Τα αρχοντικά της Λέσβου καθώς και ιστορικά κτίρια του νησιού ανοίγουν ξανά τις πόρτες τους με αφορμή το 2ο «Open Lesvos» που πραγματοποιείται το Σαββατοκύριακο 3 και 4 Νοεμβρίου 2018 στην περιοχή Σουράδα. Μέσα σε μόλις τρεις ώρες οι θέσεις για τις φετινές αρχιτεκτονικές διαδρομές καλύφθηκαν ξεπερνώντας κάθε προηγούμενο!
«Η αλήθεια είναι ότι η ανταπόκριση του κόσμου στο open Lesvos είναι πέρα απ’ τις προσδοκίες μας. Πιθανότατα αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει κάποια αντίστοιχη διοργάνωση στην πόλη της Μυτιλήνης έτσι ώστε να ικανοποιηθεί σε κάποιο βαθμό η δίψα των κατοίκων να μάθουν τι κρύβεται πίσω από τις πόρτες αυτών των υπέροχων κτιρίων», λένε οι αρχιτεκτόνισσες Έλλη Καλάργαλη, Μυρσίνη Σάκκη και η εκπαιδευτικός Πωλίνα Σαμαρά, οι τρεις νεαρές εθελόντριες του Open Lesvos που μιλούν σήμερα στα Πολιτικά για τον θεσμό που έχει αγκαλιάσει τόσο πολύ ο κόσμος του νησιού!
Ποια κτίρια θα ανοίξουν φέτος τις πόρτες τους;
Φέτος θα ξεναγηθούμε σε τρία ιστορικά νεοκλασικά κτίρια και ένα μοντέρνο στην περιοχή της Σουράδας.
Η διαδρομή μας θα έχει αφετηρία το σημερινό 2ο παιδικό σταθμό πρώην κατοικία του Χαρίλαου Αγγελέτου ενός αυτοδημιούργητου έμπορου της διασποράς με καταγωγή από τη Μυτιλήνη. Η κατοικία κληροδοτήθηκε στα Φιλανθρωπικά Καταστήματα Μυτιλήνης. Το κτίριο παρουσιάζει νεοκλασικά στοιχεία με ορισμένες γεωμετρικές διαφοροποιήσεις που ελκύουν το βλέμμα του επισκέπτη.
Θα συνεχίσουμε με τον Πύργο της Μυτιλήνης, σημερινό μπουτίκ ξενοδοχείο και πρώην κατοικία του εμπόρου Χατζηχριστόφα. Γνωστό και ως <<ζαχαρένιος πύργος>> αποτέλεσε σύμβολο της οικονομικής ακμής της πόλης. Χτίστηκε το 1916 από τους αρχιτέκτονες Ιγνάτιο Βαφειάδη και Ασημάκη Φούσκα και αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα μνημειακής αρχιτεκτονικής της Μυτιλήνης με τον εντυπωσιακό όγκο κυλινδρικού σχήματος (πύργο) να αποτελεί το κυρίαρχο μορφολογικό του στοιχείο.
Έπειτα θα ανακαλύψουμε τη σημερινή οικία Γεωργαντέλλη πρώην οικία του αυτοδημιούργητου εμπόρου Τζωρτζίδη. Εκτιμάται ότι χτίστηκε το 1912 από τον Ασημάκη Φούσκα. Το κτίριο παρέμεινε εγκαταλελειμμένο επί σειρά ετών με αποτέλεσμα να υποστεί διάφορες φθορές. Το 1998 αγοράστηκε από τον ιατρό Δημήτριο Γεωργαντέλλη, ο οποίος προχώρησε στην αποκατάσταση του. Η μορφολογία του κτιρίου παρουσιάζει επιρροές διαφορετικών αρχιτεκτονικών στιλ (παραδοσιακή αρχιτεκτονική, νεοκλασικισμός, στιλ Picturesque).
Και τέλος θα καταλήξουμε στο σύγχρονο κτίριο Χαλκιάδη το ποίο χτίστηκε το 1988-89 από τον αρχιτέκτονα Ηλία Ζέγγελη σε συνεργασία με τους Ηλία Βενέρη και Ελένη Τσιγάντε.
