Ο Fazel Ahmad σκύβει πάνω από μια μακριά σειρά από φασολιές, καθαρίζοντας προσεκτικά τα αγριόχορτα με τα χέρια του. Πίσω του, οι ντομάτες που κρέμονται από τα κοτσάνια τους αρχίζουν να κοκκινίζουν, φτάνοντας στο μέγεθος της γροθιάς του.
Για τον Fazel, έναν 43χρονο πατέρα και πρώην πωλητή παπουτσιών από το Αφγανιστάν, καθώς και για πολλούς ακόμα πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο που ζουν στον ανοιχτό χώρο φιλοξενίας του Καρά Τεπέ, ο μικρός αυτός κοινοτικός λαχανόκηπος έχει γίνει ένας ιερός τόπος. Η μικρή πράσινη όαση σπάει την μονοτονία της ζωής τους ως πρόσφυγες στη Λέσβο και τους δίνει την αίσθηση ότι έχουν ένα σκοπό.
“Μου αρέσει να καλλιεργώ λαχανικά. Κάνει καλό στον άνθρωπο το να είναι απασχολημένος και να δουλεύει”, εξηγεί ο Fazel.
Ο γεωπόνος David Triboulot μαθαίνει εθελοντικά στους πρόσφυγες στη Λέσβο πώς να καλλιεργούν λαχανικά. Τα προϊόντα διανέμονται σε άπορες οικογένειες ντόπιων.© UNHCR/Achilleas Zavallis
Ο κήπος είναι μια πρωτοβουλία της οργάνωσης Humanitarian Support Agency (HSA), μιας μικρής μη-κερδοσκοπικής οργάνωσης, εταίρου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα. Εκτός από τις ντομάτες και τα φασολάκια, οι άνθρωποι που δουλεύουν τον κήπο καλλιεργούν επίσης μελιτζάνες, πράσινες πιπεριές, καρπούζια και κρεμμύδια.
“Είναι μια ευκαιρία για τους ανθρώπους να επενδύσουν στο μέρος όπου ζουν, ακόμα και αν μείνουν για λίγο καιρό εδώ”, λέει η Shareen Elnaschie, υπεύθυνη σχεδιασμού χώρων της οργάνωσης HSΑ στο Καρά Τεπέ. “Το να βλέπεις κάτι να μεγαλώνει και να κάνεις μετά τη συγκομιδή έχει μία πολύ σημαντική διάσταση ψυχολογικής υποστήριξης”, συμπληρώνει.
Τα φρέσκα λαχανικά πηγαίνουν σε ελληνικές οικογένειες της περιοχής που έχουν ανάγκη. Η Ελλάδα έχει βυθιστεί σε μια βαθιά οικονομική κρίση τα τελευταία χρόνια. Στο νησί της Λέσβου, όπου βρίσκεται το Καρά Τεπέ, έφτασαν περίπου οι μισοί από το ένα εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες, που πέρασαν από τα ελληνικά νησιά από τις αρχές του 2015.
Ο κήπος, όπως εξηγεί η Elnaschie, είναι για τους πρόσφυγες ένας μικρός τρόπος να ανταποδώσουν στην Ελλάδα τη φιλοξενία και τη βοήθειά της. Η συγκομιδή των λαχανικών μιας τυπικής εβδομάδας είναι αρκετή για περίπου δέκα οικογένειες της τοπικής κοινότητας που έχουν ανάγκη.
Τον προηγούμενο μήνα, η HSA μαζί με εθελοντές πρόσφυγες έσπειραν κι άλλους κήπους στο Καρά Τεπέ. Αυτά τα λαχανικά προορίζονται να διανεμηθούν στους ίδιους τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο. Εν τω μεταξύ, η HSA παρέχει εργαλεία, σπόρους και εκπαίδευση σε βασικές γνώσεις κηπουρικής, έτσι ώστε όλο και περισσότεροι άνθρωποι να μπορούν να καλλιεργούν μόνοι τους τα λαχανικά τους.
Εάν η δράση εξελιχθεί περαιτέρω, οι άνθρωποι που μένουν στο Καρά Τεπέ θα μπορούν να αυτοσυντηρούνται, κάνοντας ένα βήμα πέρα από τη βοήθεια που παρέχεται από το ελληνικό κράτος και τις ανθρωπιστικές οργανώσεις. Κάτι τέτοιο θα βοηθούσε επίσης και στην κάλυψη σημαντικών κενών ως προς τη σωστή διατροφή τους.
