Ερωτηματικά και προτάσεις για τον τουρισμό

Γράφει ο Γ. Σπιλάνης, Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

Τον Δεκέμβριο του 2015 το Περιφερειακό Συμβούλιο (ΠΣ) ενέκρινε την εισήγηση της Δ/νσης Τουρισμού που έφερε προς ψήφιση ο αρμόδιος για θέματα τουρισμού αντιπεριφερειάρχης Σάμου κ.Κατρακάζος.

Το κείμενο που παρουσιάστηκε περιλάμβανε ανάλυση της κατάστασης με σύντομο απολογισμό για το 2015, ανάλυση των πλεονεκτημάτων της Περιφέρειας, των αδύνατων σημείων, των ευκαιριών και των κινδύνων (SWOT analysis), την παρουσίαση των στρατηγικών στόχων και 11 προτάσεις με τη μορφή αξόνων δράσης. Από τις δράσεις αυτές μεγαλύτερη ανάλυση και κοστολόγηση υπήρχε μόνο στη δράση «τουριστική προβολή» προβλέποντας μια σειρά από δράσεις και ενέργειες συνολικού κόστους 568.000€ για την 4ετία και 150.000€ για το 2016. Κρίσιμο ερώτημα αποτελεί γιατί η ανάλυση και η χρηματοδότηση αφορά μόνο στη τουριστική προβολή και όχι και τους άλλους άξονες, δίνοντας την εικόνα ότι τα άλλα θέματα αποτελούν θέματα ήσσονος σημασίας και δεν είναι προτεραιότητας τόσο στη τρέχουσα συγκυρία όσο και στον μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό.

Ανεξάρτητα από τις όποιες αντιρρήσεις μπορεί να έχει κάποιος για την πληρότητα της εισήγησης δεν παύει να αποτελεί μια βάση για συζήτηση και δράση. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην εισήγηση για το στρατηγικό σχέδιο της Περιφέρειας που ήταν σε διαβούλευση την ίδια περίοδο αποτυπώνονταν με σαφή τεκμηρίωση η κρίση στην οποία είναι ο τουρισμός σε όλα τα νησιά της Περιφέρειας από την αρχή της δεκαετίας του 2000 με μείωση αφίξεων-διανυκτερεύσεων, μείωση εισερχόμενου τουρισμού, δραματική μείωση πληρότητας ξενοδοχειακών μονάδων, χαμηλή και διαρκώς συρρικνωμένη παρουσία του τουρισμού της ΠΒΑ στο σύνολο της χώρας, ιδιαίτερα χαμηλή οικονομική απόδοση.

Στο επιχειρησιακό σχέδιο που ήρθε για ψήφιση τον Φεβρουάριο με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι ο τουρισμός δεν αποτελούσε πλέον έναν «συμπαγή» άξονα δράσης –παρόλο ότι μαζί με τον κλάδο της αγροδιατροφής (πρωτογενής παραγωγή και μεταποίηση αγροτικών προϊόντων) αποτελεί έναν από τους 2 πυλώνες της οικονομίας της Περιφέρειας- αλλά έναν αριθμό διάσπαρτων, ελλιπών και ασύνδετων μεταξύ τους δράσεων σε διάφορα σημεία του προγράμματος. Οι φόβοι για «υποβάθμιση» των αναγκών παρέμβασης στον τουρισμό επιβεβαιώθηκαν με την ανάγνωση των πινάκων που συνοδεύουν το επιχειρησιακό πρόγραμμα και ειδικά των πιστώσεων που ζητήθηκε να εγκριθούν για το 2016. Πράγματι εκεί περιλαμβάνονται μόνο δύο έργα:

• ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ ΝΗΣΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ με πίστωση 101.682,54 αντί των 150.000 που είχαν εγκριθεί 2 μήνες πριν
• ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΠΌ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΕΙΣΡΟΩΝ ΝΟΜΟΥ ΣΑΜΟΥ ΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΓΗ ΑΠΌ ΤΗΝ Δ/ΝΣΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ με πίστωση 000,00 στο πρόγραμμα της ΠΕ ΣΑΜΟΥ

Αντίθετα το σύνολο των πιστώσεων του προγράμματος του 2016 (που θα έπρεπε να είναι ύψους 55,3 εκ € – 6,4 εκ € από εθνικούς πόρους και 48,9 εκ. € από συγχρηματοδοτούμενα έργα – σύμφωνα με την απόφαση του αρμόδιου υπουργείου) είναι μόλις 31,5 εκ. € αφορά έργα υποδομής (κυρίως έργα οδοποιίας) κατά τη συνήθεια των προηγούμενων 30 χρόνων.