Γιατί τα Αρχοντικά της Λέσβου παρουσιάζουν τέτοιο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον; Πόσο σημαντικό πολιτιστικό κεφάλαιο είναι για το νησί;
Από την πρώτη στιγμή που ένας επισκέπτης φτάσει στο νησί μας εντυπωσιάζεται από τα αρχοντικά της Μυτιλήνης δηλαδή την αρχιτεκτονική του 19ου και 20ου αιώνα που εξαπλώνεται και σε άλλες περιοχές του νησιού. Η αρχιτεκτονική εκείνης της εποχής παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι αποτελεί ένα κράμα από κλασσική ελληνική, οθωμανική και ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική (μπαρόκ, αναγεννησιακή, νεογοτθική) κάτι το οποίο κάνει το νησί και κυρίως την πόλη να ξεχωρίζει από άλλα μέρη της Ελλάδας. Κάθε αρχοντικό έχει διαφορετικό στιλ δημιουργώντας έτσι έναν έντονο αρχιτεκτονικό πλουραλισμό. Αυτό το εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό κράμα αποτελεί πάρα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας του τόπου μας και της πολιτιστική μας κληρονομιάς καθώς σήμερα μαρτυρά όχι μόνο τις εμπορικές συναλλαγές με τη δύση και την ανατολή που έφεραν την οικονομική ανάπτυξη αλλά και τις πολιτισμικές επιρροές που σημάδεψαν τον τρόπο ζωής, την κοινωνική οργάνωση, τα γράμματα και τις τέχνες στο νησί.
Ποια ανάγκη ήρθε να καλύψει αυτή η πρωτοβουλία και ποια η σημασία της για το μέλλον των κτιρίων αυτών, τη συντήρησή τους μέσα στο χρόνο κλπ.
Αγαπάμε την αρχιτεκτονική κληρονομιά του νησιού και θέλουμε να προστατεύσουμε και αναδείξουμε όσο πιο πολλά και πιο ενδιαφέροντα κτίρια στέκουν ακόμα όρθια. Κατανοούμε ότι η συντήρησή τους μόνο εύκολη υπόθεση δεν είναι, ιδίως στη δύσκολη συγκυρία που περνάμε. Αλλά είναι σίγουρο ότι μόνο αν γνωρίσει κάποιος την ιστορία ενός ξεχωριστού κτιρίου, εκτιμήσει τη δουλειά του αρχιτέκτονα και το μεράκι του ιδιοκτήτη, θα καταλάβει πόσο σημαντικό πράγμα είναι, το να κρατηθεί αυτό το κτίριο σε μια όσο πιο καλή κατάσταση γίνεται.
Μέσα σε μόλις τρεις ώρες οι θέσεις για τις αρχιτεκτονικές διαδρομές καλύφθηκαν και όπως και πέρυσι η ανταπόκριση του κόσμου ήταν μεγάλη. Που πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;
Η αλήθεια είναι ότι η ανταπόκριση του κόσμου στο open Lesvos είναι πέρα απ’ τις προσδοκίες μας. Πιθανότατα αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει κάποια αντίστοιχη διοργάνωση στην πόλη της Μυτιλήνης έτσι ώστε να ικανοποιηθεί σε κάποιο βαθμό η δίψα των κατοίκων να μάθουν τι κρύβεται πίσω από τις πόρτες αυτών των υπέροχων κτιρίων. Οι εικόνες των σπιτιών αυτών είναι ερεθίσματα της καθημερινότητάς μας, και σίγουρα όλους μας εντυπωσιάζουν κάθε φορά που τα βλέπουμε. Πιθανότατα δε, οι περισσότεροι από μας έχουμε αναρωτηθεί τόσο για την ιστορία τους, όσο και για την ιστορία των ενοίκων τους. Στο open Lesvos έχουμε τη μοναδική δυνατότητα να περιηγηθούμε μέσα σ’ αυτά αλλά και –ίσως το πιο σπουδαίο στοιχείο του event- να μάθουμε πληροφορίες για την ιστορία τους από επαγγελματίες ξεναγούς. Κι αυτό είναι στ’ αλήθεια γοητευτικό!
