Του Στρατή Βλαστάρη
προέδρου της ΘΕΣΙΣ
Ας θεωρηθεί η παρέμβαση μου αυτή ως μια προσπάθεια απάντησης στην επιστολή του συναδέλφου Ντιρκ Σέλικε στις 24.2.2018 με τίτλο «Η κατάρα της διαφορετικότητας και πως ο Μάθιου Νίμιτζ σώζει την Παγκόσμια Μέρα Θεάτρου Μυτιλήνης 2018 ».
Πριν από όλα , αγαπητέ Ντιρκ, καλό θα ήταν τα άτομα που εκφέρουν γνώμη, και μάλιστα δημόσια, να έχουν όσο το δυνατόν επαρκέστερη γνώση των γεγονότων τα οποία σχολιάζουν. Επίσης, για να προστατευθούμε από πλάνες, καλό θα ήταν να είμαστε προσεκτικοί με τις όποιες συγκρίσεις, παρομοιώσεις ή αναγωγές από το προσωπικό στο κοινωνικό. Συχνά τέτοιου είδους αφηγηματικές τεχνικές μπορεί να οδηγήσουν σε αυθαίρετα συμπεράσματα, καθώς δίνουν την εντύπωση ότι μιλούν για το όλον ενώ στην πραγματικότητα έχουν αξιοποιήσει μόνο ένα μικρό μέρος αυτού.
Αγαπητέ συνάδελφε Ντιρκ, μέρες τώρα η τοπική θεατρική κοινότητα και όσο από το κοινό μας αντέχει, ταλανίζεται από μια κρίση που περιλαμβάνει απ’ όλα: αποκλεισμούς, δελτία τύπου, συνεδριάσεις, γενικές συνελεύσεις, παραιτήσεις, διασπάσεις , άσχημες κουβέντες με ανθρώπους που συνταξιδέψαμε μαζί στο χώρο του θεάτρου. Προσωπικά μάλιστα (αν και δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία αυτό) τις πρώτες μέρες δεν μπορούσα να κοιμηθώ κι αναρωτιόμουν (και λόγω του όποιου θεσμικού μου ρόλου) μήπως έκανα κάτι τόσο κακό και άσκεφτο στην υπόθεση αυτή. Ο καιρός πέρασε, ήρθαν οι ωραίες παραστάσεις των ομάδων μας, προστέθηκαν κι άλλα γεγονότα και εξελίξεις, χάσαμε άκριτα και άδικα συνεργάτες και φίλους που ξεκινήσαμε μαζί στο κοινό όνειρο, επιβεβαιώθηκαν συμπεριφορές και κίνητρα. Ο καιρός περνάει και η ζωή προχωρά με τους δικούς της ρυθμούς χωρίς να λογαριάζει πάντα τη δική μας ενδοσκόπηση….
Αγαπητέ Ντιρκ , πρέπει ωστόσο και να σου εκθέσω την άποψη μου και να προσπαθήσω να διαφυλάξω τη δημόσια εικόνα και το κύρος της συλλογικής έκφρασης, στην οποία έτυχε να είμαι επικεφαλής, υπερασπιζόμενος κυρίως το μεράκι, την καλή πρόθεση και την ανιδιοτέλεια εκατοντάδων ανθρώπων του ερασιτεχνικού θεάτρου στο νησί μας. Πριν από όλα, λοιπόν, δεν μιλάμε για αποκλεισμό ομάδας αλλά για μη συμμετοχή της. Ξέρεις, αγαπητέ Ντιρκ , σε όλες τις διοργανώσεις ανά τον κόσμο, όπου παίρνουν μέρος πολλοί , υπάρχουν κανόνες. Όποιος δεν συμφωνεί με αυτούς ή δεν τους τηρεί, απλώς δεν συμμετέχει. Όχι γιατί το αποφασίζει κάποιο πρόσωπο, αλλά γιατί το ορίζει το ίδιο το πλαίσιο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρχαν κανόνες (διαμορφούμενοι από κοινού κάθε φορά) που καταστρατηγήθηκαν βάναυσα και κατ’ επανάληψη από την θεατρική ομάδα Commedia dell’arte στις δυο προηγούμενες διοργανώσεις της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου, που έγιναν με ευθύνη της Ένωσης Θεατρικών Πολιτιστικών Σωματείων Λέσβου «ΘΕΣΙΣ».