3 κρίσιμα ερωτήματα:

• Γιατί δεν λήφθηκε υπόψη η εισήγηση της Δ/νσης Τουρισμού που βασισμένη στη διαχρονική κρίση του τουρισμού επέβαλε μια σειρά μέτρων για την αναγκαία «ανάταξη» της τουριστικής δραστηριότητας και η οποία έπρεπε να αποτυπωθεί με σαφήνεια στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα
• Ποιος καθορίζει τις προτεραιότητες σε επίπεδο Περιφερειακού Προγράμματος και την κατανομή των πιστώσεων και πως δικαιολογεί την «υποβάθμιση» του τουρισμού τόσο στο πρόγραμμα του 2016 όσο και στον προγραμματισμό για τα επόμενα χρόνια
• Πότε θα «συμπληρωθεί» το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του 2016 με έργα και δράσεις 24 εκ. € περίπου και πως.

Ένα επιπλέον ερώτημα βασανίζει ιδιαίτερα τους ασχολούμενους με τον τουρισμό (επιχειρηματίες και εργαζόμενους) -και ειδικά όσους δεν είναι εγκατεστημένοι στην ανατολική πλευρά των νησιών που δέχονται τα προσφυγικά-μεταναστευτικά ρεύματα που «επωφελούνται» αυτής της κρίσης με υψηλές πληρότητες και πρωτόγνωρο για χειμερινή περίοδο τζίρο- και βλέπουν με τρόμο τη τουριστική περίοδο να πλησιάζει με ακυρώσεις πτήσεων και μηδενικές κρατήσεις. Το ερώτημα αφορά στο ποια είναι η στρατηγική διαχείρισης της κρίσης από την πλευρά της Περιφέρειας σε συνεργασία με τους Δήμους και πως υλοποιείται.

Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι με παρότρυνση της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Τουρισμού συστάθηκε σχετική επιτροπή υπό τη προεδρία του πρώην (;) αρμόδιου για τον τουρισμό αντιπεριφερειάρχη Σάμου κ.Κατρακάζου, που αφού συνεδρίασε το περασμένο φθινόπωρο τρεις φορές ουσιαστικά με αντικείμενο ……. τη προετοιμασία της έκθεσης του Λονδίνου, σταμάτησε να λειτουργεί αφού ο λόγος της δημιουργίας της ….έπαψε να υφίσταται. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Υπουργείο Τουρισμού στη δημόσια συνάντηση του περασμένου Σεπτεμβρίου είχε παροτρύνει τη Περιφέρεια να επωφεληθεί από την τεχνογνωσία που θα μπορούσε να παρασχεθεί από τα στελέχη του ΕΟΤ και της ΓΓ.Τουρισμού για να επανεξετάσει το όλο θέμα της τουριστικής προβολής με βάση τα «άσχημα» αποτελέσματα των προηγούμενων ετών σε συνδυασμό με το θέμα της κρίσης.

Δυστυχώς τίποτα από αυτά δεν έγιναν παρά τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί και από την υπηρεσία με αποτέλεσμα:

• Οι δράσεις προβολής να συνεχίζονται με τον ίδιο γνωστό τρόπο, «σα να μην πέρασε μια μέρα»
• Οι άλλες δράσεις για αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος και αλλαγή της τουριστικής εικόνας να έχουν παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες.

ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ, βλέποντας ότι όποιες προτάσεις και αν γίνονται προς τη Περιφερειακή Αρχή στα πλαίσια της λειτουργίας του Περιφερειακού Συμβουλίου δεν έχουν ουσιαστικά κανένα αποτέλεσμα, προτείνει να υπάρξει συνεργασία με τις περιφερειακές παρατάξεις που αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο την αναγκαιότητα για άμεση δράση σε συνεργασία με τους φορείς εκείνους του τουρισμού που ανησυχούν για το παρόν (λόγω της προσφυγικής κρίσης) και για το μέλλον (λόγω της χρόνιας υποχώρησης της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος) του τουρισμού της Περιφέρειας να συνεργαστούμε πάνω σε 2 συγκεκριμένους άξονες:

• Την οργάνωση μιας «εναλλακτικής» καμπάνιας προβολής της Περιφέρειας που να βασίζεται στα πραγματικά στοιχεία που είναι άλλωστε γνωστά στα πέρατα του κόσμου εξ αιτίας της έντασης της κρίσης και της δύναμης των ΜΜΕ και των κοινωνικών δικτύων. Η καμπάνια αυτή θα πρέπει κατά την άποψη μας να περιλάβει εκτός από τα διαχρονικά ισχυρά «χαρτιά» της χώρας μας που είναι οι έννοιες της «φιλοξενίας» και της «ασφάλειας» και αυτό της «αλληλεγγύης» για να προσεγγίσει ένα ιδιαίτερο κοινό που είναι ευαίσθητο στις εξελίξεις αυτές. Όπως είναι ήδη γνωστό τα δύο τελευταία χρόνια έχουν επισκεφθεί τη χώρα μας -και ειδικά τα λιγότερο τουριστικά νησιά- άτομα που ήθελαν με τη κίνηση τους αυτή να εκφράσουν την αλληλεγγύη προς τη χώρα μας που δοκιμάζεται από την οικονομική κρίση. Αυτό καταδεικνύεται ιδιαίτερα από την αύξηση εθνικοτήτων που αποτελούν παραδοσιακά σημαντικές αγορές της χώρας (πχ. Γάλλοι και Ιταλοί) αλλά όχι οι πρώτες (Αγγλοι, Γερμανοί) και επιβεβαιώνεται από τις συζητήσεις που είχαν τουριστικοί επιχειρηματίες μαζί τους.
• 

Η καμπάνια αυτή προτείνουμε να στηριχθεί πάνω στη βάση ότι «στη προσπάθεια που καταβάλουμε για την έξοδο από τη πολύπλευρη κρίση που μαστίζει τη χώρα, η αντιμετώπιση του προσφυγικού (ενός γεγονότος το οποίο ή χώρα ούτε προκάλεσε, ούτε ενθάρρυνε) ήρθε ως σοβαρός ανασταλτικός παράγοντας. Παρ’όλα τα πολλαπλά προβλήματα με κυρίαρχο αυτό της ανεργίας, υπήρξε ένα αυθόρμητο κύμα αλληλεγγύης για τη σωτηρία των ανθρώπων που έφταναν και συνεχίζουν να φτάνουν κατά χιλιάδες στα νερά των νησιών μας. Με τη συνδρομή των ΗΕ, των ΜΚΟ και χιλιάδων εθελοντών που έχουν έρθει από όλα τα σημεία του ορίζοντα έγινε κατορθωτό να υπάρξει μια στοιχειώδης «υποδοχή» και προώθηση προσφύγων και μεταναστών προς την ηπειρωτική χώρα ώστε να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό που ήταν κύρια οι χώρες της Δ.Ευρώπης. Όμως το ρεύμα των μεταναστών «τραυμάτισε» την εικόνα των νησιών-hot spot των προσφυγικών αφίξεων, ως τόπων για «ξένοιαστες διακοπές» και «χαλάρωση» ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δεν επηρεάστηκαν καθόλου τα κρίσιμα θέματα «ασφάλειας» και «φιλοξενίας». Αλλωστε σε πολλές περιοχές ακόμη και των νησιών που δέχονται τους περισσότερους πρόσφυγες δεν υπάρχει ούτε καν «οπτική επαφή» με αυτούς ή όποια επαφή δεν είναι περισσότερο έντονη από αυτή που έχουν οι κάτοικοι των χωρών αυτών στη περιοχή κατοικίας τους. Αλλά ακόμη και σε περιοχές όπου υπήρξε μεγάλη ροή μεταναστών με τα ανάλογα προβλήματα (πχ. σωροί απορριμμάτων σε παραλίες και όχι μόνο) δεν υπήρξαν προβλήματα «ασφάλειας» που τόσο πολύ επηρεάζουν κάποιες κατηγορίες τουριστών.  Με βάση τα παραπάνω ζητούμε επισκεπτόμενοι τα νησιά αυτά να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους προς τις τοπικές κοινωνίες που δοκιμάζονται και τους πρόσφυγες με όποιο τρόπο νομίζουν και χωρίς να «θυσιάσουν» τίποτα από τις διακοπές τους».

