Φωτό Εξωφύλλου Γιώργος Τσούμπας
Κειμενο Μαρία Καούκη
Από τη Βαρειά έως τη Σουράδα κι από εκεί στον Μακρύ Γιαλό και τον Αρχοντομαχαλά γύρω από τον Άγιο Θεράποντα, οι γειτονιές της Μυτιλήνης -κι όχι μόνο αυτές, στη Λέσβο- θυμίζουν χωριστοπέταλα λουλούδια, ζωομύριστα. Κάθε χρωματιστό πέταλο κι ένα αιωνόβιο αρχοντικό του νησιού. Ο χρόνος συμμάχησε με την ομορφιά τους, όχι όμως κι ο άνθρωπος, ο οποίος προτίμησε να φλερτάρει με τις αντιπαροχές κι αντικατέστησε κάποια από τα “πολύτιμα πετράδια” που έστεκαν γύρω από το απάγκιο λιμάνι της πόλης με πολυκατοικίες.
Όμως και πάλι τα θαλασσιά, κίτρινα, πορτοκαλί, κόκκινα, βιολετί, ροζ “κουκλόσπιτα” είναι τόσα πολλά. Σε ταξιδεύουν πίσω στο χρόνο, καθώς τα παρατηρείς.
Η δημοσιογράφος Μαρία Καούκη είχε επισκεφθεί τον Μάριο του 2019 το νησί για το News24 /7 και με τη βοήθεια του Open Lesvos και συγκεκριμένα με τη βοήθεια της Έλλης Καλάργαλη της Έλσας Εγγλεζοπούλου μπήκε “άδυτα” της εκατόχρονης ιστορίας τους.
Μια… χρυσή καταστροφή!
Οι οικοδόμηση των πρώτων εντυπωσιακών σπιτιών παρατηρείται στα μέσα του 19ου αιώνα. Ήταν τα πυργόσπιτα των γαιοκτημόνων. Τα έχτιζαν σε ύψωμα, ώστε να ελέγχουν τη γη τους. Τον Ιανουάριο του 1850, έπειτα από περίπου ένα μήνα βροχοπτώσεων και νοτιάδων, η θερμοκρασία έπεσε απότομα στους -8 βαθμούς Κελσίου. Οι ελιές δεν άντεξαν, οι χυμοί τους πάγωσαν και οι καρποί έσκασαν. “Μεγάλη Καμάδα”, έτσι ονόμασαν την καταστροφή. Τα ζώα του νησιού πέθαναν από το κρύο και πολλοί ντόπιοι ξενιτεύτηκαν. Όσοι έμειναν πίσω πελέκησαν τους κορμούς και τροφοδότησαν με κάρβουνα όλη τη Μεσόγειο και τη Ρωσία. Ωστόσο, η Λέσβος που απελευθερώθηκε το 1912 από τους Οθωμανούς, δεν μπορούσε να σταθεί οικονομικά χωρίς την ελιά της. “Έλεγαν: Εμείς είμαστε η ελιά, αυτή είναι η ρίζα μας”, περιέγραψε η Βερολινέζα, Έλσα Εγγλεζοπούλου, η οποία ήρθε στο νησί πριν από 30 χρόνια για μια διπλωματική που σχετιζόταν με το χορό και τη μουσική κι έμεινε για πάντα.
Έπειτα από τις μελέτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας -που έχασε πολλούς φόρους από την καταστροφή-, νέοι ελαιώνες αναπτύχθηκαν, δεκαπλάσιοι σε έκταση από τους προηγούμενους. Φυτεύτηκαν ποικιλίες ελαιόδεντρων ανθεκτικές στις χαμηλές θερμοκρασίες. Η χρυσή εποχή άρχιζε και η οικονομική άνθιση του νησιού ήταν συγκυρία πολλών γεγονότων. “Περισσότερα από 100 ελαιοτριβεία υπήρχαν στο νησί πριν από 100 χρόνια”, πρόσθεσε η κ. Καλάργαλη.
Ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη για ένα καπέλο
Το 1/3 των καλλιεργειών παρέμεινε σε τουρκικά χέρια, αλλά η βιομηχανική επανάσταση “έφερε” στο νησί τα σύγχρονα ατμοκίνητα ελαιοτριβεία που επιτάχυναν την παραγωγή. Αναπτύχθηκε παράλληλα η σαπωνοποιία και το εμπόριο, ενώ το λιμάνι της Μυτιλήνης, που ήταν πιο ασφαλές απ’ αυτό του Αϊβαλίου, εξελίχθηκε σε μέγα διαμετακομιστικό κέντρο. Οι ξενιτεμένοι του νησιού έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο. Αρκετοί θέλησαν να επιστρέψουν στη Λέσβο κι άλλοι ν’ αποκτήσουν ένα σπίτι κι εκεί. Πολλοί ήταν ήδη επιτυχημένοι επιχειρηματίες στην Αίγυπτο, της οποίας ο ελληνισμός άρχισε ν’ αναπτύσσεται στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, μετά τη θέσπιση ευνοϊκών νόμων για το ξένο κεφάλαιο από τον Καβαλιώτη Μεχμέτ Αλί, που κάλεσε κυρίως Έλληνες, στην Αλέξανδρεια.
Ένα κράμα πανίσχυρων οικονομικά και πολυταξιδεμένων Λέσβιων είχε δημιουργηθεί. Ο πλούτος τους αποκαλύφθηκε με ματαιόδοξο τρόπο στο νησί. Τον επιδείκνυαν. “Συναγωνίζονταν ποιος θα έχει το πιο ωραίο σπίτι. Ήθελαν παράλληλα να διαφοροποιηθούν από το διπλανό τους. Είχαν τόσα χρήματα που δεν ήξεραν τι να τα κάνουν. Πήγαιναν έως την Κωνσταντινούπολη, για να αγοράσουν ένα καπέλο! Αυτό έκανε ένας από τους παλαιούς ιδιοκτήτες των σπιτιών που μελετήσαμε. Έχει παίξει σημαντικό ρόλο και το γεγονός ότι -επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας- πολλές ξένες πρεσβείες βρίσκονταν στη Λέσβο”, ανέφερε η κ. Εγγλεζοπούλου. Ένας από τους γιους των πλούσιων οικογενειών, ο Μίτσας Κουρτζής ταξίδευε τρεις ημέρες προκειμένου να κουρευτεί στην Αθήνα, παρόλο που διέθετε κουρεία η Μυτιλήνη.
Η αρχιτεκτόνισσα της παρέας εξήγησε πώς πετύχαιναν τη διαφοροποίηση των σπιτιών: “Συναντάμε ένα μείγμα αρχιτεκτονικών στιλ στο ίδιο κτίριο. Αρχοντικά υπάρχουν πολλά στην Ελλάδα, όμως σπάνια ένα σπίτι έχει επιρροές από πολλά ρεύματα παράλληλα. Αυτό το ύφος το συναντάμε στη Μυτιλήνη. Είχαν επηρεαστεί από τα ταξίδια τους. Μπορεί να συναντήσουμε νεοκλασικά με art deco, γοτθικό και νεογοτθικό ύφος, μπαρόκ και ροκοκό. Έλεγαν: ‘θα κατασκευάσω αυτά που είναι μόδα’ και το έκαναν. Έφερναν και τον εξοπλισμό του σπιτιού τους από το εξωτερικό”. Ξυλόγλυπτα που διατηρούνται και σήμερα, πορσελάνες, πόμολα έφταναν στο νησί από τη Βιέννη, το Παρίσι, το Λονδίνο, την Κωνσταντινούπολη. Είχαν γοητευτεί από την Ευρώπη”. Τα χρηστικά αντικείμενα ήταν από υλικά και τα πορσελάνινα σερβίτσια έφεραν τα μονογράμματα των ιδιοκτητών.
“Η ζωή εν τάφω” στην “Καμπάνα”
OPEN LESVOS
Στις αρχές του 20ου αιώνα η πόλη της Μυτιλήνης είχε περίπου 17.000 κατοίκους, τρία σχολεία και ένα γαλλικό, ένα νοσοκομείο, πολλά εστιατόρια και παντοπωλεία, καφενεία, ατμοπλοϊκές εταιρείες, τράπεζες και εφημερίδες που ασχολήθηκαν κυρίως με την απελευθέρωση του νησιού. Η “Καμπάνα” του Στρατή Μυριβήλη εκδόθηκε αργότερα, το 1923. Στην εφημερίδα του δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τμήμα – τμήμα το βιβλίο του “Η ζωή εν τάφω”, που προβάλλεται ως τηλεοπτική σειρά από την ΕΡΤ1, όπως και το αριστουργηματικό “Νούμερο 31328” του Ηλία Βενέζη. Ο δεύτερος πέρασε από το Αϊβαλί στη Λέσβο.
