Η τρομερή ζωή, οι περιπέτειες της ψυχής, τα νοσταλγικά συναισθήματα του Έλληνα στρατιώτη μέσα από τα χαρακώματα και το αντιπολεμικό μήνυμα του Στρατή Μυριβήλη-επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε- θα ακουστεί ξανά, από εδώ τη Λέσβο τη γενέτειρα του μεγάλου μας λογοτέχνη. Με γυρίσματα στην στη Μυτιλήνη, την Αγιάσο και τη Συκαμιά-την ιδιαίτερη πατρίδα του Μυριβήλη, η μεγάλη εκδοτική επιτυχία του “Η Ζωή εν τάφω” θα ζωντανέψει στη μικρή οθόνη στο πλαίσιο της δυναμικής επανεμφάνισης της ΕΡΤ στο χώρο της μυθοπλασίας. Ο Γιάννης Μπέζος, η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, ο Γιώργος Αρμένης ο Ερρίκος Λίτσης, ο Νίκος Πουρσανίδης και ένα λαμπρό καστ νέων ηθοποιών συμμετέχουν στη νέα μεγάλη παραγωγή 16 επεισοδίων της View Master που βασίζεται στο παγκοσμίου λογοτεχνικής αναγνώρισης ομώνυμο μυθιστόρημα.
Τη διασκευή του σεναρίου και τη σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Τάσος Ψαρράς (Το 13ο κιβώτιο, ο Θησαυρός της Αγγελίνας, Καρυωτάκης) και τα γυρίσματα θα ξεκινήσουν στα τέλη του Ιουλίου στο νησί. “Μέσα από την ερωτική επιστολογραφία του Αντώνη Κωστούλα, εθελοντή στρατιώτη στην Μεραρχία Αρχιπελάγους, με την τρυφερή Μυρσίνη, δασκάλα του Παρθεναγωγείου Μυτιλήνης, ακολουθούμε τα βήματα των πολιτικών εξελίξεων που μας οδηγούν στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και γενικότερα διαπλέουμε σε μια διαχρονική ματιά των απάνθρωπων συνθηκών και της καταστροφικής ματαιότητας κάθε πολέμου. Μία υπέροχη ευαίσθητη ερωτική ιστορία που μεγαλώνει όπως “μια παπαρούνα” στα΄ ζοφερά χαρακώματα”, σημειώνουν από την παραγωγή.
Την σφραγίδα τους στη σειρά επίσης καταθέτουν οι: Σπύρος Λάσκαρης ως Σκηνογράφος,
Γιάννης Δρακουλαράκος ως Διευθυντής Φωτογραφίας, Ιουλία Σταυρίδου ως
Ενδυματολόγος. Την εκτέλεση παραγωγή έχει αναλάβει η View Master Films, την οργάνωση παραγωγής ο Γιώργος Παπαδάτος ενώ παραγωγός είναι ο Γιώργος Κυριάκος.
Το casting συνθέτουν μεγάλα και καταξιωμένα ονόματα του εγχώριου καλλιτεχνικού
στερεώματος, όπως :
Δημήτρης Μοθωναίος (Αντώνης Κωστούλας)
Γιάννης Μπέζος (Στρατηγός Ιωάννου-Μπαλαφάρας)
Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη (Μυρσίνη)
Καρυοφυλλιά Καραμπέτη (Άντζω)
Νίκος Πουρσανίδης (Στράτης Μυριβήλης)
Γιώργος Αρμένης (Θύμιος Κωστούλας)
Δημήτρης Ήμελλος (Φαναριώτης)
Ερρίκος Λίτσης (Ταμίας)
Ηλιάνα Μαυρομάτη (Στυλιανούλα)
Βαγγέλης Στρατηγάκος (Λεωνίδας)
Τα γυρίσματα της σειράς θα πραγματοποιηθούν σε πολλά σημεία της Ελλάδας και
κυρίως στην Μυτιλήνη, στην Μακεδονία και στην Αττική, από αρχές Ιουνίου.
Σε έναν τόμο η πρώτη (1924) και η δεύτερη (1930) έκδοση του μυθιστορήματος του Στράτη Μυριβήλη «Η ζωή εν τάφω», ένα μεγάλο αφήγημα για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο γραμμένο σχεδόν εξ επαφής με την Ιστορία
Το βιβλίο είναι ήδη καταξιωμένο, συγκαταλέγεται στα «κλασικά» αναγνώσματα της νεοελληνικής πεζογραφίας, το περιβάλλει μια σχεδόν μυθική αύρα. Είναι πάντως το κείμενο που καθιερώνει ευρέως ως συγγραφέα τον Στράτη Μυριβήλη (1890-1969) στον χώρο των γραμμάτων, πέρα από την καταγεγραμμένη παρουσία του στη γενέθλια Μυτιλήνη· είναι επίσης ένα κείμενο συνεχούς επεξεργασίας, αριθμώντας στο διάστημα μιας περίπου τριακονταετίας επτά διαδοχικές εκδόσεις-γραφές.
Κυριολεκτικά στα χαρακώματα
Ο Μυριβήλης αρχίζει να γράφει τη Ζωή εν τάφω κυριολεκτικά στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αγωνιζόμενος στο μακεδονικό μέτωπο, στην προκάλυψη του Μοναστηρίου της Σερβίας, καταταγμένος στη «Μεραρχία Αρχιπελάγους». Φαίνεται ότι σε ώρες αργίας από τις πολεμικές επιχειρήσεις αποτυπώνει εικόνες και σκηνές της στρατιωτικής καθημερινότητας και μία από αυτές πρωτοδημοσιεύεται σε θεσσαλονικιώτικη εφημερίδα το 1917. Το μακεδονίτικο πολεμικό τοπίο το γνωρίζει για δεύτερη φορά: βρίσκεται στη μέση μιας δεκαετούς πολεμικής περιπλάνησης, έχοντας ήδη λάβει μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13) και αγνοώντας βέβαια ότι θα ακολουθήσει και ένας Μικρασιατικός πόλεμος, στον οποίο επίσης θα συμμετάσχει. Μετά το τέλος και αυτών των επιχειρήσεων, αποστρατευόμενος και επιστρέφοντας στο νησί, δημοσιεύει κατ’ αρχάς ως επιφυλλιδογραφικό αφήγημα στην τοπική εφημερίδα Καμπάνα (1923-24) και, κατόπιν, σε αυτόνομη έκδοση υπό μορφή βιβλίου τον Απρίλιο του 1924 τη Ζωή εν τάφω. Χειρόγραφα που βρέθηκαν μες στο γελιό του λοχία Αντώνη Κωστούλα.
Τούτη την πρώτη μορφή συνεχίζει να την επεξεργάζεται στα χρόνια που ακολουθούν· προδημοσιεύει αυτόνομα ποικίλα αφηγήματα ως μελλοντικά κεφάλαια μιας νέας έκδοσης της Ζωής εν τάφω σε διάφορα έντυπα. Η δεύτερη αυτή (αθηναϊκή) έκδοση θα εμφανιστεί με αλλαγές και προσθήκες το 1930: τα απλώς αριθμημένα αρχικά 29 κεφάλαια (Α’-ΚΘ’) αποκτούν εδώ μεσότιτλους και γίνονται 54, κατά σημεία εντοπίζονται αρκετές γλωσσικές διαφοροποιήσεις, ενώ ήδη ο γενικός τίτλος μετασχηματίζεται (Η ζωή εν τάφω. Ιστορίες του πολέμου). Κάθε μεταγενέστερη έκδοση συνοδεύεται από επανεπεξεργασία: η τρίτη (1932)· η τέταρτη (1946: έχει μεσολαβήσει η απαγόρευση του βιβλίου από τη μεταξική λογοκρισία)· η πέμπτη (1949)· η έκτη (1954)· η έβδομη – και οριστική (1955, με υπότιτλο: Το βιβλίο του πολέμου). Τελειοθηρία; Σταδιακή ιδεολογική μετατόπιση; Η αναθεωρητική αυτή τάση έχει προκαλέσει ποικίλες εξηγήσεις. Πάντως, για χρόνια στην εκδοτική αγορά κυκλοφορούσε συνήθως αυτή η έβδομη επεξεργασμένη μορφή ως εκφράζουσα την τελική συγγραφική βούληση.
«Η ζωή εν τάφω» του Στράτη Μυριβήλη, άρχισε να σχεδιάζεται μέσα στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην προκάλυψη του Μοναστηριού της Σερβίας. Ένα κεφάλαιο κιόλας δημοσιεύτηκε από τότε στην εφημερίδα Νέα Ελλάδα, που έβγαινε στη Θεσσαλονίκη το 1917. Mετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το πρώτο σύνολο μπήκε σαν επιφυλλίδα στη βδομαδιάτικη “Καμπάνα” της Μυτιλήνης. Το ανάτυπο από εκείνη την επιφυλλίδα (1924) στάθηκε η πρώτη έκδοση του βιβλίου. Από τότε το «Η ζωή εν τάφω» σημειώνει μια σταθερή πορεία ως τις μέρες μας, ανάμεσα σε πολλές και τρικυμιώδεις πολιτικές περιπέτειες, ενθουσιασμούς και παρεξηγήσεις. Η κυκλοφορία του βιβλίου είχε απαγορευτεί τα τέσσερα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας και τα κατοπινά τέσσερα της Κατοχής. «Ο πόλεμος, η φρίκη και η αγωνία του, οι ανατριχιαστικές κι εφιαλτικές σκηνές του, υπάρχουν και περιγράφονται στο βιβλίο, για να δείξουν τη σημασία και την ομορφιά της ζωής. Και είναι ακριβώς το χαράκωμα, οι κακουχίες και οι ταλαιπωρίες του πολέμου, που έκαναν τον Στράτη Μυριβήλη να νιώσει τη ζωή ανάμεσα από το κορμί, να γνωρίσει και να διακηρύξει το πρωτείο του σώματος, να γίνει ο υλιστής και ο ηδονιστής που βλέπει τη ζωή σαν ερωμένη».
Η παραδοσιακή και ξεπερασμένη για την εποχή της επιστολιμαία μορφή του «Η Ζωή εν Τάφω» αποβαίνει το εκφραστικό μέσο μιας νεωτερικής αντίληψης του πολέμου και της υποκειμενικής έκφρασης της πραγματικότητας. Δεν πρόκειται εδώ για την ηρωική διάσταση του πολέμου, αλλά για μια πραγματικότητα φρικιαστική, έτσι όπως βιώνεται από τον φοιτητή λοχία Κωστούλα και καταγράφεται στο ημερολόγιό του. Είναι η φρίκη των χαρακωμάτων έτσι όπως την έζησε ο ίδιος ο συγγραφέας. Το αντιπολεμικό μήνυμα του έργου αναδεικνύεται μέσα από την ωμότητα της ρεαλιστικής περιγραφής που χρησιμοποιεί τη φρίκη ως μέσο απώθησης και εξισώνει όλους τους ανθρώπους, φίλους και εχθρούς, κάτω από το βάρος της συντριβής της ανθρώπινης ύπαρξης. Η αυθεντικότητα της πρώτης ύλης, το βάρος της προσωπικής εμπειρίας και η αντιπολεμική ιδεολογική φόρτιση προσδίδουν στη γραφή την αμεσότητα του ρεαλισμού. Η εσωτερικευμένη όμως πραγματικότητα επιτρέπει λυρικές εξάρσεις και συναισθηματική φόρτιση. Η εξαντλητική επεξεργασία του λόγου, προϊόν των αλλεπάλληλων αλλαγών και αναθεωρήσεων του αρχικού κειμένου της πρώτης έκδοσης, αγγίζει πολλές φορές τη γλωσσική εκζήτηση και γίνεται ιδιαίτερα εμφανής στην περιγραφή τόσο της εξωτερικής και αντικειμενικής πραγματικότητας όσο και της εσωτερικής, του αφηγητή λοχία. Ο ρεαλισμός τού Μυριβήλη παραμένει λυρικός, χωρίς να αναιρείται ούτε η αυθεντικότητα της πραγματικής εικόνας του πολέμου ούτε και η εσωτερικευμένη βίωσή της. Άλλωστε, μοναδική διέξοδος από τον παραλογισμό του πολέμου είναι η αγάπη για τη ζωή, η ερωτική έλξη για τον άνθρωπο και το φυσικό του περιβάλλον. Και καλύτερη μαρτυρία γι’ αυτό δεν μπορεί να είναι παρά η προσωπική.
Το βιογραφικό του συγγραφέα:
Από τους σημαντικότερους πεζογράφους μας, ο Στράτης Μυριβήλης ανήκει στη γενιά του ’30, αν και μεγαλύτερης ηλικίας. Γεννήθηκε ως Ευστράτιος Σταματόπουλος στις 30 Ιουνίου 1892 στην τουρκοκρατούμενη Συκαμιά της Λέσβου. Μέτριος μαθητής, στο δημοτικό αποφοιτά το 1909 από το Γυμνάσιο Μυτιλήνης. Από τα μαθητικά του χρόνια έρχεται σε επαφή με σημαντικά κείμενα του δημοτικισμού, που διαμορφώνουν τη λογοτεχνική και γλωσσική του συνείδηση. Κείμενά του δημοσιεύονται ήδη σε περιοδικά της Σμύρνης και της Μυτιλήνης.