Η καμπάνια αυτή μπορεί να προωθηθεί τόσο μέσω των δημοσιογράφων και άλλων προσωπικοτήτων που επισκέφθηκαν τη χώρα και τα νησιά μας τους τελευταίους μήνες εξ αιτίας του προσφυγικού, δημοσιογράφους που έχουν έρθει στο πλαίσιο των fam trips  και η υπηρεσία εκτιμά ότι έχουν τα χαρακτηριστικά εκείνα που θα μπορούσαν να συμβάλλουν, αλλά και μέσω των χιλιάδων ανθρώπων που έχουν εκφράσει την αλληλεγγύη τους με διάφορους τρόπους με αξιοποίηση του διαδικτύου και των social media.

• Την επεξεργασία ενός άμεσου, ρεαλιστικού και χαμηλού κόστους επιχειρησιακό πρόγραμμα που να λαμβάνει υπόψη του τους δημοσιονομικούς περιορισμούς αλλά και τις υπάρχουσες δυνατότητες καθώς και το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό και χρηματοδότηση του από τη Περιφερειακή Αρχή αλλά και από το Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού αξιοποιώντας δυνατότητες όπως είναι οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις.

Οι άξονες πάνω στους οποίους προτείνουμε να κινηθούν οι προτεινόμενες ενέργειες (γιατί θα πρέπει όχι απλά να αντιμετωπίσουμε τα άμεσα προβλήματα, αλλά ταυτόχρονα να δρομολογηθούν λύσεις για τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα:

• Βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρουν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις
• Βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρει ο δημόσιος τομέα
• Διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος με αξιοποίηση των τοπικών φυσικών, πολιτιστικών και παραγωγικών πόρων
• Βελτίωση της τοπικής τουριστικής διακυβέρνησης (διαχείρισης και προβολής προορισμού) με τη δημιουργία μόνιμων δομών και διαδικασιών για την υποστήριξη λήψης αποφάσεων με την εμπλοκή των ενδιαφερόμενων μερών μέσα από τη δημιουργία Destination Management and Marketing Organization (DMMO).

Οι αρχικές (άμεσες) δράσεις μπορεί να περιλαμβάνουν μετά από συζήτηση με τους ενδιαφερόμενους:

• Αναβάθμιση της ηλεκτρονικής προώθησης των επιμέρους προορισμών
  • Ανανέωση της τουριστικής εικόνας
  • Βελτίωση της προσπελασιμότητας στις τουριστικές σελίδες
  • Ανανέωση της παρεχόμενης πληροφορίας με εστίαση σε παρεχόμενες διαφορετικές μορφές τουρισμού (διαφορετικά τουριστικά προϊόντα)
• Βελτίωση της επικοινωνίας των ενδιαφερόμενων με τους υπεύθυνους του προορισμού & βελτίωση της επικοινωνίας των υπευθύνων του προορισμού με άτομα για τη προώθηση του προορισμού (TO, δημοσιογράφους, πρεσβείες κλπ)
• προώθηση μέσω κοινωνικών δικτύων, SEO (βελτιστοποίηση μηχανών αναζήτησης) και digital marketing, προσθήκη και νέων γλωσσών

• Ανάπτυξη υποδομών μικρής κλίμακας και απαραίτητες παρεμβάσεις για την ανάπτυξη ειδικών τουριστικών προϊόντων με αξιοποίηση τοπικών πόρων
  • αξιοποίηση υποδομών σε ιαματικές πηγές, δράσεις σήμανσης και καθαρισμού περιπατητικών μονοπατιών, κ.λ.π, για την ανάπτυξη τουρισμού ευεξίας
  • ανάδειξη μοναδικών πολιτιστικών πόρων, στους οποίους καθένα από τα νησιά μπορεί να βασίσει τη δημιουργία τουριστικού προϊόντος (π.χ. λυρικοί ποιητές της Λέσβου, Ομηρική παράδοση της Χίου, Πυθαγόρας για τη Σάμο)
  • ενέργειες δικτύωσης τουριστικών, αγροτοδιατροφικών, πολιτιστικών κλπ επιχειρήσεων και άλλων φορέων (πολιτιστικών, περιβαλλοντικών, δημόσιων) για τη δημιουργία ολοκληρωμένων τουριστικών προγραμμάτων
  • αξιοποίηση των υπαρχόντων λιμενικών εγκαταστάσεων για αύξηση του θαλάσσιου τουρισμού
  • βελτίωση της ενημέρωσης και διαχείρισης των επισκεπτών θαλάσσιου τουρισμού και κρουαζιέρας – δημιουργία υλικού πληροφόρησης (ηλεκτρονικού και έντυπου) για ενημέρωση των τουριστών για τα παρεχόμενα προϊόντα