Οι μεγαλοαστοί έστελναν τους γιους τους για σπουδές στο εξωτερικό και μόρφωναν τις κόρες τους στο σπίτι. “Οι κυρίες των αρχοντικών -μεταξύ τους- μιλούσαν γαλλικά. Επίσης, στο σπίτι μάθαιναν πιάνο και savoir vivre. Ήταν μια ειδική κοινωνία, στην οποία δεν μπορούσες να μπεις εύκολα. Οι πλούσιοι με πλούσιους παντρεύονταν. Ωστόσο, και η μεσαία τάξη ήταν καλοστεκούμενη”, επεσήμανε η κ. Εγγλεζοπούλου και πρόσθεσε: “Ο τεχνοκριτικός, Στρατής Ελευθεριάδης -γόνος εύπορης οικογένειας- γεννήθηκε στη Μυτιλήνη και ο πατέρας του τον έστειλε να σπουδάσει νομική, στη Γαλλία. Γνωρίστηκε με όλους τους μεγάλους ζωγράφους. Ήθελαν να του δώσουν και τη γαλλική υπηκοότητα! Αυτός ανακάλυψε τον Θεόφιλο και διέσωσε πολλά έργα του. Όμως, αρκετά χάθηκαν, καθώς τα κατέστρεφαν οι νοικοκυρές. Ζωγράφιζε στα σπίτια τους έναντι ενός πιάτου φαγητού, όπως και στον Βόλο. Ήθελε να κερδίσει το φαγητό του, για να έχει το δικαίωμα να κάτσει στο τραπέζι τους. Έργα του υπάρχουν μέσα σε καφενεία και φούρνους, στη Μακρινίτσα! Ο Ελευθεριάδης έφτιαξε το “Μουσείο Τεριάντ”, αλλά και το “Μουσείο Θεόφιλου” (σ.σ. αντίστοιχο υπάρχει και στον Βόλο), στη Βαρειά. Στο “Τεριάντ” υπάρχουν πρωτότυπες λιθογραφίες του Πικάσο, του Ματίς, του Μιρό, του Σαγκάλ κ.α. Η Ελλάδα δεν έχει καταλάβει τι θησαυρό έχει στη Μυτιλήνη”.
Στο “Αρχοντικό Ελύτη” γράφτηκε Ιστορία
OPEN LESVOS
Γόνος εύπορης οικογένειας ήταν και ο Οδυσσέας Ελύτης, ο οποίος γνώρισε τον Στρατή Ελευθεριάδη στο Παρίσι, όπου κατέφυγε κατά την περίοδο της δικτατορίας (1969). Ήταν γιος του Παναγιώτη Αλεπουδέλλη από την Παναγιούδα και της Μαρίας Βρανά από τον Παπάδο. Ωστόσο, ο νομπελίστας ποιητής γεννήθηκε στην Κρήτη και μετακόμισε μόνιμα στην Αθήνα, λόγω των επαγγελματικών υποχρεώσεων του πατέρα του, που ασχολείτο με τη σαπωνοποιία μαζί με τον αδελφό του Θρασύβουλο. Όταν ήταν 4 χρόνων -το 1915- ταξίδεψε για πρώτη φορά στη Μυτιλήνη. Τα καλοκαίρια επισκεπτόταν το νησί κι έμενε στην εξοχική κατοικία του θείου του, στη Σουράδα. Πρόκειται για το “Αρχοντικό του Ελύτη”, όπως συνηθίζουν να το αποκαλούν μέχρι σήμερα. Το σπίτι διαθέτει οκτώ υπνοδωμάτια, εκλεπτυσμένα σαλόνια και χώρους για το προσωπικό στο υπόγειο. Από τη βεράντα του ο Οδυσσέας Ελύτης αγνάντευε τη θάλασσα.
OPEN LESVOS
Ο κήπος του είναι κατάφυτος και το σπίτι βλέπει και την πόλη της Μυτιλήνης. Τα πρώτα θεμέλια του αρχοντικού μπήκαν το 1910 σε μια παραθαλάσσια έκταση περίπου τεσσάρων στρεμμάτων και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1912. “Δεν μπορείτε να μπείτε μέσα αυτή την περίοδο. Το χειμώνα δεν ανοίγω τα παράθυρα κι έχει πλημμυρίσει από τις βροχές το υπόγειο”, μας είπε η κ. Όλγα Ιωάννου, σύζυγος του ιδιοκτήτη και εγγονού του Θρασύβουλου Αλεπουδέλλη, Κώστα. Η συντήρηση των αρχοντικών είναι δύσκολη και πολυδάπανη και συχνά δεν κατοικούν σε αυτά οι ιδιοκτήτες τους. Τα περισσότερα είναι ψηλοτάβανα και κρύα το χειμώνα. Κάποια πέρασαν σε φιλανθρωπικά ιδρύματα ή στο δημόσιο καθώς δεν υπήρχαν κληρονόμοι, ενώ άλλα παραμένουν ακατοίκητα επειδή είναι περισσότεροι του ενός οι νόμιμοι δικαιούχοι της κληρονομιάς.
