Ο Δραμινός σκηνοθέτης Σίμος Κορεξενίδης που περνά τα καλοκαίρια του στο Σίγρι και τη Μυτιλήνη είχε μία ιδέα. Και ως συνήθως τέτοιοι άνθρωποι (οι σκηνοθέτες) δεν σταματούν στην ιδέα καθώς αυτή γίνεται εμμονή και κλωθογυρίζει στο μυαλό σαν…γλωσσοδέτης. Έτσι ο Σίμος τον οποίο γνωρίζουμε και από το ντοκιμαντέρ του για τον Στρατή Ελευθεριάδη- Teriade συγκέντρωσε γνωστούς ηθοποιούς, φίλους και κοντινούς του ανθρώπους και με τη βοήθεια στην τεκμηρίωση του καθηγητή πανεπιστημίου Χρισόφορου Χαραλαμπάκη,του Ευγένιου Τριβιζά,του Νίκου Σαραντάκου, της Μαριλένας Καββαδά και της λογοθεραπεύτριας Μαρία Ιγνατίου γλωσσοδέθηκαν σε ένα ντοκιμαντέρ που συγκεντρώνει γνωστούς γλωσσικούς «αντιπερισπασμούς» αλλά και αχαρτογράφητο υλικό από την Κρήτη,τη Λέσβο,τη Μάνη,τη Στερεά,την Κύπρο, μέχρι κι έναν Ποντιακό!
“Πάσχα στο χωριό πριν καμιά δεκαριά χρόνια. Όλο το σόι,30 άτομα,μαζεμένοι από το πρωί για το ψήσιμο στη σούβλα,έχουμε αρχίσει τα κρασιά, τις μπύρες ,τους μεζέδες. Τρώμε πίνουμε τρώμε πίνουμε. Γλέντι κανονικό,φωνές,χορός και μετά στο μεγάλο τραπέζι για το κυρίως φαγητό.Κατά τις 4 το απόγευμα έχει επέλθει μια ωραία ζάλη, μια ραθυμία. Τότε βλέπω ένα βιβλίο της ανιψιάς μου με γλωσσοδέτες και μου έρχεται η ιδέα να βάλω όλο το σόι να πουν από έναν γλωσσοδέτη και να τους βιντεοσκοπήσω. Όλοι μπήκαν στο παιχνίδι.Το γέλιο ξεκίνησε και γιγαντώθηκε ως σπίρτο σε άχυρα. Αυτή η χαρά και το γέλιο που προκλήθηκαν πέρασαν στη μνήμη όλων μας ώς μία από τις πιο ευτυχισμένες συλλογικές στιγμές του σογιού και σημείο αναφοράς στις μεταγενέστερες συνευρέσεις. Συστήνεται ανεπιφύλακτα.
Έχοντας αυτό κατά νου αποφάσισα να κάνω ένα ντοκιμαντέρ οπότε ξεκίνησα την έρευνα για την τεκμηρίωση των γλωσσοδετών.
Τι είναι γλωσσοδέτης; Γλωσσολύτης; Καθαρογλωσσία;
-Γλωσσοδέτης είναι μια σύνθετη λέξη ή σειρά λέξεων που έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε είναι δύσκολο να αρθρωθεί σωστά με μεγάλη ταχύτητα και χρησιμοποιείται, συνήθως, ως παιχνίδι.
Στην ελληνική λαογραφία ο όρος γλωσσοδέτης ή γλωσσολύτης ή και “καθαρογλώσσημα” αποτελεί συνήθως μια πρόταση,μια φράση ή σειρά λέξεων, την οποία πρέπει κανείς να επαναλάβει ή να επαναλαμβάνει συνεχώς ταχύτερα, με λέξεις που μοιάζουν μεταξύ τους και που έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε είναι δύσκολο να προφερθεί σωστά με μεγάλη ταχύτητα. Χρησιμοποιείται συνήθως σαν λεκτικό παιχνίδι μεταξύ παιδιών,αλλά και μεγάλων, κατά τη διάρκεια του οποίου πρέπει κανείς να επαναλάβει λέξεις που μοιάζουν μεταξύ τους, περισσότερο όμως πλαστές, και που καθίστανται έτσι δυσπρόφερτες προκαλώντας τα γέλια με τους αποτυχόντες την ορθή επανάληψη.Παλαιότερα οι γλωσσοδετες αποτελούσαν και “τεστ” προφορικών εισαγωγικών εξετάσεων στις στρατιωτικές Σχολές.
-Πάθηση του οργάνου της γλώσσας που επιφέρει βραδύτητα ομιλίας και που προέρχεται από σύμφυση του χαλινού της γλώσσας. Θεραπεύεται με μικρή χειρουργική επέμβαση.
-Η ελληνική έκφραση “τον έπιασε γλωσσοδέτης” : σιωπώ λόγω αμηχανίας ή άγνοιας ή λέγεται και σε περίπτωση τρακ, κατηγορίας ή αποκάλυψη ενοχής.
Ελληνικοί και Τοπικοί Γλωσσοδέτες
Αν η δημοτική γλώσσα μας παρέχει τη δυνατότητα να παιδευτούμε αστειευόμενοι έχοντας ως εργαλεία αυτά τα γλωσσικά τερτίπια της απομνημόνευσης, της ταχύτητας, της επανάληψης αντίστοιχα το έχουν οι ντοπιολαλιές αλλά και οι προσπάθειες των καθαρευουσιάνων ,των υπερασπιστών της καθαρεύουσας δηλαδή που ήθελαν ν’απαλλάξουν τη γλώσσα από ξενόφερτες λέξεις και να τις αντικαταστήσουν με περιγραφικές ελληνικές. Στο ντοκιμαντέρ ο καθηγητής
Γλωσσολογίας κος Χριστόφορος Χαραλαμπάκης αναφέρει κάποια ξεκαρδιστικά παραδείγματα. (Μια παρένθεση.Τον κο Χαραλαμπάκη ,που στάθηκε ένας από τους κορμούς πάνω στους οποίους στήριξα την τεκμηρίωση του ντοκιμαντέρ ,μου τον σύστησε ο φίλος Δημήτρης Χαλκιώτης κι εγκαρδίως τον ευχαριστώ)
Οι εγκεφαλικές λειτουργίες της εκφοράς του λόγου
Πάντα υπάρχει μια λογική και μια αιτία στην χρήση συγκεκριμένων συλλαβών που συνιστούν έναν γλωσσοδέτη.
Στη γλώσσα μας τίποτα δεν είναι τυχαίο στη σύνταξη και την εκφορά.
Οι λογοθεραπευτές χρησιμοποιούν τους γλωσσοδέτες στο θεραπευτικό πλαίσιο πάντα προσαρμοσμένους στις ανάγκες του θεραπευόμενου και με πολύ συγκεκριμένους θεραπευτικούς στόχους συνήθως σε άτομα με φωνολογικές διαταραχές, δυσαρθρία, λεκτική δυσπραξία, τραυλισμό και διαταραχές ροής της ομιλίας, αφασία, σε αλλαγές της προφοράς και για ενίσχυση της αυτοπεποίθησης με απώτερο στόχο την καταληπτή ομιλία.
Φυσικά οι γλωσσοδέτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και με στόχο την ενίσχυση της κινητικότητας των αρθρωτών και την αυτοματοποίηση των ήχων της ομιλίας.
Η έρευνα.
Αναζήτησα γλωσσοδέτες στην Εθνική Βιβλιοθήκη,σε λαογραφικά βιβλία,ρωτώντας φίλους που πιθανόν να είχαν να συστήσουν κάποιο βιβλίο ή ήξεραν κάποιους οι ίδιοι και βέβαι στο ίντερνετ. Ετσι έφτασα και στο blog που έχει ο συγγραφέας Νίκος Σαραντάκος κι ασχολείται με την ελληνική γλώσσα.Οταν τελειώσαμε την κινηματογράφηση της συνέντευξης έγραψε ένα άρθρο για τους γλωσσοδέτες στο blog κι εκεί φίλοι του blog έγραψαν κι έδωσαν πηγές έρευνας και τους ευχαριστώ.
Η έρευνα επιτυχώς απέφερε πάνω από 200+ γλωσσοδέτες προσμετρώντας όλους τους γνωστούς αλλά και αχαρτογράφητο υλικό από την Κρήτη,τη Λέσβο,τη Μάνη,τη Στερεά,την Κύπρο, μέχρι κι έναν Ποντιακό!
Στη Λέσβο ειδικά δύο άνθρωποι με συγκινητική προθυμία έκαναν προσωπική έρευνα και μου έστειλαν θησαυρό ολόκληρο κι από αυτό το βήμα θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Γεραγώτη Στρατή Γιαννίκο και την Ευαγγελία Λαγού από την Καλλονή – (παύλα) Σίγρι για την γενναιόδωρη συμπαράστασή τους.
“Ολη αυτή η προσπάθεια είναι καταγεγραμένη πια στο ντοκιμαντέρ «ΓΛΩΣΣΟΔΕΤΕΣ»
Η παραγωγή του ντοκιμαντέρ έγινε από τον Συνεταιρισμό Τεχνικών Κινηματογράφου και τηλεόρασης ARTemis Productions ,την πρώτη συνεταιριστική εταιρία παραγωγής στην Ελλάδα,και είμαστε πολύ χαρούμενοι που συμμετέχουμε στο επίσημο διαγωνιστικό πρόγραμμα του 20ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2-11 Μαρτίου 2018.