“Κάθε μέρα, έφευγα για τη δουλειά και δεν ήξερα εάν θα γυρίσω πίσω”, εξομολογείται ο Fazel για τη ζωή του στην επαρχία Herat του Αφγανιστάν.© UNHCR/Achilleas Zavallis
Στο Αφγανιστάν, ο Fazel διατηρούσε έναν “μικρό και ειρηνικό” κήπο στο σπίτι του στην επαρχία Herat. “Μου άρεσε να φυτεύω λουλούδια”, λέει ο Fazel, “ιδιαίτερα γιασεμί και ροζ τριαντάφυλλα”.
Μεγαλώνοντας, ο Fazel ολοκλήρωσε λίγες τάξεις στο σχολείο, πριν ο πόλεμος διακόψει την εκπαίδευσή του. Παντρεύτηκε και απέκτησε τέσσερις γιους, όμως ανησυχούσε αφού το μέλλον τους στο Αφγανιστάν ήταν δυσοίωνο, καθώς ο πόλεμος συνεχιζόταν για γενιές.
Ανησυχούσε επίσης ότι οι γιοι του θα μπορούσαν να χάσουν ξαφνικά τον πατέρα τους. “Κάθε μέρα έφευγα για τη δουλειά και δεν ήξερα ένα θα γυρίσω πίσω”, εξομολογείται ο Fazel.
Πριν ένα χρόνο, δύο από τα παιδιά του επιχείρησαν το μακρύ και επικίνδυνο ταξίδι για την Ευρώπη περνώντας στεριά και θάλασσα μέσω διακινητών. Τα κατάφεραν και τώρα βρίσκονται στη Γερμανία. Ο Fazel, η σύζυγος του, Zahra, και οι άλλο δύο γιοι τους ακολούθησαν φέτος την άνοιξη, πληρώνοντας στους διακινητές 2.000 ευρώ για τον καθένα. Όμως έφτασαν στην Λέσβο τον Απρίλιο, μετά την Δήλωση Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας της 20ης Μαρτίου με σκοπό τον περιορισμό της παράτυπης μετανάστευσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Fazel και η Zahra να μην μπορούν προς το παρόν να φύγουν από τη Λέσβο για την ενδοχώρα, εξαιτίας της αργής διαδικασίας εξέτασης των αιτημάτων ασύλου από την υπο-στελεχωμένη ελληνική Υπηρεσία Ασύλου.
Επιπλέον, τα αιτήματα ασύλου των Αφγανών καταγράφονται και εξετάζονται με πιο αργούς ρυθμούς, κάτι για το οποίο πιέζει η Ύπατη Αρμοστεία ώστε να επιλυθεί.
“Η Ύπατη Αρμοστεία συνεργάζεται με τις αρχές και κάνει έκκληση για συντόμευση της περιόδου αναμονής, ειδικότερα στα νησιά, γρηγορότερη καταγραφή και επεξεργασία των αιτημάτων όλων των εθνικοτήτων”, εξηγεί η Ann Maymann, Βοηθός Αντιπρόσωπος σε θέματα Προστασίας στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Αν και η οικογένεια του Fazel έχει δικαίωμα για νόμιμη οικογενειακή επανένωση με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία, οι διοικητικές καθυστερήσεις σημαίνουν ότι μπορεί να πάρει αρκετούς μήνες μέχρι και έναν χρόνο ή και περισσότερο, μέχρι να μπορέσουν να ξαναβρεθούν με τα παιδιά τους.
Η οικογένεια, είναι μια μεταξύ των περίπου 15.000 προσφύγων και αιτούντων άσυλο που βρίσκονται σήμερα στα ελληνικά νησιά, σύμφωνα με τα στοιχεία της ελληνικής Κυβέρνησης. Όμως δεν υπάρχει η δυνατότητα υποδοχής γι’ αυτό τον αριθμό ανθρώπων.
Στη Λέσβο, για παράδειγμα, φιλοξενούνται περίπου 6.000 άνθρωποι, όμως η δυναμικότητα στο νησί είναι μόνο για 3.500. Οι περισσότεροι διαμένουν στο υπερπλήρες κέντρο στη Μόρια, όπου οι εντάσεις κλιμακώνονται όσο οι άνθρωποι ζουν κάτω από άσχημες συνθήκες, αντιμέτωποι με ένα αβέβαιο μέλλον.
