Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και την τελευταία ημέρα της παγκόσμιας καμπάνιας «16 ημέρες ακτιβισμού ενάντια στην έμφυλη βία», το Κέντρο Διοτίμα στη Λέσβο και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, πραγματοποίησα εκδήλωση παρουσίασης του κειμένου “Pousse Pion – Σπρώξε το πιόνι”, την Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2019, στο βιβλιοπωλείο Book and Art, στη Μυτιλήνη.
Το “Pousse Pion” είναι ένα κείμενο ψυχής και δύναμης που συνέγραψαν έξι γυναίκες από το Καμερούν, όλες διαμένουσες στη Μόρια, στο πλαίσιο του Εργαστηρίου Δημιουργικής Γραφής (Ιούνιος-Οκτώβριος 2019) του Κέντρου Διοτίμα στη Λέσβο, που υλοποιείται με την υποστήριξη της UNHCR GREECE.
Παρακάτω αναλυτικό ρεπορτάζ από την εκδήλωση, δια χειρός της συντονίστριας της Ομάδας Λέσβου του Κέντρου Διοτίμα, Μαρίας Τζαβάρα, που συνομιλεί με τις αφηγήσεις – κείμενα της Kameni, Sama, Nael, Cheryl, Princess, Antoinette (ψευδώνυμα), των έξι συγγραφέων του κειμένου:
Γυναίκες μιλούν μέσα από τα κείμενά τους
Ήταν όμορφη, ήταν δύσκολη, ήταν συγκινητική, ήταν πρωτόγνωρη και προκάλεσε το ζωηρό ενδιαφέρον κατοίκων της Μυτιλήνης, η ανοιχτή εκδήλωση παρουσίασης του “Pousse Pion”. Πριν ακόμη φτάσει η ώρα, το βιβλιοπωλείο είχε ήδη αρχίσει να γεμίζει.
Επιλέξαμε η εκδήλωση να πραγματοποιηθεί την Ημέρα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και την τελευταία ημέρα της παγκόσμιας καμπάνιας ‘’16 ημέρες ακτιβισμού ενάντια στην έμφυλη βία’’, με τις γυναίκες να μιλούν μέσα από τα κείμενά τους. Εκείνες στα Γαλλικά κι εμείς στα Ελληνικά.
Δώσαμε σημασία στο σώμα, στη φωνή. Στο παιχνίδι. Με μουσικές υπογραμμίσεις ενδιάμεσα και με κινήσεις. Με σκοτεινό σχεδόν το χώρο για να ακούγεται η φωνή που ιστορούσε και που φωτιζόταν με ένα μικρό φως στο χέρι κάθε μιας μας, όταν ερχόταν η ώρα της να διαβάσει.
«Φοβάμαι για τη ζωή μου. Φοβάμαι να μιλήσω«.
«Το αγαπημένο μου παιχνίδι ήταν το “Pousse Pion” – Σπρώξε το πιόνι’’. Σχεδιάζαμε τετράγωνα στο πάτωμα και χρησιμοποιούσαμε κουκούτσια από μάνγκο τα οποία τα κάναμε πλακουτσωτά και τα κλωτσάγαμε από τετράγωνο σε τετράγωνο».
Επιχειρήσαμε να αναδείξουμε κάθε πτυχή του κειμένου, αφήσαμε και τη σιωπή να παίξει ρόλο. Για όσα γράφτηκαν και όσα όχι. Για όσα αποφάσισαν οι έξι γυναίκες συγγραφείς ανα μας διηγηθούν. Και για όσα διάλεξαν να κρατήσουν για τις εαυτές τους.
«Δεν έχω καμία ελευθερία έκφρασης. Αισθάνομαι περισσότερο από πιεσμένη. Πνιγμένη. Φυλακισμένη. Ότι με κρίνουν οι άνθρωποι του περιβάλλοντός μου και οι οποίοι ψάχνουν να μου επιβάλλουν τις διαταγές τους.
Γίνομαι λοιπόν κάποια που δεν είμαι, προκειμένου να με αφήσουν σε ησυχία ακόμα και για μια στιγμή. Φοβάμαι για τη ζωή μου. Φοβάμαι να μιλήσω. Φοβάμαι να θυμώσω με τους γύρω καθώς γνωρίζω τις συνέπειες που τις ονομάζω τιμωρία, βασανιστήριο, εκτελέσεις, εκβιασμό».
«Νιώθω σαν να μην μου ανήκει το σώμα μου»
Ο εγκλωβισμός σε πραγματικά ή συμβολικά κελιά, σε βίαιες συνθήκες, σε βίαιες σχέσεις, στα τετράγωνα αυτού του κόσμου.
«Αισθάνομαι χαμένη, μόνη. Σκέφτομαι όλη την ώρα τι θα ήταν η ζωή μου αν δεν είχα να διασχίσω όλους αυτούς τους εφιάλτες. Αισθάνομαι παγιδευμένη μέσα στο παρελθόν μου, με πληγωμένη αξιοπρέπεια και στο γυναικείο μου σώμα.
Δεν έχω πια εμπιστοσύνη σε μένα. Δεν καταφέρνω καν να κοιταχτώ σε έναν καθρέφτη, τόσο ντρέπομαι για το σώμα μου. Καμιά φορά είναι σαν να μην μου ανήκει το σώμα μου πια».
«Η τελευταία μου επιθυμία ήταν να φύγω»
Η απώλεια ελέγχου της ζωής τους, οι αποφάσεις που λαμβάνονται από άλλους – οι μικρές και μεγάλες αποφάσεις που σε κάνουν να νιώθεις και να είσαι ζωντανό ανθρώπινο ον.
«Είμαι σε ένα ήσυχο χωριό, 15 χρονών κορίτσι και ζω με το θείο μου, έναν πολύ σεβάσμιο –στο χωριό– άνδρα. Είναι πλούσιος και μας κάνει πολλά δώρα. Όμως κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τι κάνει όταν βρίσκεται στο σπίτι, όταν μπαίνει τις νύχτες στο δωμάτιό μου.
Τα χέρια του τρέχουν παντού πάνω μου. Η κατάσταση χειροτερεύει όταν ανακαλύπτω ότι έχω μείνει έγκυος. Προσπάθησα στην αρχή να αυτοκτονήσω και μετά να αποβάλλω αλλά δεν τα κατάφερα.
Η απόδειξη του βιασμού μου, έμεινε. Αν επιχειρούσα να το πω σε κάποιον κανένας δεν θα με πίστευε και δεν θα αντιδρούσε. Αντίθετα, θα λέγανε ότι έχω στόχο να διχάσω την οικογένεια. Η τελευταία μου επιθυμία ήταν να φύγω σε άγνωστο τόπο κι ας διατρέξει κίνδυνο η ζωή μου».
Η φυγή ως πράξη αντίστασης
Κι ύστερα η αντίδραση, η δραπέτευση, η φυγή ως πράξη αντίστασης, αναζήτησης δικαιοσύνης, υπεράσπισης της ζωής. Η Τουρκία, η Μόρια. Οι αϋπνίες. Οι συνθήκες διαμονής στο camp.
«Να καταλαβαίνουν ότι υποφέρουμε! Να λαμβάνουν υπόψη τον πόνο μας. Να το λαμβάνουν υπόψη τους! Και να βρίσκουν λύσεις για να μας βοηθάνε. Θα ήθελα να μας ακούνε.
Να ακούνε τα παράπονά μας. Θέλουμε βοήθεια, βοήθεια, βοήθεια, βοήθεια, βοήθεια, βοήθεια, βοήθεια, βοήθεια, βοήθεια! Προστασία, προστασία, προστασία, προστασία! Φόβος, φόβος»!
Η βία. Η μπλέ σφραγίδα. Η βία της μπλε σφραγίδας.
«Μετά από 3 μήνες στη Μόρια δεν έχω ακόμη πάρει τη μπλε σφραγίδα για να φύγω από το νησί. Αυτή η σφραγίδα συμβολίζει για μένα την ελευθερία και την ελπίδα».
«Είμαι μια γυναίκα σαν όλες τις άλλες»
Η χαρά και η αλληλεγγύη. Και το παιχνίδι. Τότε, τώρα. Αλλά και η δύναμη να γίνεις εσύ εκείνη που μετακινεί το πιόνι. Η δύναμη (αυτών) των γυναικών.
«Είμαι μια γυναίκα σαν όλες τις άλλες. Είμαι όλες οι γυναίκες που έφυγαν, που τo ‘σκασαν! Είμαι εκείνη που εγκλωβίστηκε σε κάθε τετράγωνο αυτού του κόσμου. Είμαι όλες που τα κατάφεραν να δραπετεύσουν, να παγιδευτούν ξανά, να δραπετεύσουν και πάλι.
Το κελί μου είναι στο χωριό μου, στο σπίτι μου, στην Τουρκία, στην Μόρια. Για τίποτα δεν μπορώ να αποφασίσω εγώ παρά μόνο για να συνεχίσω να υπάρχω. Να περιμένω και να προετοιμάζομαι. Ξαναβρίσκομαι να πετάω. Σε ελεύθερη πτώση. Βλέπω την πόλη από τον ουρανό και αισθάνομαι τον αέρα να χτυπάει στο πρόσωπό μου.
Εδώ στο κελί μου μόνη μου και πάλι, σηκώνομαι, ετοιμάζομαι. Σύντομα θα βγω και θα πάω στη θάλασσα. Θα φτάσω εκεί που κάποιοι περιμένουν να με περάσουν απέναντι.
Αλλά κάθε φυλακή είναι φτιαγμένη από κουκούτσια μάνγκο, φωνές, νικητές και ηττημένους. Κάθε βράδυ κοιμάμαι στο κελί μου και ακούω κάποιον απέξω να φωνάζει “Pousse Pion!”, “Pousse Pion!” και ξέρω πως η πόρτα θα ανοίξει και θα βγω κι ας μην είσαι εδώ αδελφή μου. Θα βγω θα μυρίσω τον αέρα και θα κάνω μερικά βήματα γύρω από την εαυτή μου. Κι ύστερα θα γελάσω με όλη τη δύναμη που έχω και έτσι θα ξέρω στα σίγουρα πως είμαι ακόμη ζωντανή».
Από την εκδήλωση, κρατάμε κάθε στιγμή της. Αλλά και τα λόγια κάποιων παριστάμενων που επισήμαναν την αξία και την έκπληξή τους για το φαινομενικά μόνο «παράδοξο»: Να γράφεις στη Μόρια, με λογοτεχνικό τρόπο, αυτά τα κείμενα…
Διαβάστηκαν αποσπάσματα
Μια ζωή όπως όλων/ UNE VIE COMME LES AUTRES, Λευκές Νύχτες / NUITS BLANCHES, Νανούρισμα / BERCEUSE, Σπρώξε το πιόνι / POUSSE PION, Δεν είδα τα μάτια που είδαν/ JE N’AI PAS VU LES YEUX QUI ONT VU, Οικογενειακές υποθέσεις / HISTOIRES FAMILIALES, Η αρχή της περιπέτειας για την υπεράσπιση της ζωής / LE DÉBUT D’UNE AVENTURE POUR DÉFENDRE LA VIE, Και ύστερα έρχεται η θάλασσα / ET ENSUITE, IL Y A EU LA MER, O tempora o Moria!, Μπλέ σφραγίδα / LE TAMPON BLEU, Και μετά τι; / ET ENSUITE QUOI ?, Μίλα στη γυναίκα που δεν έχει άλλη διέξοδο για να σωθεί. Μίλησέ της / PARLE Á CETTE FEMME QUI N’A AUCUN AUTRE MOYEN DE SE SAUVER. PARLE LUI …, Πως μπορεί να ανθίσει μια γυναίκα στην Αφρική; / COMMENT UNE FEMME PEUT- ELLE S’ÉPANOUIR EN AFRIQUE ?
