Φωτογραφία: Ηλίας Μάρκου Kontakt Creative Studio
Πριν από λίγο καιρό “ξεψαχνίζοντας” τον οδηγό της φίλης Τζέλης Χατζηδημητρίου για τη Λέσβο, διάβασα για τα περίφημα Κουρεία της Άντισσας που λειτουργούσαν κάποτε ως καφενεία, οι μικρές “βουλές” του χωριού όπου συγκεντρώνονταν μόνον οι άντρες και κουβέντιαζαν για τα πολιτικά. Ένα από αυτά, που φιλοξένησε τις έντονες πολιτικές συζητήσεις των αρχών του αιώνα, ήταν και το παραδοσιακό μπαρμπέρικο του Ιωάννη Βωβού που εξακολουθεί να παρέχει τις “υπηρεσίες” του στους άντρες του χωριού. Υπηρεσίες που ποίκιλαν, καθώς σπανίως μπορούσες να βρεθείς σε έναν τόσο περιορισμένο χώρο, όπως σ’ αυτόν των κουρείων, όπου συντελούνταν ταυτόχρονα τόσες πολλές κοινωνικές δραστηριότητες! “Κάποτε οι κουρείς ήταν και γιατροί, κυρίως οδοντίατροι ενώ είχαν πολλές γνώσεις και για δερματικά ζητήματα. Μπορούσαν να διαγνώσουν ασθένειες από την παρατήρηση των ματιών ενώ πήγαιναν κατ οίκων επίσκεψη όταν ο πελάτης ήταν ανήμπορος”, μας λέει ο γιος του, ο 30χρονος Κώστας Βωβός που συνεχίζει την παράδοση της οικογένειάς του εδώ, στη Μυτιλήνη.
Σε έναν μικρό χώρο με vintage αισθητική που έχει φτιάξει ο ίδιος από την αρχή, με παλιά χρηστικά αντικείμενα και εργαλεία κομμωτικής του πατέρα του, ο Κώστας, έμαθε την τέχνη της κομμωτικής επειδή όπως μας λέει ο ίδιος…την έκλεψε. “Η Τέχνη δεν μαθαίνεται. Κλέβεται. Ήμουν 13 χρονών παιδάκι όταν μου έδωσαν πρώτη φορά ψαλίδι. Θα μου το έδιναν ένα χρόνο νωρίτερα αλλά έκανα ένα λάθος. Από αυτό το λάθος έμαθα. Αν δεν πας να κάνεις τον υπάλληλο, το τσιράκι από μικρός να ακούσεις τις βρισιές, να ακούσεις την απόρριψη, να ακούσεις και την επιβράβευση, κουρέας δεν γίνεσαι. Δεν μπορείς να ξεκινήσεις να μάθεις την “αλφαβήτα” από το μέσον της. Υπάρχουν κομμωτές που πάνε σε μία σχολή πέντε-έξι μήνες και σου λένε “έμαθα”. Τι έμαθες; Δυστυχώς τα αποτελέσματα τα βλέπουμε στα κεφάλια των πελατών τους. Σε αυτή τη δουλειά οι συνέπειες εμφανίζονται επί τόπου και είναι στη μόστρα”. λέει ο κουρέας που εκτός από το παραδοσιακό ύφος του μαγαζιού φροντίζει και το προσωπικό του “λουκ” που θυμίζει μιαν άλλη εποχή.
“Ακολούθησα το επάγγελμα του πατέρα μου, όπως κι εκείνος του παππού μου σε μια εποχή που δεν ήταν ντροπή να κάνεις αυτό που έκαναν οι γονείς σου, ακολουθώντας την παροιμία “μάθε τέχνη κι άστηνα…”. Έτσι στα 20 μου είχα ήδη το δικό μου μαγαζί. “Παράδοση”, όπως είναι και το όνομα του κουρείου σημαίνει να μην ξεχνάμε τις ρίζες μας, γιατί αυτές είναι η πυξίδα μας για τη ζωή. Έτσι τιμώντας την παράδοση κρατώ και αυτό το ενδυματολογικό στυλ. Ο,τιδήποτε κάνουμε πρέπει να το κάνουμε με τη δύναμη της αλήθειας μας. Βάση μας είναι η δουλειά μας. Η παραδοσιακή φροντίδα του μπαρμπέρη. Δεν μπορείς να κάνεις αυτή τη δουλειά αν προσποιείσαι. Και δεν μπορείς να προσποιείσαι για πολύ καιρό ούτως ή άλλως. Αν είσαι κάλπης θα σε καταλάβουν. Ξέρω πως κάποιος μπορεί να πει ότι αυτό είναι μόδα, γιατί όντως τα μπαρμπέρικα έχουν επιστρέψει παγκοσμίως. Όμως αν δεν είσαι αληθινός και απλά φοράς αυτά τα ρούχα, ο πελάτης θα το καταλάβει. Εδώ είμαστε πέρα για πέρα παραδοσιακό μπαρμπέρικο. Δεν κάνω γυναικεία κουρέματα και δεν χρησιμοποιώ ζελέ παρά μόνο για τα παιδάκια που μου το ζητάνε. Ο πατέρας μου φτιάχνει μόνος του ένα μείγμα με λεμόνι και δικό του αφτερσέιβ”.
Η αλφαβήτα της κομμωτικής
Το ανδρικό κούρεμα είναι η αλφαβήτα της κομμωτικής λέει ο Κώστας κι εξηγεί τον διαχωρισμό ανάμεσα στην γυναικεία και την αντρική κούρα. “Η αρχή της κομμωτικής είναι το αντρικό κούρεμα. Οι παραδοσιακοί μπαρμπέρηδες ξεκίνησαν το αντρικό αλλά λόγω ανάγκης έκαναν και γυναικεία. Μετά έγινε ο διαχωρισμός του κουρέα από τον κομμωτή. Θα μπορούσα να κάνω και γυναικεία αλλά δεν υπάρχει λόγος. Αφήνουμε αυτή τη δουλειά σε άλλους. Δεν χρειάζεται να βάζεις πολλά κεράσια σε ένα καλάθι”.
Το Άβατο
Στο κουρείο του Κώστα δεν μπαίνουν πολύ συχνά γυναίκες παρά μόνο, όπως μας λέει, για να περιμένουν τον άντρα τους ή τον γιο τους. “Όταν θα μπει μια γυναίκα οι κουβέντες θ αλλάξουν. Πολλοί από τους “πελάτες’ μου, αν και δεν μου αρέσει αυτή η λέξη, έρχονται και γι αυτή την μικρή ανάπαυλα από τη συναναστροφή με το άλλο φύλο. Άβατο είναι μόνο το Άγιον όρος, το περιβόλι του Θεού. Ωστόσο επειδή δεν κάνω γυναικεία κουρέματα, μια γυναίκα δεν έχει πραγματικά λόγο να έρθει. Στην Αυστραλία πρόσφατα, ένα μεγάλο καινούργιο κουρείο που άνοιξε ακολουθώντας την μόδα της επιστροφής των κλασικών μπαρμπέρικων απαγόρευσε την είσοδο στις γυναίκες πράγμα που οδήγησε σε διαμαρτυρίες οργανώσεων. Αυτός ο διαχωρισμός ήταν δήθεν και απλά ήθελαν με αυτόν τον τρόπο να διαφημιστούν στο ίντερνετ”.
Οι συζητήσεις
Όπως διαβάζουμε και στο βιβλίο της Ζ. Ρωπαϊτου για την ιστορία των ελληνικών κουρείων “Τα Μπαρμπέρικα, η πορεία τους στο πέρασμα του χρόνου και αφηγήσεις κουρέων”, η στενότητα των κουρείων δεν εμπόδιζε την ευρύτητα των απόψεων αλλά και των συζητήσεων επί παντός του επιστητού. Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας αποτελούν σταθερό σημείο όπου η σχέση επαγγελματία – πελάτη παραμένει μια σχέση βαθύτερη – εμπιστοσύνης και σύγκρουσης ταυτόχρονα. Τα κουρεία ενίοτε αποτελούν τα κοινοβούλια των κλειστών κοινωνιών, όπου η πολιτική πραγματικότητα, δίχως να χάνει σε εντάσεις, παραμένει στο πλαίσιο του απρόσκοπτου δημοκρατικού διαλόγου. Γενικά το κουρείο – πάντα μιλάμε για το αντρικό μπαρμπέρικο, εκεί όπου δεν κυματίζει η αισθησιακή πτυχή του φουστανιού – μαζί με το καφενείο αποτελούν τη σταθερή αναφορά που συνδέει την αρχαία αγορά με τη σύγχρονη εκδοχή της. Έτσι και στο κουρείου του Κώστα οι συζητήσεις ανάβουν κατά καιρούς με τα πολιτικά: “Δεν έχω τηλεόραση γι αυτό το λόγο. Με έναν τρόπο προωθώ την κουβέντα. Οι συζητήσεις αφορούν άλλοτε στα πολιτικά, την οικονομική κρίση ενώ το ποδόσφαιρο και οι γυναίκες είναι συχνά στην ημερήσια ατζέντα.
Και λίγη μαγεία…
Μαζί με το καναρίνι του τον Φιρφιρή, ο Κώστας κουρεύει τους άντρες πελάτες του όπως του το ζητήσουν. ‘Έχει μεγάλη σημασία να ακούς τον πελάτης σου και σιγά-σιγά να τον μαθαίνεις. Η δουλειά μας είναι γεμάτη τρικ. Είμαστε κάτι σαν ταχυδακτυλουργοί με ψαλίδια. Για εκατό κεφάλια υπάρχουν όχι εκατό διαφορετικά κουρέματα αλλά 110. Όμως πρέπει να σέβεσαι τον πελάτη και να τον ακούς. Αλλά και να έχεις τη γνώση να τον μεταπείσεις αν έχει πέσει θύμα κάποιας μόδας”
Το… ανδρικό στέκι του Κώστα βρίσκεται στα Λαδάδικα λίγο πιο κάτω από την Ερμού και είναι διαρκώς γεμάτο. Άνδρες κάθε ηλικίας και κουλτούρας εμπιστεύονται τα “μαγικά” χέρια του κουρέα που εδώ και τρεις γενιές, συνεχίζει την παράδοση της οικογένειάς του, εδώ στη Μυτιλήνη όπου το παραδοσιακό συναντά το σύγχρονο σε κάθε γωνιά της πόλης.
