Εξώφυλλα εφημερίδων του περασμένου αιώνα, φιγουρίνια ευρωπαϊκών περιοδικών μόδας του 1900 που “ταξίδευαν” στη Λέσβο για τις κυρίες της αστικής τάξης προκειμένου να ενημερωθούν για τις τελευταίες τάσεις της υψηλής ραπτικής, σατιρικές γελοιογραφίες εμπνευσμένες από την καθημερινή ζωή της Μυτιλήνης αλλά και εικόνες από αθλητικά γεγονότα της εποχής, ξαναζωντανεύουν μέσα από μία πρωτότυπη ιδέα που γεννήθηκε στο χώρο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της πόλης!
Σε αυτή την τεράστια τράπεζα η μνήμης, με συλλογές που αριθμούν πάνω από 110.000 τεκμήρια βρέθηκε κάποια στιγμή την περσινή χρονιά η λέσβια στην καταγωγή Ελπισία Σπαθάρη με την ευκαιρία της πρακτική της στην ψηφιοποίηση, για το τμήμα μηχανικών σχεδίασης προϊόντων και συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ένα από τα τρία τμήματα της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αιγαίου που εδρεύει στη Σύρο. Όταν άρχισε να ανακαλύπτει τον πλούτο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης, αναρωτήθηκε πως θα μπορούσε να συνδυάσει την επιστήμη της με το σπάνιο αυτό υλικό. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας προϊόντων βιομηχανικού σχεδιασμού που θα είχαν ως αντικείμενο την πολιτιστική ιστορία του τόπου όπως αυτή καταγράφηκε στις εφημερίδες και τα έντυπα περασμένων αιώνων! Η πρόταση της βρήκε έφορο έδαφος και με τη βοήθεια της τεχνολογίας και την καθοδήγηση της βιβλιοθηκονόμου και υπεύθυνης για τη λειτουργία της βιβλιοθήκης Μαρίας Γρηγορά, έγιναν ήδη και τα πρώτα mockups, οι “μακέτες” δηλαδή των τελικών προϊόντων που θα μπορούσαν να γίνουν τα πιο original σουβενίρ της πόλης!
“Είχα την ιδέα προτού να έρθω στην Μυτιλήνη και είχα συζητήσει γι’ αυτό στο τηλέφωνο με τη Μαρία και είδα ότι υπήρχε ανταπόκριση. Όμως δεν γνώριζα το υλικό που επρόκειτο να συναντήσω. Όταν όμως η Μαρία (Γρηγορά) μου έδειξε το ημερολόγιο και αργότερα ασχολήθηκα με αυτά τα παλιά περιοδικά μόδας για την ψηφιοποίηση του αρχείου στα πλαίσια της πρακτικής μου, αποφασίσαμε να εστιάσουμε σε αυτή την “χρυσή εποχή” της πόλης και σε εικόνες και τίτλους εφημερίδων και περιοδικών που σχεδιάστηκαν εκ νέου με τη χρήση υπολογιστή για τσάντες, κούπες, σελιδοδείκτες, τετράδια και άλλα είδη που θα μπορούσαν να προσφέρονται σε ένα μελλοντικό πωλητήριο της Βιβλιοθήκης. Μας εντυπωσίασαν πολύ τα φιγουρίνια της εποχής από γαλλικά και γερμανικά περιοδικά, τα πατρόν για τα ρούχα και τα καπέλα που φορούσαν οι γυναίκες και κάποια κεντήματα από τα οποία απομονώσαμε τα σχέδια τους. Τα χρώματα που χρησιμοποιούσαν, τα σχέδια είναι ξεχωριστά, υπάρχει πολύ μεράκι μέσα σε αυτό “, εξηγεί η Ελπισία που θέλει να δει την ιδέα της να πραγματώνεται.