Οι σπουδαίοι φιλοξενούμενοι των Αλεπουδέλληδων
OPEN LESVOS
Ανάμεσα στις προσωπικότητες που επισκέφθηκαν το “Αρχοντικό Ελύτη” ήταν ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος υπήρξε φίλος του θείου του ποιητή, αλλά και δικηγόρος των αδελφών Αλεπουδέλλη. Φιλοξενήθηκε στο σπίτι το 1915, όταν παραιτήθηκε από Πρωθυπουργός. Την επόμενη χρονιά ο Βενιζέλος, ο Ναύαρχος Κουντουριώτης και ο Στρατηγός Δαγκλής έμειναν για δύο ημέρες στο αρχοντικό. Έπειτα, ταξίδεψαν στη Θεσσαλονίκη. Εκεί, ο Βενιζέλος ανέλαβε την προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο “Αρχοντικό Ελύτη” τον συναντούσε ο υποστηρικτής του Γεώργιος Παπανδρέου, ο οποίος διορίστηκε από τον Βενιζέλο Νομάρχης Λέσβου και Χίου, το 1916. Στην ιστορία της ξακουστής γειτονιάς μεταξύ της Σουράδας και της Βαρειάς “εμφανίζεται” και ο Μίκης Θεοδωράκης. Λίγο μετά τη γέννησή του, το 1925, ο πατέρας του Γιώργος -ανώτατος κρατικός υπάλληλος- μετατέθηκε από τη Χίο στη Λέσβο, ακολουθώντας τον Γεώργιο Παπανδρέου. “Είχε γίνει υπουργός Αιγαίου και πήγε στη Μυτιλήνη. Μαζί και εμείς καθώς ο πατέρας μου τον ακολούθησε στο υπουργείο. Πάντα, πήγαιναν μαζί”, είχε πει ο Μίκης στην παρουσίαση του βιβλίου του “Μονόλογοι στο Λυκαυγές”. Στο νησί άκουσε για πρώτη φορά μουσική από γραμμόφωνο, το οποίο ήταν δώρο του θείου του (πρόξενος στην Αλεξάνδρεια). Εκείνη την εποχή γνωρίστηκε με τον -κατά έξι χρόνια μεγαλύτερό του- Ανδρέα Παπανδρέου.
OPEN LESVOS
Στο αρχοντικό φιλοξενήθηκε και ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του ελληνικού υπερρεαλισμού, Ανδρέας Εμπειρικός, ο οποίος ήταν στενός φίλος του Οδυσσέα Ελύτη επί 25 χρόνια. Έμειναν μαζί στο σπίτι, λίγο μετά το θάνατο του ζωγράφου Θεόφιλου. Πήγαν παρέα στο υπόγειο της οικίας του εκλιπόντα, για να θαυμάσουν τα έργα του. Όταν ο Στρατής Ελευθεριάδης αναζητούσε οικόπεδο για να χτίσει το Μουσείο Θεόφιλου φιλοξενήθηκε επίσης στο “Αρχοντικό Ελύτη”. Τότε, ο Τσαρούχης του πρότεινε ν’ αναγερθεί το μουσείο σ’ ένα χώρο κοντά στη φύση και πιο λαϊκό, όπως ήταν ο καλλιτέχνης.
Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το αρχοντικό πέρασε σε γερμανικά χέρια κι ύστερα στον Οργανισμό Περίθαλψης και Αποκατάστασης των Ηνωμένων Εθνών (UNRRA). Έπειτα νοικιάστηκε και το 1957 το ξαναπήραν οι Αλεπουδέλληδες. Το εν λόγω σπίτι δεν έχει συμπεριληφθεί ακόμη στις ξεναγήσεις της Open Lesvos. Όμως, μπήκε σε αυτό για την παρουσίαση των δραστηριοτήτων της ομάδας. Παράλληλα, “Τα Πουλιά” της Φερενίκης Τσαμπαρλή εκτέθηκαν στο χώρο.
