Η ιστορία της Μυτιλήνης στα τείχη του Κάστρου της

ΓΡΑΦΕΙ Η ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΟΥΓΚΟΥΛΙΟΥ

Διασχίζοντας την παλιάαγορά της Μυτιλήνης, ξεκινώντας από τον Άγιο Θεράποντα και περπατώντας όλο το ιστορικό της Κέντρο, συναντά κανείς τη θάλασσα και το βόρειο λιμάνι., περιοχή στην οποία δεσπόζει ένα από τα μεγαλύτερα κάστρα της Μεσογείου. Η θάλασσα σχεδόν αγγίζει το κάστρο της πόλης Επιβλητικό και εντυπωσιακό, είναι το μεγαλύτερο κάστρο τουΑιγαίου και το τρίτο μεγαλύτερο της μεσογείου, ένα στολίδι της πόλης και απτή απόδειξη της νεότερης ιστορίας του νησιού.Το κάστροπέρασε από τα χέρια βυζαντινών, Γενουατών και Τούρκων,κι εκεί κάποτε περπατούσαν Παλαιολόγοι,πασάδες, και στη νεότερη ιστορία τουμικρασιάτες πρόσφυγες. Σήμερα αναστηλώνεται και είναι όχι μόνο ένας αρχαιολογικός χώρος,αλλά και ένας ζωντανός χώρος πολιτισμού. Κάθε καλοκαίρι διοργανώνονται πλήθος εκδηλώσεων και ο χώρος σφύζει από ζωή.

Το Κάστρο της Μυτιλήνης, χτισμένο σε στρατηγική θέση, δεσπόζει στο βορειανατολικό τμήμα της πόλης, στην κορυφή μιας χερσονήσου. Εκεί, μέχρι τον 9^ο περίπου αιώνα μ. Χ, υπήρχε ο πορθμός Εύριπος, ο οποίος χώριζε την περιοχή του Κάστρου στο ύψος περίπου της σημερινής αγοράςκαι δημιουργούσε ένα μικρό νησί. Μετά την επιχωμάτωση του πορθμού, το τοπίο άλλαξε. Το κάστρο, στο σημείο, όπου βρίσκεται σήμερα, ήταν έργο των χρόνων του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Η σημερινή του μορφή είναι έργο των Ηγεμόνων Γενουατών του νησιού με αρκετές τροποποιήσεις και επεκτάσεις από τον Οθωμανό κατακτητή στη διάρκεια της μακρόχρονης τουρκοκρατίας των 450 χρόνων. Οι οικοδομικές φάσεις του κάστρου μαρτυρούν και τις τρεις περιόδους της ιστορίας του: τη βυζαντινή, των Γατελούζων και την τουρκική.

Η Ηγεμονία των Γατελούζων

Η Λέσβος αποτέλεσε την πρώτη κτήση των Γατελούζων στο βορειανατολικό Αιγαίο. Το νησί δόθηκε ως προίκα στον Φραγκίσκο Γατελούζο από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ το 1355. Εκείνη τη χρονιά, η διαμάχη μεταξύ του Ιωάννη Κατακουζηνού και του Ιωάννη Παλαιολόγου Ε΄ για τον θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας είχε φτάσει στο αποκορύφωμα. Αυτό εκμεταλλεύτηκε ο Φραγκίσκος Γατελούζος που έστειλε δύο Γενοβέζικες γαλέρες στην Τένεδο όπου βρίσκονταν ο Ιωάννης ο Ε΄. Οι Γενοβέζοι του Γαλατά ήταν δυσαρεστημένοι με την πολιτική του Κατακουζηνού. Τα συμφέροντα των δύο προσωπικοτήτων «συναντήθηκαν» και η συμφωνία έκλεισε. Αν ο Φραγκίσκος βοηθούσε τον Ιωάννη Ε΄ να πάρει πίσω το θρόνο του, ο τελευταίος θα του έδινε ως σύζυγο την αδερφή του, τη Μαρία, σε αντάλλαγμα των υπηρεσιών που θα του προσέφερε. Το φθινόπωρο του 1354 μετά από ένα καλά οργανωμένο εγχείρημα του Φραγκίσκου, ο Ιωάννης Παλαιολόγος Ε΄ έγινε και πάλι ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου. Υπόχρεος στον Φραγκίσκο, ο αυτοκράτορας, τήρησε την συμφωνία. Ο Φραγκίσκος παντρεύτηκε την αδερφή του αυτοκράτορα και η Λέσβος βρέθηκε στα χέρια των Γατελούζων οι οποίοι θα τη κυβερνούσαν για περίπου έναν αιώνα.