• Ενέργειες εκπαίδευσης και κατάρτισης εργοδοτών και εργαζομένων (ιδιωτικού και δημόσιου τομέα) με στόχο τον βιώσιμο τουρισμό (αξιοποίηση υπαρχόντων δομών κατάρτισης & Πανεπιστημίου Αιγαίου για στοχευμένη κατάρτιση)
  • Οργάνωση σεμιναρίων για ιδιοκτήτες τουριστικών επιχειρήσεων για βελτίωση των πρακτικών διαχείρισης των επιχειρήσεων τους
  • Οργάνωση σεμιναρίων για εργαζόμενους τουριστικών επιχειρήσεων και ανέργους
  • Οργάνωση σεμιναρίων για δημιουργία επιχειρήσεων (αυτοαπασχόληση, ιδιωτικές επιχειρήσεις, κοινωνικές-συνεταιριστικές επιχειρήσεις)
  • Εκπαίδευση στελεχών της διοίκησης για εφαρμογή πρακτικών για βιώσιμο τουρισμό και προορισμό

• Προώθηση σήματος «Αιγιακής Ποιότητας» με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρει ο ιδιωτικός και δημόσιος τομέας
  • Μέτρα για την υιοθέτηση δράσεων τοπικής ποιότητας όπως «Aegean cuisine”, “ελληνικό πρωϊνό» με την εισαγωγή τοπικών προϊόντων στις τουριστικές επιχειρήσεις
  • Μέτρα για την εφαρμογή πρακτικών διαχείρισης περιβάλλοντος σε τουριστικές επιχειρήσεις και ΟΤΑ

Προτάσεις για το θέμα της αντιμετώπισης των επιπτώσεων του μεταναστευτικού ρεύματος στον τουρισμό της Λέσβου και του Β.Αιγαίου γενικότερα

Αν και το κύριο θέμα της σύσκεψης είναι η προβολή για την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών του μεταναστευτικού προβλήματος, θεωρώ ότι η διαχείριση της κρίσης δεν μπορεί να γίνει μόνο μέσα από τη προβολή.

Όπως είχα αναφέρει και στη σύσκεψη που είχε γίνει στις 16/9 με τη συμμετοχή της Προέδρου του ΕΟΤ και του ΓΓ Τουρισμού, θεωρώ ότι η προσέγγιση του προβλήματος πρέπει να είναι πολυεπίπεδη για να είναι και αποτελεσματική. Προτείνουμε λοιπόν τα παρακάτω:

Α. Βελτίωση της διαχείρισης των ροών προσφύγων και μεταναστών

Επειδή το μεταναστευτικό ρεύμα θα συνεχιστεί και την επόμενη περίοδο (ή τα επόμενα χρόνια) θεωρούμε ότι πρέπει να βελτιωθεί η διαχείριση του μέσα από την οργανωμένη εμπλοκή κάποιων υπηρεσιών πχ. των υπηρεσιών ΠΣΕΑ που σήμερα δεν φαίνεται να έχουν σχέδιο ακόμη και αρμοδιότητα για την αντιμετώπιση της έκτακτης αυτής ανάγκης. Τι θα συνέβαινε αν είχαμε σεισμό και 10.000 άστεγους; Ποιο είναι το σχέδιο; Αν δεν υπάρχει, θα πρέπει να ετοιμαστεί τώρα και να υλοποιηθούν οι σχετικές ενέργειες μέσα από πρόσθετη χρηματοδότηση προς τον Δήμο και τη Περιφέρεια ανάλογα με το σχέδιο δράσης που θα προταθεί.

Η βοήθεια των ΜΚΟ, ελληνικών και ξένων, αλλά και των ανεξάρτητων πολιτών θα πρέπει να μπει σε ένα πλαίσιο με κανόνες λειτουργικούς που να αντιμετωπίζουν όλα τα στάδια από την διάσωση, την περίθαλψη, τη συλλογή των όσων αφήνουν στα σημεία άφιξης, τη μεταφορά στα κέντρα καταγραφής, τη καταγραφή και την έκδοση των αναγκαίων εγγράφων για να συνεχίσουν το ταξίδι τους, τη διαμονή μέχρι και τη μεταφορά στα πλοία σε συνεργασία με τις αρμόδιες κρατικές και τοπικές αρχές, αλλά και την Ύπατη Αρμοστεία.