Η μητέρα του νομπελίστα έμενε στο αρχοντικό Βρανά, στον Παπάδο της Γέρας. Σήμερα, στεγάζεται το Δημαρχείο.
Ο Ζαχαρένιος Πύργος
OPEN LESVOS
Ο Πύργος της Μυτιλήνης, επίσης, φιλοξένησε τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Απέχει περίπου 6 χλμ. από το αεροδρόμιο “Οδυσσέας Ελύτης” και ανεγέρθη το 1916, στη Σουράδα. Ο ιδιοκτήτης του, Κωνσταντίνος Χατζηχριστόφας ήταν τραπεζίτης και ασχολήθηκε με το εμπόριο της ζάχαρης. Η ανατίμηση της ζάχαρης το 1912 απέφερε πολλά έσοδα στον Χατζηχριστόφα κι από αυτά απέκτησε το αρχοντικό, το οποίο ονομάστηκε επίσης “Ζαχαρένιος Πύργος” και “Πύργος του Αρραβώνα”. Πρόκειται για την πρώτη οικία που απέκτησε κεντρική θέρμανση στη Λέσβο. Δύο ακόμη σπίτια υπήρχαν στον περιβάλλοντα χώρο, ένα για τον κηπουρό κι άλλο ένα για τον αμαξά. Άλλα αρχοντικά διέθεταν και γεροντικό, δηλαδή ένα επιπλέον σπίτι, όπου έμεναν ο παππούς και η γιαγιά της οικογένειας. Ο Πύργος είχε μόνιμο προσωπικό έξι ατόμων.
DIMITRI CHATZIGIANNAKIS
Ο αρχιτέκτονας Ιγνάτιος Βαφειάδης προτίμησε το ρυθμό Second Empire. Εντυπωσιάζουν οι έγχρωμες ανάγλυφες οροφές -σε κάποια σημεία επενδυμένες με φύλλα χρυσού- και τα έπιπλα σε στιλ Λουδοβίκου που αγοράστηκαν στην Οδησσό. Οι τρεις όροφοι ενώνονται με κεκλιμένη ξύλινη σκάλα. Από το 1999 λειτουργεί ως ξενοδοχείο, όλο το χρόνο.
DIMITRI CHATZIGIANNAKIS
“Οι περισσότερες κατοικίες στη Σουράδα ήταν εξοχικές. Οι γυναίκες έκαναν μπάνιο με μαγιό, αλλά κρυφά. Δεν ήταν τόσο άνετες όσο αυτές της Σμύρνης, όπου έβγαζαν και φωτογραφίες με τα μαγιό τους”, τόνισε η κ. Εγγλεζοπούλου. Αντίθετα τα κορίτσια του προσωπικού “Ήταν ταπεινής καταγωγής από χωριά και αρκετές τις είχαν σαν παρακόρες. Κάποιες φορές τις προίκιζαν κιόλας. Ήθελαν να μην τους εκθέτουν και να είναι ευπαρουσίαστες”, τόνισε η κ. Καλάργαλη.
Οι κηδείες… θέαμα πολυτελείας!
Το αρχοντικό Αλαμανέλλη το ζήλεψαν πολλές κυρίες της εποχής. Ήξεραν ότι η Ευανθία Αλαμανέλλη είχε προνομιούχα θέα. Έβλεπε από τη σοφίτα της τις κηδείες που τελούνταν στον Άγιο Θεράποντα. Γνώριζε ποιος πήγε σ’ αυτές και ποιος απουσίαζε. Η κοινωνική κριτική δεν απουσίαζε από τα ακριβά σαλόνια, παρά τους καλούς τρόπους που διδάσκονταν τα κορίτσια.
MICHAEL_BAKAS
Η ιστορία της Αλαμανέλλη εντυπωσίασε την ομάδα του Open Lesvos, που εξερεύνησε τους χώρους της τριώροφης κατοικίας της. Στο χαμηλού ύψους ισόγειο ήταν η κουζίνα, το πλυσταριό, ένα μικρό λουτρό, η καρβουναποθήκη, το θολωτό λουτρό χαμάμ και το σπουδαστήριο, όπου τα παιδιά μάθαιναν καλούς τρόπους και τα απασχολούσε το προσωπικό της οικίας. Το έλεγαν και “κρατητήρι”, ήταν δηλαδή ο χώρος τιμωρίας. Επίσης, οι γυναίκες του σπιτιού διδάσκονταν εντός της οικίας γαλλικά, τουρκικά, ζωγραφική, κέντημα και savoir vivre. Το κόκκινο υπνοδωμάτιο της Ευανθίας ήταν στο δεύτερο όροφο, μαζί με το μαρμάρινο κρύο μπάνιο, το παιδικό δωμάτιο και το καπνιστήριο. Στους χορούς τοποθετούσαν την ορχήστρα στο μπαλκόνι μεταξύ του δεύτερου ορόφου και της σοφίτας.
MICHAEL_BAKAS
Η οικογένεια Αλαμανέλλη είχε καταγωγή από την Αίγυπτο, όπως και πολλές άλλες που διέθεταν αρχοντικά στο νησί. Έδιναν παραγγελίες στα μαγαζιά και οι μαγαζάτορες τους έστελναν τα ψώνια στο σπίτι. Γευμάτιζαν πάντα τις ίδιες ώρες, κάθονταν σε συγκεκριμένες θέσεις και τα πιάτα έβγαιναν με τη σειρά που επιθυμούσε η Ευανθία. “Δεν μιλούσε στο προσωπικό. Αρκούσε ένα νεύμα της για να ζητήσει αυτό που ήθελε, την ώρα του τραπεζιού. Δεν υπολόγιζε τα χρήματα και αποκτούσε ό,τι ήθελε”, μας εξήγησε η Έλλη Καλάργαλη θέλοντας μέσα από την ιστορία της Ευανθίας Αλαμανέλλη να περιγράψει πώς λειτουργούσαν οι γυναίκες εκείνης της εποχής. Το αρχοντικό χτίστηκε το 1894 και τα περισσότερα έπιπλά του αγοράστηκαν από την Κωνσταντινούπολη.
Ο Κόκκινος Πύργος
Το αρχοντικό του Απόστολου Ευστρατίου είναι από τα πιο εντυπωσιακά. Ο ιδιοκτήτης έζησε πολλά χρόνια στην Αγγλία γι’ αυτό και το σπίτι παραπέμπει στο αγγλοσαξονικό στιλ και το νεογοτθικισμό. Νυμφεύθηκε τη Μερόπη, κόρη του Γιαννίκου Χριστοφίδη. Ο πατέρας της, την προίκισε με 30.000 λίρες και με αυτά τα χρήματα χτίστηκε το σπίτι.
OPEN LESVOS
“Έφερναν τούβλα από τη Μασσαλία. Έκαναν πράγματα που δεν μπορούμε να φανταστούμε”, εξήγησε η Έλσα Εγγλεζοπούλου αναφερόμενη στον “Κόκκινο Πύργο”, που κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Σύμφωνα με τη διδακτορική διατριβή της κ. Ιωάννας Σωτηρίου-Δωροβίνη το αρχοντικό αποτελεί μικρό αντίγραφο των πύργων της Λουάρ. Ο οκταγωνικός πυργίσκος (δωμάτιο υποδοχής) και οι οξυκόρυφες στέγες του το διαφοροποιούν από τα υπόλοιπα κτίσματα της Μυτιλήνης.
Στην αρχιτεκτονική της Σμύρνης παραπέμπει το παραθαλάσσιο αρχοντικό Λαλέλλη που χτίστηκε το 1907 και βρίσκεται στην Ελ. Βενιζέλου στον αριθμό 65. Ξεχωρίζει το ξύλινο σαχνίσι του και η περίτεχνη οροφή του. Ωστόσο, η οικογένεια διέθετε άλλο ένα κτίσμα που βρισκόταν κοντά στο κέντρο της πόλης και σήμερα λειτουργεί ως ξενοδοχείο.
OPEN LESVOS
Ο Σταύρος Σταθόπουλος εφοπλιστής από τη Ζάκυνθο νυμφεύθηκε την κόρη ενός γαιοκτήμονα. Ακόμη και σήμερα λένε ότι η περιουσία του ζεύγους σε λίρες φορτώθηκε πάνω σ’ ένα άλογο διότι δεν μπορούσαν να τις μεταφέρουν με τα χέρια. Το αρχοντικό του περατώθηκε το 1885. Σαράντα χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκαν οι εργασίες στη ροζ οικία με τις βυσσινί πόρτες του Θεμιστοκλή Νουλέλλη, στον Μακρύ Γιαλό.
“Ανοίξαμε” τα αρχοντικά της Μυτιλήνης! Επίκεντρο της Ιστορίας το θέρετρο του Ελύτη