Ο φοβερός σεισμός του 1384

Το 1373 ο Φραγκίσκος έχτισε το Κάστρο με πολλούς πύργους, επάλξεις και τάφρους. Όμως, το οικοδόμημά του έμελλε να ήταν βραχύχρονο. Έντεκα χρόνια μετά, ο φοβερός σεισμός του 1384 έθαψε τον Φραγκίσκο και την οικογένειά του. Το Κάστρο κατέρρευσε. Μόνο ένας γιος του σώθηκε καθώς, όπως λέγεται, πετάχτηκε με το κρεβάτι του έξω από το οικοδόμημα!

Αυτός, ο τρίτος γιος του Φραγκίσκου, ο μοναδικός επιζών του φοβερού σεισμού, λεγόταν Ιάκωβος και αργότερα όταν ανέλαβε την εξουσία πήρε το όνομα Φραγκίσκος Β΄. Κατά την διακυβέρνησή του, «η Μυτιλήνη ξαναχτίστηκε λοιπόν όπως πρώτα όμορφη κι ο ίδιος ο Μωάμεθ Β΄, όπως μας λέγει ο ιστορικός Κριτόβουλος,θαύμασε την ομορφιά της, το μέγεθός και τα κτήριά της». Την ίδια περίοδο, επί Φραγκίσκου Β΄, το λιμάνι παρουσίαζε μεγάλη κίνηση, καθώς ήταν στο σταυροδρόμι των εμπορικών δρόμων που ενώνουν τα λιμάνια της Δύσης με την Ανατολή, ειδικά της Κωνσταντινούπολης.

Τα τελευταία χρόνια της εποχής των Γατελούζων, το κάστρο ενισχύθηκε επανειλημμένα από τους άρχοντες του. Κι αυτό γιατί αναμένονταν η επίθεση του Μωάμεθ.

Η πτώση

Ο τελευταίος της δυναστείας των Γατελούζων, που λέγονταν Νικόλαος, ήταν ένας άνθρωπος δίχως ηθικές αναστολές. Δολοφόνησε τον αδερφό του κι έτσι πήρε την εξουσία. Μέμφθηκε τους Μυτιληνιούς, επειδή δεν υποτάχθηκαν πλήρως σε αυτόν. Αλλαξοπίστησε και έγινε μουσουλμάνος στην προσπάθειά του να επιβιώσει και να διατηρήσει τη θέση του. Θα έλεγε κανείς ότι συνάντησε το τέλος που του άξιζε: όταν το νησί έπεσε στα χέρια των Οθωμανών, φυλακίστηκε και πέθανε στη φυλακή. Κάπως έτσι, η εποχή των Γατελούζωνθα φθάσει στο τέλος της και θα ξεκινήσει η μακρά της περίοδος της τουρκοκρατίας του νησιού που θα διαρκέσει 450 χρόνια.

Η περίοδος της Τουρκοκρατίας

Αφού το νησί έπεσε στα χέρια των Τούρκων, ο πληθυσμός του μειώθηκε δραματικάκαθώςο Μωάμεθ πήρε πολλούς Μυτιληνιούς ως δούλους. Παρά την παρακμή, σύντομα, το 1501 ο κατακτητής άρχισε να ενισχύει τα τείχη του κάστρου. Μάλιστα, χώρισε το κάστρο σε τρία μέρη σύμφωνα με τις τοποθεσίες τους: Άνω, Μεσαίο και Κάτω Κάστρο. Οι Οθωμανοί ήταν αυτοί που οικοδόμησαν το Κάτω Κάστρο. Εκεί, λειτουργούσε χαμάμ-που σώζεται μέχρι σήμερα- και υπήρχαν κατοικίες μουσουλμάνων. Οι Οθωμανοί φρόντιζαν το Κάστρο σε όλη τη διάρκεια της κυριαρχίας τους. Υπάρχουν, ακόμη, επεμβάσεις που χρονολογούνται στα τέλη του 19^ου και στις αρχές του 20^ου αιώνα.

Το κάστρο στη διάρκεια του 20^ου και 21^ου αιώνα

Μετά την απελευθέρωση του νησιού το 1912, οι κατοικίες του κάστρου χρησιμοποιήθηκαν για τη στέγαση προσφύγων. Αργότερα, το κάστρο λειτούργησε ως στρατώνας μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

Από τη δεκαετία του 1970, το Κάστρο της Μυτιλήνης αναγνωρίστηκε ως αρχαιολογικός χώρος και σήμερα αναστηλώνεται.Με την επιβλητική του παρουσία, ανάμεσα στα πεύκα, στέκεται εδώ και αιώνες, μαγεύει τον επισκέπτη και καλωσορίζει κάθε ταξιδιώτη. Φιλοξενεί συναυλίες και εκδηλώσεις κατά τους θερινούς μήνεςκαι αποτελεί αναπόσπαστό μέρος της ιστορίας και της σύγχρονής πολιτισμικής ζωής του νησιού μας.

Βιβλιογραφία: