλειστών κέντρων εγκλεισμού για της γης τους κολασμένους και μετατρέποντας έτσι de facto τους νησιώτες και τις νησιώτισσες σε ανθρωποφύλακες. Ο στρατός κατοχής των ΜΑΤ συνάντησε καθολική αντίσταση. Ακολούθησε, όπως αναμενόταν, ένα ασύδοτο ακροδεξιό κρεσέντο: πολιτοφύλακες, μπλόκα, έλεγχοι σε πολίτες, κατατρομοκράτηση και λιντσαρίσματα, πυρκαγιές. Τα κείμενα αυτού του τεύχους γράφτηκαν υπό διαρκή πίεση κατά τη διάρκεια ενός κρίσιμου εξαμήνου. Αλλά το έφερε έτσι ο καιρός να τελειώνουμε την επιμέλεια ενός τεύχους αφιερωμένου στη Λεσβιακή Άνοιξη και τη μοναδική, σπουδαία λογοτεχνική παράδοση αυτού του νησιού, τούτες τις μέρες που είμαστε πολιορκημένοι από παντού.
ΕΛΛΑΔΑ: αυτό είναι ένα μήνυμα απ’ το μέλλον σου! Και τα κείμενα αυτού του τεύχους μια απειροελάχιστη ψηφίδα στο μωσαϊκό των απαντήσεων που έρχονται απέναντι στον επελαύνοντα τρόμο.
Η Ιστορία ξέρει να μιλάει. Και δεν παίζει τον μουτζούρη. Χτυπάει ανελέητα.
Μυτιλήνη, Φλεβάρης 2020
Περιεχόμενα
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΟΡΡΕ / Πάσα γη τάφος. Κατοικώντας την έρημο του ανδρισμού
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΥΦΟΣ / Ο μεταφραστής Αντώνης Πρωτοπάτσης
ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΕΡΓΟΣ / Η οσία Μελάνη
ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΡΩΤΟΠΑΤΣΗΣ / Τα καταδικασμένα ποιήματα του Κάρολου Μπωντελαίρ
ΝΙΚΟΣ ΣΦΑΜΕΝΟΣ / Δύο ποιήματα
Ζ. Δ. ΑΪΝΑΛΗΣ / Επιστολή πολύ προσωπική προς τον Ασημάκη Πανσέληνο, συγγραφέα του Τότε που ζούσαμε
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ / Ο Βασίλης ο Αρβανίτης και ο Αντίοχος της Κομμαγηνής
ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ / Ο Ασημάκης κι εγώ
ΜΙΚΡΟ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΛΕΣΒΙΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Κ. / Για τον Ασημάκη Βεϊνόγλου
ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΡΤΙΝΗΣ / Τα μαγιάτικα κουδούνια του Μήτσου Καμίτζου: Σπαθόχορτο για τις πληγές μας
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΥΡΙΚΟΣ-ΕΡΓΑΣ / Φάτε τα σκατά μου
ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΛΕΝΤΗ / Η μυρωδιά απ’ το ρετσίνι
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΜΑΚΟΣ / Μπαρμπαρόσας
ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΡΑΟΥΝΑΚΗΣ / Για τον Μάριο Ποντίκα
ΝΑΤΑΣΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ / Βενιαμίν Λεσβίου
ΕΛΕΝΗ ΡΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ / Β. Λεσβίου 9
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΤΤΑΚΟΣ / Ερημόπολις : Μια λογοτεχνία δευτερευουσών εννοιών
ΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΛΑΚΗΣ / Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν και η αφήγηση (ΙΙ) – Αρχαιολογικά ανάλεκτα
ΕΛΕΝΗ ΡΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ/ Γράμμα απ’ το βουνό
Συντακτική Ομάδα: Ζ. Δ. Αϊναλής, Δήμητρα Γλεντή, Αλέξανδρος Καραβάς, Παναγιώτης Κοσκινάς, Γιάννης Μαμάκος, Χρήστος Μαρτίνης, Νατάσα Παπανικολάου, Γιάννης Παττακός, Ελένη Ρουσοπούλου.
Επικοινωνία: e-mail: vvanatolika@gmail.com
site: https://vvanatolika.gr
Επιμέλεια: Ζ. Δ. Αϊναλής, Χρήστος Μαρτίνης, Γιάννης Παττακός
Σχεδιασμός εξωφύλλου: Αλέξανδρος Καραβάς
Σκίτσα: Αλέξανδρος Καραβάς, Ελένη Ρουσοπούλου
Σελιδοποίηση – Εικαστική επιμέλεια: Νάντια Δανέζου
Διόρθωση κειμένου: Γιάννης Μαμάκος
Υπεύθυνοι έκδοσης: Πάνος Κρητικός, Νίκος Δαλαμπύρας
Εκτύπωση-Βιβλιοδεσία: Grafis MΕΠΕ – Νέα Ραιδεστός Θεσσαλονίκης
