Ιστορίες ντροπής για την Ευρώπη δημοσιεύει η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο

Πέντε θάνατοι προσφύγων, άθλιες συνθήκες στο hot spot της Μόριας, ταπεινωτικές συνθήκες υποδοχής, έλλειψη αποτελεσματικού συστήματος εντοπισμού και παραπομπής ευάλωτων,  είναι ένα μέρος μόνο του απολογισμού , της επετείου των δύο ετών της «συμφωνίας» μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας , σύμφωνα με την οργάνωση «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» (RSA).

Η οργάνωση δηλώνει , πως δεν δέχεται το γεγονός ότι η τοξική αυτή συμφωνία «πανηγυρίζεται» ως επιτυχία και διακινεί το hastag #StopTheToxicDeaL.

Με αφορμή την επέτειο, καταθέτει αποκλειστικά στο Τvxs.gr την έρευνα της, με τα τραγικά αποτελέσματα , η οποία θα δημοσιευθεί σε τρεις συνέχειες εντός του μήνα,  ενώ μια μέρα μετά θα αναρτάται στη σελίδα της.

Οι ιστορίες περιλαμβάνουν μαρτυρίες των ίδιων των προσφύγων και έρευνα πάνω στις συνθήκες διαβίωσης και κράτησης.

Όσα θα διαβάσετε παρακάτω, σκιαγραφούν ανάγλυφα, με ποιον τρόπο παρατείνεται το δράμα για χιλιάδες πρόσφυγες που πεθαίνουν, αρρωσταίνουν και βιώνουν τον εξευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Ταπεινωτικές συνθήκες υποδοχής ως μέσο αποτροπής προσφυγικών αφίξεων στα νησιά του Αιγαίου

Δύο χρόνια μετά την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, οι πολύ κακές συνθήκες υποδοχής στα hot spots του Αιγαίου σε συνδυασμό με την πολιτική του γεωγραφικού περιορισμού είναι δύο από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες αποτροπής προσφυγικών ροών από την Τουρκία.

Το διάστημα αυτό έχει σημαδευτεί από πέντε θανάτους προσφύγων που συνδέονται στενά με τις άθλιες συνθήκες στο hot spot της Μόριας, εικόνες με σκεπασμένες από χιόνι σκηνές, συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων εθνικοτήτων ή προσφύγων και αστυνομίας , γεγονότα που έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία  των ήδη επιβαρυμένων προσφύγων.

Ο υπερπληθυσμός είναι το βασικό χαρακτηριστικό των τριών μεγαλύτερων hot spots που βρίσκονται στην Λέσβο, την Χίο και τη Σάμο που επιδεινώνει τις ήδη πολύ δύσκολες συνθήκες. Τον περασμένο Οκτώβρη και Νοέμβρη, γύρω στα 3,000 άτομα κοιμόντουσαν σε σκηνές κάτω από την βροχή στο hot spot της «Μόριας».  Επίσης, τον Γενάρη του 2018, στο hot spot της «Βιάλ», ευάλωτα άτομα παρέμειναν εκτεθειμένα στα χωράφια, στον δρόμο ή σε σκηνές rubhalls χωρίς θέρμανση γιατί ο χώρος του hot spot της Χίου δεν έχει επάρκεια να καλύψει τις αυξημένες αφίξεις προσφύγων.

Οι ταπεινωτικές συνθήκες υποδοχής, η έλλειψη αποτελεσματικού συστήματος εντοπισμού και παραπομπής ευάλωτων, ο χρόνος αναμονής για την καταγραφή και επεξεργασία αιτημάτων ασύλου και ο εγκλωβισμός συγκεκριμένων εθνικοτήτων για περισσότερο καιρό που σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνά τον ένα χρόνο, έχουν πυροδοτήσει ένα κλίμα ανασφάλειας και απόγνωση με συχνές διαμαρτυρίες από τους πρόσφυγες. Αυτές οι διαμαρτυρίες πολλές φορές καταλήγουν σε επεισόδια μεταξύ διάφορων εθνικοτήτων ή  των προσφύγων με τα σώματα ασφαλείας. Σε αρκετές περιπτώσεις οι εντάσεις αυτές συνοδεύονται από δυσανάλογη χρήση βίας ή κακομεταχείριση από την αστυνομία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ανάλογης βίας είναι αυτό μετά τα επεισόδια στην Μόρια, τον Ιούλη του 2017.