Αυτός είναι και ο στόχος της Βιβλιοθήκης, όπως μας λέει και η Μαρία Γρηγορά που κρατά το “κλειδί” της Δ Β Μ: “Από τη στιγμή που καταλάβαμε τι ήθελε να κάνει η Ελπισία αμέσως αγκαλιάσαμε την ιδέα. Εστιάσαμε σε τίτλους παλιών εφημερίδων, όπως ο “Σκορπιός” και ο “Βούρδουλας” που είχαν σατιρικές γελοιογραφίες όπως αυτή για το πρώτο αυτοκίνητο της Μυτιλήνης που κινδύνευε- καθώς ήταν το μοναδικό- να τρακάρει με τους… γαϊδάρους”!
Όπως διαβάζουμε και στο σχετικό απόσπασμα από το vintage ημερολόγιο της Βιβλιοθήκης στον σατιρικό “Σκορπίο” της 24ης Σεπτεμβρίου του 1910 σχολιάζεται η δημιουργία… σιδηροδρόμου στο νησί η οποία μάλιστα σύμφωνα πάντα με τη σάτιρα είχε ανακοινωθεί σε αγγλικές και ιταλικές εφημερίδες!
“Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα έως και το 1912 η Λέσβος και ειδικά η πόλη της Μυτιλήνης φτάνει στο απόγειο της οικονομικής της ευρωστίας. Στον Τύπο της Λέσβου που όσο πριν, όσο και μετά την απελευθέρωση υπήρξε οδηγός πνευματικής και πολιτισμικής κίνησης του νησιού γίνονται και οι πρώτες αναφορές στην δημιουργία Βιβλιοθήκης, η οποία έγινε δημόσια πολύ αργότερα το 1952. Στον “Βούρδουλα” αναφέρεται πως ανάμεσα στα μεγάλα έργα της εποχής που θεωρούνταν αναγκαία όπως το Θέατρο και το Στάδιο ήταν και η δημιουργία της Βιβλιοθήκης ενώ στον “Ελεύθερο Λόγο” του 1919 αναφέρεται πως ήταν κριτήριο για το μορφωτικό επίπεδο της εποχής η ύπαρξη πνευματικών κέντρων και βιβλιοθηκών. Προσπάθειες για τη δημιουργία βιβλιοθηκών έγιναν και από πολλά προσφυγικά σωματεία που είχαν ενδιαφερθεί να δωρίσουν βιβλία αλλά και φορεσιές ώστε να δημιουργηθεί ένα πολιτιστικό κέντρο. Σήμερα έχουμε φτάσει να φιλοξενούμε πάνω από 100.000 τίτλους και μέσα από συνεργασίες με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και με την εκπαιδευτική κοινότητα του νησιού, φιλοδοξούμε να καταστήσουμε την ιστορία και την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά του τόπου, προσβάσιμη και ανοικτή για μελέτη. Η ιδέα της Ελπισίας ανοίγει ένα νέο πεδίο προς αυτή την κατεύθυνση.Όμως για να υλοποιηθεί χρειάζονται να λυθούν κάποια πρακτικά ζητήματα”.
Παρά την αισιοδοξία και το πάθος των ανθρώπων της Βιβλιοθήκης, πρακτικά ζητήματα όπως για παράδειγμα το κτιριακό αποτελούν τροχοπέδη σε οποιοδήποτε σχέδιο : “Ο χώρος της Βιβλιοθήκης είναι ένα πρόβλημα που μας απασχολεί πολλά χρόνια. Καταρχήν τίθεται ζήτημα χώρου καθώς έτσι όπως είναι διαμορφωμένος δεν επαρκεί για τους τίτλους που φιλοξενούμε πια. Το κτίριο είναι παλιό και έχει χίλια προβλήματα. Προσπαθούμε να το επισκευάσουμε αλλά υπάρχει ένα νομικής φύσης κόλλημα καθώς εμείς δεν μπορούμε μόνοι μας να εκπονήσουμε μελέτη επειδή δεν έχουμε τεχνική υπηρεσία. Έτσι τόσα χρόνια περιμένουμε μια μελέτη ενώ τα χρήματα υπάρχουν, έχουν συγκεντρωθεί. Ωστόσο η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου στερείται προσωπικού και έτσι περιμένουμε… Απευθυνθήκαμε και στον Λέσβου αλλά δεν μπόρεσε να μας βοηθήσει. Προσπαθούμε και μέσα από χορηγίες και αυτή τη στιγμή πιστεύω ότι είμαστε σε καλό δρόμο και με το Υπουργείο. Ακόμα και για την περίπτωση της Ελπισίας θα πρέπει να βρεθεί το νομικό πλαίσιο καθώς και ο χώρος, ώστε αυτά τα προϊόντα να πωλούνται. Ήδη έρχονται κυρίες που είδαν απλά τα σχέδια από τον υπολογιστή στο facebook και μας τα ζητάνε!
“Ναι πρέπει να το διευκρινίσουμε” λέει η Ελπισία ” Αυτό που εσείς βλέπετε είναι το δείγμα και αποτελεί το πρώτο στάδιο της διαδικασίας. Αυτή την τεχνική τη χρησιμοποιούμε για να δείξουμε το τελικό προϊόν στον πελάτη μετά η διαδικασία της εκτύπωσης είναι άλλη. Αν καταφέρουμε και προχωρήσει και υλοποιηθεί η ιδέα τότε η εκτύπωση μπορεί να γίνει με διάφορες μεθόδους, είτε με μεταξοτυπία είτε με απλή σιδεροτυπία”.
Με την ευκαιρία της επίσκεψής μας στη Βιβλιοθήκη παρακολουθήσαμε και τη δημιουργία ενός ψηφιακού αντιγράφου για τον “Ψηφιακό Ηρόδοτο” που όπως είδαμε από τη σελίδα της Βιβλιοθήκης στο Facebook, καλωσόρισε τη νέα φουρνιά φοιτητών που θα εκπαιδευτούν στην ψηφιοποίηση αρχείων.
Στο πλαίσιο του έργου “Ψηφιακός Ηρόδοτος” η Δ.Κ.Β. Μυτιλήνης ψηφιοποίησε 6.500 σελίδες εφημερίδων της Λέσβου και της Σμύρνης, της περιόδου 1910-1924. Για την ευκολότερη πρόσβαση στο ψηφιακό αντίγραφο, τεκμηριώθηκαν 7500 άρθρα χρησιμοποιώντας 15.000 θεματικές επικεφαλίδες. Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε σε άρθρα που σχετίζονταν με τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας, τα τραγικά γεγονότα του 1922, τους πρόσφυγες και την εγκατάστασή τους στη Λέσβο. Παράλληλα, σημαντικό κομμάτι της τεκμηρίωσης σχετίζεται και με το νησί της Λέσβου, την ιστορία, τον πολιτισμό και την καθημερινή ζωή. Ο ερευνητής πλέον, εύκολα, γρήγορα και κυρίως δωρεάν μπορεί να έχει στη διάθεσή του οτιδήποτε τον ενδιαφέρει.
Στόχος της Βιβλιοθήκης είναι ο “ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΗΡΟΔΟΤΟΣ” να συνεχίσει να εμπλουτίζεται με νέα ψηφιακά αντίγραφα, πλήρως τεκμηριωμένα τόσο με υλικό από τις συλλογές της Βιβλιοθήκης όσο και από ιδιωτικές συλλογές και βιβλιοθήκες. Για το λόγο αυτό και στην προσπάθειά μας για δημιουργία τράπεζας μνήμης της Λέσβου και της Μικράς Ασίας, καλούμε φορείς, πολιτιστικούς συλλόγους ακόμη και ιδιώτες που έχουν στην κατοχή τους τεκμήρια που σχετίζονται με τη Λέσβο και τη Μικρά Ασία να έρθουν σε επικοινωνία με τη Βιβλιοθήκη, ώστε να προχωρήσουμε στην ψηφιοποίηση και ανάδειξή τους.
Η νέα ανανεωμένη ιστοσελίδα της Βιβλιοθήκης είναι εδώ:
http://www.cplm.gr/collections.php
Περισσότερα από τα mockups της Ελπισίας στη σελίδα της Βιβλιοθήκης στο facebook