Μέσα από τις μέχρι τώρα διαδρομές ποιο ήταν εκείνο το στοιχείο για το οποίο έδειξε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον το κοινό; Εσάς τι ήταν αυτό που σας εντυπωσίασε;
Είναι δύσκολο να διαλέξουμε ένα η δύο στοιχεία που μας εντυπωσίασαν γιατί όλη η εμπειρία ήταν εξαιρετική και όλα τα στοιχεία αλληλένδετα: τόσο η ιστορία της περιοχής, όσο και η ιστορία των κτιρίων. Όλοι εκπλαγήκαμε με την πλούσια ιστορία του κέντρου της πόλης, που μέχρι τότε δεν γνωρίζαμε. Αν εστιάσουμε ωστόσο στη γνώμη του κοινού, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο κόσμος μαγεύτηκε μαθαίνοντας για τα δωμάτια των σπιτιών που πλέον δε συναντάμε στις κατοικίες μας, όπως οι σάλες του χορού ή οι κατοικίες του υπηρετικού προσωπικού. Αυτό, μαζί με τις πιο προσωπικές ιστορίες για τους ενοίκους του κάθε αρχοντικού, ήταν κάτι που τους ταξίδεψε στο χρόνο και στην αίγλη μιας άλλης εποχής. Ήταν στιγμές που όλοι μας νιώθαμε σαν να είχαμε ταξιδέψει στο χρόνο, σαν να είχαμε τρυπώσει σε μια γωνίτσα του σπιτιού κι από κει να βλέπαμε την καθημερινότητα, τις συνήθειες, το ντύσιμο και τους αρχοντικούς χορούς των εύπορων –και κάποτε ιδιόρρυθμων ενοίκων του.
6.Πως ο θεσμός του «Open Lesvos» θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πόλος έλξης τουριστών ; Έχετε σκεφτεί να κάνετε καλοκαιρινές ξεναγήσεις;
Το Open Lesvos ως θεσμός θέλουμε να καθιερωθεί μια φορά τον χρόνο, στην ίδια περίπου χρονική περίοδο ώστε να υπάρχει αυτή η γλυκιά αναμονή του γεγονότος. Επιπλέον στόχος μας είναι να οργανώνουμε μια «παράλληλη» δράση μέσα στην άνοιξη, μειώνοντας τον χρόνο αναμονής και ως υπενθύμιση του θεσμού, διότι δραστηριοποιούμαστε όλον τον χρόνο. Για το καλοκαίρι δεν υπάρχει προς το παρόν κάποια σκέψη. Όποιος έχει ενημερωθεί σχετικά με το Open Lesvos και θέλει να συμμετέχει μπορεί να προγραμματίσει μια φθινοπωρινή επίσκεψη στο νησί. Ήδη από την πρώτη χρονιά είχαμε τέτοιες περιπτώσεις.
7.Έχετε σκεφτεί το Open Lesvos να …ανοίξει ακόμη περισσότερο; Ποια είναι τα σχέδια της ομάδας για το μέλλον;
Σκοπός του Open Lesvos είναι να επεκταθεί σε όλο το νησί και να μην περιοριστεί μόνο στην πόλη της Μυτιλήνης καθώς δεν υπάρχουν μόνο στην πρωτεύουσα κτίρια σημαντικού αρχιτεκτονικού και ιστορικού ενδιαφέροντος. Έχουμε αρκετούς παραδοσιακούς οικισμούς με ιδιαίτερα κτίρια και πολλές ιστορίες να μάθουμε ακόμα . Επίσης μια άλλη κατηγορία κτιρίων με μεγάλο αριθμό στο νησί μας είναι τα βιομηχανικά κτίρια, για τα οποία θα θέλαμε να βρούμε πληροφορίες και να γίνουν ξεναγήσεις, δεν περιοριζόμαστε μόνο στα αρχοντικά και τα νεοκλασικά.