Έντονο είναι και το κλίμα ανασφάλειας που βιώνουν γυναίκες πρόσφυγες οι οποίες ζουν με τον συνεχή φόβο διάφορων μορφών έμφυλης και σεξουαλικής βίας μέσα σε αυτούς τους καταυλισμούς. Επιπλέον, η πολιτική του γεωγραφικού περιορισμού αλλά και ο ανεπαρκής αριθμός θέσεων σε δομές υποδοχής που θα μπορούσαν να παραπεμφθούν έχει παγιδέψει σε αυτές τις συνθήκες ιδιαίτερα ευάλωτα άτομα όπως ασυνόδευτα ανήλικα, έγκυες γυναίκες, ΛΟΑΤΚΙ άτομα, και θύματα  βίας.

Η καθυστερημένη ανταπόκριση των Ελληνικών αρχών στην μεταφορά μεγαλύτερου αριθμού ευάλωτων στην ενδοχώρα από το τέλος του 2017 αποτελεί μία  προσωρινή λύση για να διατηρηθεί η εύθραυστη ισορροπία που υπάρχει στους προσφυγικούς καταυλισμούς των νησιών του Αιγαίου.  Μια τέτοια ισορροπία μπορεί όμως να διαλυθεί πολύ εύκολα αν αυξηθούν σημαντικά οι προσφυγικές ροές μετά το τέλος του χειμώνα του 2018.

Μέσα σε όλα αυτά, οι Ελληνικές και Ευρωπαϊκές αρχές φέρουν τεράστιο μερίδιο ευθύνης για μια γενιά παιδιών προσφύγων που τραυματίζεται για δεύτερη φορά  παραμένοντας σε τέτοιες συνθήκες και χωρίς την δυνατότητα πρόσβασης σε ένα από τα βασικότερα δικαιώματά της αυτό της εκπαίδευσης. Και όλα αυτά, στο όνομα της επιτυχίας μιας αποτυχημένης ουσιαστικά συμφωνίας.

“Θέλω  να μάθω  γιατί πέθανε  ο άντρας  μου”

Στις 28  Γενάρη του 2017, ο Μ., ένας σαρανταπεντάχρονος πατέρας έξι παιδιών από την Συρία , πεθαίνει μέσα στην ίδια σκηνή του καταυλισμού της Μόριας , όπου ένας Αιγύπτιος υπήκοος βρήκε τον θάνατο τέσσερις ημέρες νωρίτερα. Ισχυρές ενδείξεις και μαρτυρίες αποδίδουν τους θανάτους αυτούς σε εισπνοή τοξικών αερίων από σόμπες μέσα στις οποίες οι πρόσφυγες έκαιγαν σκουπίδια για να ζεσταθούν. Μέχρι σήμερα, δεν έχει ανακοινωθεί η επίσημη αιτία του θανάτου τους. Η «Υποστήριξη» (RSA) μίλησε με  μέλη της οικογένειας του Σύρου πρόσφυγα, που ακόμη περιμένουν να μάθουν τις αιτίες του θανάτου του αγαπημένου τους προσώπου.

