Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ
Ενώ οι Αυτοβιογραφίες, τα Απομνημονεύματα και οι Απολογισμοί ζωής ή δράσης ενέχουν πολύν εγωκεντρισμό, και αυτισμό ακόμα, τα Ημερολόγια είναι αθώα και αμέτοχα σε τέτοια μειονεκτήματα, αφού συνήθως δεν γράφονται για δημοσιότητα.
Στο παρελθόν ήταν πολύ συνηθισμένο καταφύγιο εναπόθεσης εκτός των γεγονότων που ο συγγραφέας έκρινε άξια καταγραφής, και κρύφιων σκέψεων, συναισθημάτων και γενικά του εσωτερικού κόσμου και του μύχιου εαυτού του, ο οποίος συνήθως δεν είναι επώνυμος ή διακεκριμένος άνθρωπος των γραμμάτων. Και ακριβώς αυτή η απουσία σκοπιμότητας στη συγγραφή ενός Ημερολογίου το κάνει αυθεντική και ειλικρινή πηγή πληροφοριών. Ας θυμηθούμε π.χ. το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ».
Ας έρθουμε όμως στη Λέσβο και στο «Ημερολόγιo» της, που για 7η συνεχή από το 2011 χρονιά επιμελείται και εκδίδει ο φιλόλογος-εκπαιδευτικός Παναγιώτης Σκορδάς. To «Λεσβιακό Ημερολόγιο» εντάσσεται στις συλλογικές εργασίες γύρω από έναν άξονα (εν προκειμένω τη Λέσβο), που δίνουν ένα πλήθος πληροφοριών για την Ιστορία, την Τέχνη, τη Λαογραφία, την Αρχαιολογία, τη Λογοτεχνία, το ποικίλο παρελθόν της αλλά και πτυχές από το παρόν της.
Τα Ημερολόγια αυτά εκτός από πραγματικούς μηνιαίους ημεροδείκτες-εορτολόγια, μπορεί νάχουν και ημερολόγια καταγραφής γεγονότων και σκέψεων, όπως στο περί ου ο λόγος βιβλίο του Παναγιώτη Σκορδά, ενός ανωνύμου συγγραφέα αναφερόμενο στη Γερμανική κατοχή. Το πολύ ενδιαφέρον αυτό τεκμήριο παρουσιάζει ο Γεράσιμος Μπεκιάρης.
Το κύριο όμως υλικό του παρόντος Ημερολογίου είναι τα διάφορα, για τη Λέσβο πάντοτε κείμενα και φωτογραφίες, που μας δίνουν διάφορες όψεις της ζωής και του πολιτισμού της. Ακολουθεί δηλ. τα άλλα Ημερολόγια, που απ’ τον 19ο αιώνα εκδόθηκαν στην Ελλάδα.
Στη Λέσβο το πρώτο ήταν της Μελανδινού. Ακολούθησαν διάφορα άλλα και με τον τίτλο «Λεσβιακό Ημερολόγιο» του Π. Σαμάρα και του Α. Κουτζαμάνη, του οποίου τη σκυτάλη πήρε ο Παναγιώτης Σκορδάς και συνεχίζει την επαινετή, αυτή βιβλιοεκδοτική παράδοση.
Έτσι έχουμε πάλι ένα αποθήκευμα πλείστων όσων πληροφοριών και επισημάνσεων για τον πολιτισμό της Λέσβου και ένα αληθινό εντρύφημα γι’ αυτόν.
Με πολλές φωτογραφίες εικαστικών έργων της και με κατατοπιστικό κείμενο της διδάκτορος της Ιστορίας της Τέχνης Μαρίας Μόσχου παρουσιάζεται η ζωγράφος Νίκη Ελευθεριάδη, η οποία αν και ειδική στις τοπιογραφίες ζωγραφίζει τα τοπία της μέσα στο στούντιο και όχι στο ύπαιθρο. Πόσα μπορεί να σκεφτεί κανείς για το αποτέλεσμα της μετακίνησης του καβαλέτου της από τον κλειστό χώρο στον ανοιχτό…
Γενικά πάντως πολλά από τα δημοσιευόμενα στο «Λεσβιακό Ημερολόγιο 2017» έχουν και μια δεύτερη ανάγνωση και διείσδυση στα υπό τα περιγραφόμενα.
Ας πούμε, η εργασία του Βασίλη Κολώνα για τα αρχοντικά της Μυτιλήνης και άλλα αρχιτεκτονήματά της, που παρουσιάζουν εκπλήσσοντα επιδεικτικό πλούτο και αρχιτεκτονική καλαισθησία, τα οποία ανηγέρθησαν επί Τουρκοκρατίας. Τα κτίρια αυτά προκαλούν την απορία «μα ήταν “δούλοι” οι ιδιοκτήτες και οι ένοικοι τέτοιων κατοικιών και οι μαθητές Γυμνασίου Μυτιλήνης και οι πιστοί του Αγίου Θεράποντα παραδίπλα τους»;
Κι αν το ερώτημα αυτό το επεκτείνεις περαιτέρω, μπορεί να πεις «να, που δεν ήταν “σκλάβοι”, αλλά αληθινοί αρχοντάδες οι Μυτιληνιοί και μέχρι το 1911, “επί Τουρκίας”»!
Θάταν λάθος, όμως, αυτή η σκέψη, τώρα μάλιστα που ακούγεται η αγνώστου πολιτικής ευφυΐας γνώμη Έλληνα Υφυπουργού «και σαν πάρουν οι Τούρκοι μερικά νησιά μας, τι έγινε»! Την απάντηση μπορούν να την δώσουν οι Ίμβριοι και Τενέδιοι, με τα όσα έπαθαν, αν και προστατευόμενοι από διεθνή συνθήκη για τη διαμονή τους στις νησιωτικές τους πατρίδες…
Και για την επιμελημένη εργασία του συγγραφέα Γιάννη Βλάχου για την προϊστορική Ίσσα και Άντισσα, πολλά μπορεί να σκεφτεί ο αναγνώστης-συνταξιδιώτης του, σε όσα με πολλή προσοχή και λογική ιχνηλατεί σ’ αυτή την πανάρχαια γεωγραφία του νησιού του 1700 π.χ. μέχρι του 700 π.χ. Αν σ’ αυτή την πολυαίωνη πορεία υπάρχει μια έστω και μικρή γεωγραφική απόκλιση, δεν θα πάει στο βρόντο όλο αυτό το ενδιαφέρον ταξίδι στην αρχαιότατη Λέσβο;
Αυτά και πολλά άλλα για πολλά κείμενα του «Λεσβιακού Ημερολογίου 2017» μπορεί να σκεφτεί ο αναγνώστης του εντρυφώντας όμως σ’ όλα με απόλαυση αναγνωστική και ιστορική.