Το 1917, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στρατεύεται εκ νέου και λαμβάνει μέρος στις επιχειρήσεις στη Μακεδονία. Εκεί αρχίζει να γράφει το αριστούργημά του «Η Ζωή εν Τάφω». Το 1920 παντρεύεται την προσφυγοπούλα Ελένη Δημητρίου και αποκτούν τρία παιδιά. Λαμβάνει μέρος και στη Μικρασιατική Εκστρατεία και μετά την καταστροφή επιστρέφει δια μέσου Θράκης στη Μυτιλήνη. Θα παραμείνει στο νησί ως το 1932, οπότε επιστρέφει στην Αθήνα. Κύρια επαγγελματική του απασχόληση όλο αυτό το διάστημα παραμένει η δημοσιογραφία.
Το 1924 δημοσιεύει σε πρώτη έκδοση το «Η Ζωή εν τάφω», το οποίο θα γίνει γνωστό και θα σημειώσει μεγάλη επιτυχία στη δεύτερη έκδοσή του το 1930, όταν θα λάβει την οριστική μορφή του. Πρόκειται για ένα αντιπολεμικό μυθιστόρημα με τη μορφή ημερολογίου, επικό, ρεαλιστικό, αλλά και λυρικό. Κεντρικό πρόσωπο, ο φοιτητής – λοχίας Αντώνης Κωστούλας, που καταγράφει στο ημερολόγιό του, όχι την ηρωική, αλλά τη φρικτή πραγματικότητα του πολέμου.
Ακολούθησε ένα ακόμη σπουδαίο μυθιστόρημά του, «Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια» (1933), που μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη από τον Κώστα Αριστόπουλο το 1978. Η ατμόσφαιρα του πολέμου είναι κι εδώ παρούσα, καθώς ο ήρωας επιστρέφει από τον πόλεμο στη Μυτιλήνη, όπου βασανίζεται ανάμεσα στο σεβασμό προς τη μνήμη του σκοτωμένου φίλου του και στον έρωτα που αισθάνεται για τη χήρα εκείνου.
Το 1938 ο Μυριβήλης διορίζεται στη Βιβλιοθήκη της Βουλής, ενώ από το 1946 έως το 1950 είναι διευθυντής προγράμματος στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας. Το 1958 εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Εξακολουθεί με εντατικούς ρυθμούς τη λογοτεχνική του παραγωγή με μια σειρά από διηγήματα, τα οποία συγκέντρωνε σε βιβλία, χαρακτηρίζοντάς τα κάθε φορά και με διαφορετικό χρώμα: «Το πράσινο βιβλίο» (1935), «Το γαλάζιο βιβλίο» (1939), «Το κόκκινο βιβλίο» (1952) και «Το βυσσινί βιβλίο» (1959).
Ένα από τα διηγήματα του «Γαλάζιου Βιβλίου» το επεξεργάστηκε περισσότερο για να προκύψει η θαυμάσια νουβέλα «Βασίλης ο Αρβανίτης» (1943). Είναι η ιστορία ενός λαϊκού ανθρώπου, γεμάτου ομορφιά και ζωική ορμή, που περιφρονεί τις κοινωνικές συμβάσεις. Ξεπερνά, όμως, το όριο και φθάνει στην «ύβρη» και μαζί στην καταστροφή. Με αρκετή καθυστέρηση, ο Μυριβήλης μας δίνει ένα ακόμη μυθιστόρημα το 1949, την «Παναγιά τη Γοργόνα», την ιστορία μερικών προσφύγων που εγκαθίστανται σ’ ένα παραθαλάσσιο χωριό της Μυτιλήνης.
Ο Στράτης Μυριβήλης τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας το 1949 και προτάθηκε τρεις φορές για το Νόμπελ. Η αγάπη για τη ζωή, για τον άνθρωπο και το φυσικό του περιβάλλον θα παραμείνει ο συνεκτικός ιστός της σκέψης του και ολόκληρου του έργου του. Η αντιπολεμική θεματολογία, το λυρικό και ποιητικό ύφος, η καλοδουλεμένη γλώσσα ενός μεγάλου τεχνίτη του λόγου, κατατάσσουν τον Μυριβήλη ανάμεσα στους μεγάλους συγγραφείς μας. Πέθανε στις 19 Ιουλίου 1969, έπειτα από μακροχρόνια ασθένεια, σε ηλικία 78 ετών. Τα βιβλία του Στράτη Μυριβήλη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «ΕΣΤΙΑ».