Παράλληλα θα πρέπει να γίνουν όλες οι προσπάθειες από τις διωκτικές αρχές για να παταχθεί η αισχροκέρδεια αλλά και όποιες τυχόν άλλες αρνητικές συμπεριφορές εκ μέρους επιχειρηματιών και κατοίκων.

Τα παραπάνω αποτελούν προϋπόθεση για τη βελτίωση της εικόνας της Λέσβου που εκπέμπεται ή την αποφυγή αρνητικών εντυπώσεων στο μέλλον προς τα έξω και μπορούν να γίνουν τοπικά. Οσα αφορούν στο σταμάτημα των ροών ή στην αλλαγή πορείας τους, αφορούν εισηγήσεις προς άλλες κατευθύνσεις και όχι ενέργειες που μπορούν να γίνουν τοπικά.

Β. «Αξιοποίηση» του μεταναστευτικού για βελτίωση της εικόνας

Οσο δεν μπορεί να αποφευχθεί το κύμα των μεταναστών, θα πρέπει να γίνει κάθε προσπάθεια για την θετική χρησιμοποίηση του

Προτείνονται τέσσερα σημεία:

• η Ελλάδα διαχρονικά αποτελεί χώρα με φήμη για τη «φιλοξενία» από μέρους των κατοίκων της και για την «ασφάλεια» των επισκεπτών. Η καμπάνια θα πρέπει να έχει αυτά ως αφετηρία αφού τίθενται σε αμφισβήτηση και θα πρέπει να τονιστεί ότι γίνονται ότι είναι ανθρωπίνως δυνατόν από πολιτεία και πολίτες προς τη κατεύθυνση αυτή και δεν έχουν σημειωθεί προβλήματα σε αυτούς τους τομείς.
• εθελοντισμός ξένων και φιλέλληνες: η συνδρομή των επιβατών κρουαζιέρας στην αντιμετώπιση του προβλήματος, η αντιμετώπιση από ξένους τουρίστες του μεταναστευτικού με τη πρόθεση τους να βοηθήσουν και η άφιξη «φιλελλήνων» για συνδρομή αποτελούν στοιχεία προς αξιοποίηση.
• Θα πρέπει να γίνει προσπάθεια να εξηγηθεί σε ντόπιους, έλληνες και ξένους επισκέπτες ότι δεν κινδυνεύουν ούτε από ασθένειες ούτε σε ότι αφορά την σωματική τους ακεραιότητα. Αλλωστε δεν έχει συμβεί κάποιο σχετικό επεισόδιο. Αυτό θα βοηθήσει στην καλύτερη διαχείριση των ροών επιτρέποντας τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών καταγραφής και προσωρινής παραμονής των μεταναστών σε ανθρώπινες συνθήκες μέχρι να φύγουν από τη Λέσβο.
• Θα πρέπει να γίνει αξιοποίηση των όσων θετικών έχουν γραφτεί κατά καιρούς είτε από τους ίδιους τους μετανάστες, είτε από ξένους για τον τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος από τους ντόπιους και τις αρχές.

Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τη καλύτερη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών θα βοηθήσουν στην άμβλυνση των αντιδράσεων ντόπιων και ξένων για τη μαζική παρουσία προσφύγων και μεταναστών στο νησί.

Γ. Βοήθεια από πλευρά της πολιτείας στη Περιφέρεια για να βελτιώσει την τουριστική προβολή

Τα στοιχεία του τουρισμού στη Περιφέρεια είναι απογοητευτικά ανεξάρτητα του μεταναστευτικού προβλήματος. Η Περιφέρεια αντιπροσωπεύει λιγότερο από 1% του ελληνικού τουρισμού με πολύ χαμηλές επιδόσεις (πχ. ημερήσια τουριστική δαπάνη), ενώ τα τελευταία 15 χρόνια έχει χάσει το 50% των τουριστών που έρχονταν το 2000. Η προσπάθεια προσέλκυσης τουριστών θα πρέπει να στοχεύει στη διατήρηση και ανάπτυξη των παραδοσιακών αγορών της Δ.Ευρώπης που παρά τη κρίση έχουν κατά κεφαλή εισόδημα κατά πολύ υψηλότερο εκείνου των κατοίκων της μεγάλης πλειοψηφίας των αναδυόμενων αγορών. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρξει στοχευμένη προσπάθεια διαφοροποίησης της πελατείας πάνω στα ειδικά προϊόντα που προσφέρει η Λέσβος και η Περιφέρεια γενικότερα.