«Μετά την μεταφορά  της  σωρού του αδελφού του στην Συρία, ο  αδελφός  του M., επικοινώνησε πολλές  φορές μαζί μας, μεταφέροντας μας την  αγωνία  της οικογένειας  σε  σχέση με την διερεύνηση των συνθηκών και αιτιών θανάτου του αδελφού του. Η ίδια  η γυναίκα του Μ. μας  έστειλε πολλές φορές  μηνύματα. «Θέλω  να μάθω  γιατί πέθανε  ο άντρας  μου», μας γράφει. Ο αδελφός του περιγράφει επίσης  την τραγική κατάσταση της  οικογένειας  με  τα  έξι παιδιά, η οποία μένει στα  σύνορα  με  την Τουρκία. Ζουν μέσα στον πόλεμο. Βόμβες πέφτουν δίπλα τους και η επιβίωσή τους είναι πολύ δύσκολη. Πρέπει επιτέλους  να αποδοθεί δικαιοσύνη και να αναλάβουν τις ευθύνες τους όσοι είναι υπεύθυνοι. Oύτε οι Ελληνικές, ούτε οι Ευρωπαϊκές Αρχές  έχουν διδαχθεί κάτι από τους θανάτους στα Hotspots, εμμένοντας να εγκλωβίζουν πρόσφυγες στα νησιά προκειμένου να εφαρμόσουν την «Συμφωνία». λέει η Έφη Λατσούδη (RSA Λέσβος, Βραβείο Νάνσεν  2016)

“Η Μόρια δεν είναι ένα μέρος για ανθρώπους. Είναι για ζώα.” Ντανιάλ 16 ετών, Αφγανιστάν

”Όταν έφτασα στην Ελλάδα ήμουν 16 ετών. Το ταξίδι μας ήταν τρομακτικό, η βάρκα μας τρύπησε και το νερό μπήκε μέσα. Η βάρκα άρχισε να βουλιάζει και βρέθηκα μέσα στο νερό μέχρι το στήθος. Μερικοί προσευχήθηκαν στο Θεό. Πιστεύαμε ότι θα πεθάνουμε. Τελικά καταφέραμε να φτάσουμε σε ένα νησί πριν βουλιάξουμε εντελώς και μας έσωσαν οι ελληνικές αρχές.” Ο Ντανιαλ* είναι ένας ασυνόδευτος ανήλικος από το Αφγανιστάν και ήταν 16 χρονών όταν έφτασε στην Λέσβο μερικούς μήνες μετά την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. Παρόλο που πέρασε από διαδικασίες πρώτης υποδοχής και εξακρίβωσης στο hot spot,  δεν χαρακτηρίστηκε ως ανήλικος.  Μόνο ένα και πλέον χρόνο μετά την καταγραφή του κατάφερε με τη παρέμβαση της δικηγόρου του να πείσει την Υπηρεσία Ασύλου να καταγράψει την ορθή ηλικία του και να τον αντιμετωπίσουν ως ανήλικο. Χρειάστηκε όμως ήδη να περάσει ενάμιση χρόνο στη Μόρια, τον ένα χρόνο σε καλοκαιρινού τύπου σκηνή, σε χώρο που προορίζονταν για ενήλικες μόνους άνδρε, προτού μεταφερθεί σε ασφαλή δομή.

”Η Μόρια δεν είναι ένα μέρος για ανθρώπους. Είναι για ζώα.” Ο Ντανιάλ* έζησε πολλά στον καταυλισμό της Μόριας: θυμάται τις τρείς μεγάλες φωτιές, είδε μια μεγάλη γυναίκα και ένα μικρό παιδί να καίγονται, και δεκάδες συμπλοκές και φασαρίες. ”Κάποια στιγμή φοβήθηκα για την ζωή μου. Εγκλωβίστηκα ανάμεσα σε δύο ομάδες που τσακώνονταν. Οι πέτρες προσγειώνονταν ακριβώς πάνω στην σκηνή μου. Κάποιες φορές έπρεπε να πάρω τη σκηνή μου και να κοιμηθώ αλλού.”