Είχα την τύχη να πάρω συνέντευξη από τον εξαίρετο κο Ευγένιο Τριβιζά,συγγραφέα δύο βιβλίων με γλωσσοδέτες το «Αλφαβητάρι» με δικούς του γλωσσοδέτες βασισμένους σε κάθε ένα γράμμα της αλφαβήτου και το «Αριθμητάρι» με δικούς του πάλι γλωσσοδέτες βασισμένους στους αριθμούς. Τον «κυνηγούσα» για να του πάρω συνέντευξη 15 μήνες ! Πολλά μέιλς και πολύ προσπάθεια να καταφέρουμε να προγραμματίσουμε μια ημερομηνία μια και ο κος Τριβιζάς μένει στο Λονδίνο.
Ολη αυτή η προσπάθεια είναι καταγεγραμένη πια στο ντοκιμαντέρ «ΓΛΩΣΣΟΔΕΤΕΣ» που συμμετέχει στο επίσημο διαγωνιστικό του 20ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2-11 Μαρτίου 2018
«ΓΛΩΣΣΟΔΕΤΕΣ» – Ντοκιμαντέρ – 61 min-HD-2018
Τεκμηρίωση :
-Χριστόφορος Χαραλαμπάκης-Καθηγητής Γλωσσολογίας Πανεπ.Αθηνών και υπεύθυνος έκδοσης του Χρηστικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών
-Ευγένιος Τριβιζάς -Συγγραφέας
-Νίκος Σαραντάκος -Συγγραφέας
-Μαρία Ιγνατίου – Λογοθεραπεύτρια Διεπιστημονικό Κέντρου Ηπείρου
-Μαριλένα Καββαδά – Συγγραφέας Χορογράφος Nηπιαγωγός Med
Γλωσσοδέθηκαν οι ηθοποιοί (αλφαβητικά)
Δημήτρης Αλεξανδρής
Αντριάνα Ανδρέοβιτς
Θοδωρής Αντωνιάδης
Βασιλική Διαλυνά
Χάρης Εμμανουήλ
Γιώργος Ζυγούρης
Βασίλης Κουκαλάνι
Κώστας Κουτρουμπής
Άγγελος Μπούρας
Ζέτα Ντίλη
Ευγενία Παναγοπούλου
Ιωάννης Παπαζήσης
Φοίβος Παπακώστας
Ιωάννα Πολυνείκη
Ζώης Τριανταφύλλου Σφακιανάκης
Χρήστος Σπανός
Και οι :
Αργύρης Δουδωνής-Οδοντίατρος
Ευτέρπη Ράλλη-Αρχαιολόγος ΥΠΠΟΑ
Δημήτρης Χαλκιώτης – Καθηγητής-Σύμβουλος Ελλην. Αν. Πανεπιστημίου
Κωνσταντίνα Ρόδη-Σκηνοθέτις
Στέφανος Κοπανάκης -Δ/ντής Φωτογραφίας
Χρύσα Τζαγκαρουλάκη-Ιστορικός
Δημήτρης Αναγνωστόπουλος-Ιδ.Υπάλληλος
Μιχάλης Γραμματάς – Καθηγητής Αγγλικών
Κυριάκος Χατζημιχαηλίδης – Σκηνοθέτης – Παραγωγός
Αναστασία Αλεξανδρίδου
Μανουέλα Γιαστρώβ
Συντελεστές :
Σκηνοθεσία- Σενάριο : Σίμος Κορεξενίδης
Δ/νση φωτογραφίας : Γιώργος Χρυσαφάκης
Ήχος: Χρήστος Παπαδόπουλος
Μοντάζ:Νίκος Γαβαλάς
Μουσική: Δραμαμίνη
Μιξάζ: Παναγιώτης Αγγελοθανάσης
Βοηθός Κάμερας : Κωνσταντίνος Κιούσης
Booman : Περικλής Πατσουράκης
Γιώργος Μπιμπίκος
Ηλεκτρολόγοι : Σάκης Κιούσης
Θάνος Γκόγκας
Graphic Designer= Δανιήλ Σγούρος
Σκηνικά : Ανδρομάχη Αρβανίτη
Οργάνωση-Εκτέλεση Παραγωγής: Πάνος Παπαδημητρίου
Παραγωγή: Συνεταιρισμός Τεχνικών Ελληνικού Κινηματογράφου & Τηλεόρασης ARTemis Productions (www.artemisproductions.gr)
Πως περιγράφει την ιδέα ο Σκηνοθέτης