Κατά συνέπεια θα πρέπει να αξιοποιηθεί η ευκαιρία της στενής συνεργασίας με ΕΟΤ και Υπ. Τουρισμού ώστε να αλλάξει η τουριστική εικόνα των νησιών της Περιφέρειας και ειδικά της Λέσβου, ενώ ταυτόχρονα να γίνουν προσπάθειες για την αναβάθμιση και αλλαγή του τουριστικού προϊόντος.

Όπως έχουμε υπογραμμίσει πολλές φορές το σχέδιο προβολής πρέπει να «πατά» στέρεα πάνω στο προσφερόμενο προϊόν ή έστω τις δυνατότητες για νέα προϊόντα που βρίσκονται σε διαμόρφωση αλλά βασίζονται σε υπαρκτούς και αξιοποιήσιμους πόρους και να είναι πολυεπίπεδο, ενώ θα πρέπει να έχει και διάρκεια στο χρόνο και όχι να σχεδιάζεται βιαστικά για τη συμμετοχή σε μία έκθεση, ενώ η περίοδος προβολής τώρα ξεκινά. Θα πρέπει και πάλι να επαναλάβουμε την ιδιαίτερα χαμηλή απόδοση της συμμετοχής σε εκθέσεις.

Η προβολή πρέπει να  έχει τουλάχιστον τις εξής συνιστώσες:

• Διαφήμιση, που θα προσελκύει τον υποψήφιο πελάτη να ενδιαφερθεί περισσότερο για το προτεινόμενο προϊόν και προορισμό εστιάζοντας σε αυτό που θεωρούμε ότι αποτελεί την ταυτότητα του νησιού (και της Περιφέρειας) ώστε με μια εικόνα να δίνει το στίγμα.
• Ενημέρωση, που θα βοηθά τον υποψήφιο πελάτη να κάνει τις σχετικές κρατήσεις και αγορές ώστε να οργανώσει το ταξίδι του
• Πληροφόρηση, που θα βοηθά τον επισκέπτη που έχει πλέον φτάσει στον προορισμό να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και τη δαπάνη του ανακαλύπτοντας όλες τις πτυχές του προορισμού
• Feed–back είτε πριν την αναχώρηση του επισκέπτη είτε μετά την επιστροφή του σε ότι αφορά τον βαθμό ικανοποίησης του ώστε να υπάρξει βελτίωση της προσφοράς αλλά και ενημέρωση του για όσα νέα συμβαίνουν ώστε να επιστρέψει στον προορισμό.

Με βάση τα παραπάνω επιμένουμε ότι οι προτάσεις δεν μπορούν να εστιάζονται αποκλειστικά στην έκθεση του Λονδίνου και μάλιστα σε δράσεις που θα είναι «στιγμιαίες», ενώ η ανάγκη της προβολής και της αντιμετώπισης των όποιων παρενεργειών του μεταναστευτικού είναι διαρκείς (τόσο κατά τη χειμερινή περίοδο όταν οι μελλοντικοί τουρίστες σχεδιάζουν τις διακοπές τους, αλλά και πριν ξεκινήσουν το ταξίδι τους ώστε να αποφεύγονται ακυρώσεις) αλλά να χρησιμοποιηθεί η έκθεση αυτή για ένα νέο ξεκίνημα της προβολής της Λέσβου με έμφαση στην ηλεκτρονική προβολή.

Η προβολή προτείνεται να έχει ως βασική ομπρέλα το δίπτυχο «ασφάλεια» και «φιλοξενία» και να επεκταθεί στη προβολή υπαρχόντων τουριστικών προϊόντων της Λέσβου και των νησιών του Β.Αιγαίου γενικότερα.

ΥΓ. Δεν προτίθεμαι να συμμετάσχω στην τελική διαβούλευση επί του κειμένου που θα στείλει η Περιφέρεια με δεδομένο ότι ο κ. Κατρακάζος στη πρόσκληση του προσδιόρισε το ρόλο του Πανεπιστημίου ως συμβουλευτικό, ενώ με τη σημερινή του τοποθέτηση-επίθεση επί της τοποθέτησης μου αμφισβήτησε ευθέως και αυτόν τον ρόλο.

Μυτιλήνη, 30/9/2015