Τον ενάμιση χρόνο που έμεινε στη Μόρια ο Ντανιαλ* βιώσε όλες τις αντιξοότητες. ”Στα χιόνια περάσαμε δύσκολα. Ψάχναμε να βρούμε κουβέρτες για να βάλουμε κάτω από την σκηνή για να μην παγώσουμε. Αλλά και χωρίς χιόνια η ζωή στο καμπ ήταν δύσκολη. Μπάνιο κάναμε στο δάσος, στην θάλασσα ή καμιά φορά στη βρύση που πλέναμε τα πιάτα, όπου τουρτουρίζαμε από το κρύο. Για τουαλέτα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε μία από τις οκτώ άθλιες τουαλέτες που προορίζονταν για πάνω από 2000 άτομα, ίσως και 3000.’’ “Ένα από τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που έχουν υπάρξει θύματα βασανιστηρίων, είναι η αίσθηση της απώλειας της αξιοπρέπειας τους. Όταν λοιπόν αναγκάζονται να ζουν σε τόσο άσχημες και μαζικές συνθήκες διαβίωσης χωρίς κανένα υποστηρικτικό πλαίσιο, στην πραγματικότητα τους επιβεβαιώνουμε αυτό το συναίσθημα της αναξιοπρέπειας. Δηλαδή τους επανατραυματίζουμε” λέει η Κωνσταντίνα Κράνου (κοινωνική λειτουργός, ειδικευμένη στην ψυχοτραυματολογία, συνεργάτιδα του RSA).

Η αίτηση ασύλου του Ντανιάλ* καταγράφηκε πέντε μήνες μετά την άφιξη του. Τόσο στην αίτηση του όσο και στις διαδοχικές συνεντεύξεις που διεξήγαγε η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο ο Ντανιάλ* δήλωσε επανειλημμένα ότι είναι ανήλικος και ότι θέλει να επανενωθεί με τον αδελφό του που βρίσκεται σε άλλη Ευρωπαϊκή Χώραστην.  Παρόλο που ο νόμος προβλέπει την παραπομπή σε διαδικασία εκτίμησης ηλικίας, ο  Ντανιάλ*  αντιμετωπίστηκε ως ενήλικας και ουδέποτε παραπέμφθηκε. Η, δε, Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο χωρίς να μεριμνήσει για την διαπίστωση της ανηλικότητας του πρότεινε την απόρριψη του αιτήματος θεωρώντας ότι ο Ντανιάλ* είναι ασφαλής τόσο στην Τουρκία όσο και στο Αφγανιστάν, το οποίο δεν έχει δει ποτέ στη ζωή του.  Μετά από πολλούς μήνες ο Ντανιάλ* έλαβε ραντεβού με γιατρό σε δημόσιο φορέα υγείας,  ο οποίος τον εξέτασε και  συνηγόρησε ρητά υπέρ της ανηλικότητας, γεγονός που μετέβαλε την απόφαση της Υπηρεσίας Ασύλου. Χρειάστηκε περισσότερο από ένα χρόνος και σειρά παρεμβάσεων, για να αντιμετωπιστεί επιτέλους, ως παιδί. Όλο αυτό το χρονικό διάστημα υποχρεώθηκε να ζήσει σε εξευτελιστικές συνθήκες ανασφάλειας στον καταυλισμό της Μόριας.

*Τα στοιχεία του νεαρού πρόσφυγα έχουν αλλαχθεί για να διατηρηθεί η ανωνυμία του

#EndTheToxicDeaL

Η RSA τονίζει,  ότι θα συνεχίσει να θέτει υπό αμφισβήτηση αυτή την «συμφωνία» ενώπιον των εθνικών και διεθνών δικαστηρίων. «Η εμπειρία και η δουλειά  μας στο πεδίο δείχνει ότι αυτή η ‘συμφωνία’ έχει υιοθετηθεί με τεράστιο κόστος για τους πρόσφυγες και μετανάστες, για το κράτος δικαίου όπως επίσης και για το ηθικό ανάστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.» λένε τα μέλη της οργάνωσης που εργάζονται στα νησιά και βιώνουν από κοντά την καθημερινότητα των προσφύγων. «Η Τουρκία δεν είναι μία ‘ασφαλής τρίτη χώρα. Ζητάμε η τοξική συμφωνία μεταξύ Ε.Ε Τουρκίας να καταργηθεί διότι στο όνομα πρόσκαιρων πολιτικών ισορροπιών διακυβεύονται ιστορικής σημασίας αξίες και δικαιώματα.» επιμένουν και διακινούν το hastag #EndTheToxicDeaL