Πιο συγκεκριμένα δεν πραγματοποιήθηκε από πλευρά της Commedia η αποστολή του κειμένου της παράστασής τους (όπως έκαναν όλες οι υπόλοιπες ομάδες). Έγινε υπέρβαση του συμφωνημένου χρόνου παράστασης (ενώ οι υπόλοιπες ομάδες μόχθησαν και αναλώθηκαν σε πολλές πρόβες, πραγματικά με το χρονόμετρο στο χέρι, για να τον τηρήσουν). Αθέτησαν την υπόσχεση που έδωσαν στο Δ.Σ. της ΘΕΣΙΣ ότι την ημέρα της παράστασης θα τηρούσαν τους συμφωνημένους χρόνους, όταν στην πρόβα τζένεραλ τους υπερέβησαν κατά πολύ, προξενώντας τις διαμαρτυρίες των άλλων ομάδων. Αποτέλεσμα ο εμπαιγμός του συμβουλίου, εφόσον η υπόσχεση δεν τηρήθηκε. Εμφάνισαν αδυναμία συνεργασίας με τις λοιπές ομάδες που συμμετείχαν
καθώς και με τον υπεύθυνο τεχνικό του Δημοτικού θεάτρου. Δεν τήρησαν το χρονοδιάγραμμα προβών με τις λοιπές ομάδες, τη στιγμή μάλιστα που κάποιες από αυτές είχαν έρθει από μακριά (πχ. Καλλονή, Μόλυβο, Πέτρα) και έπρεπε αργά τη νύχτα μετά την πρόβα να επιστρέψουν. Απαίτησαν οικονομική αποζημίωση για να συμμετάσχουν στην περιοδεία της ΘΕΣΙΣ που ακολούθησε στα χωριά , ενώ οι υπόλοιπες ομάδες ανέλαβαν εξ ιδίων τα έξοδά τους κλπ
Ας το πούμε πολύ απλά και ξεκάθαρα : αν άλλη ομάδα μέλος της ΘΕΣΙΣ είχε τη συμπεριφορά της συγκεκριμένης, όχι μόνο δεν θα συμμετείχε στην ΠΗΘ αλλά θα διαγραφόταν και από την ΘΕΣΙΣ. Αντ’ αυτού δεχτήκαμε το «καινούργιο παιδάκι» με χαρά, εκτίμηση και αποδοχή και προσπαθήσαμε να συνεργαστούμε μαζί του. Επειδή δε, χειρίστηκα προσωπικά τη συνεργασία με τον εκπρόσωπο της ομάδας αυτής, επιφυλάσσομαι για περισσότερες λεπτομέρειες αν χρειαστεί , σημειώνοντας ως γνωστή και δεδομένη την υπομονή και την επιμονή μου σε δύσκολες συνεργασίες, ώστε να δημιουργείται ο χώρος για έκφραση όσο το δυνατόν περισσότερων τάσεων.
Αγαπητέ Ντιρκ, εδώ δεν μιλάμε για αποβολή του άτακτου παιδιού. Καλός ο ρομαντισμός, καλές οι θεωρίες και οι κορώνες, αλλά υπάρχει πάντα κι ένα ζητούμενο : όταν σηκωθεί η αυλαία, πρέπει να έχουμε μια συγκεκριμένη παράσταση με δομημένο αποτέλεσμα , με συγκεκριμένο χρόνο και διαδικασίες. Οι θεατές θέλουν να δουν την τελική παραγωγή. Και την όλη ευθύνη για το θέμα αυτό την επωμίζεται η ΘΕΣΙΣ. Και δεν διαλέγω τυχαία τη λέξη ‘επωμίζεται’, γιατί ένα δίωρο μιας κοινής παραγωγής όλων των ομάδων στην ΠΗΘ έχει πίσω του συνεργασίες ανθρώπων που πρέπει να ευοδωθούν, ξενύχτια που πρέπει να γίνουν, υπομονές και ανεκτικότητες που πρέπει να δοκιμαστούν. Δεν ξέρω πώς σου ακούγεται αυτό το πολλαπλό «πρέπει», αλλά χωρίς αυτό δεν θα έχεις αποτέλεσμα, δεν θα έχεις θεατές, δεν θα έχεις συνέχεια…..
Εδώ, αγαπητέ Ντιρκ, μιλάμε για την δυνατότητα δόμησης ενός κοινού πλαισίου συνύπαρξης. Πραγματικά εντυπωσιάζομαι με μια αυθαίρετη μετατόπιση και συγχρόνως απλούστευση που εμφανίζεται στο κείμενό σου επί του θέματος. Παρουσιάζεται η Commedia ως το «διαφορετικό – καλό» και η ΘΕΣΙΣ ως το «κατεστημένο – κακό». Κατ’ αρχήν τίθενται πολλά ερωτήματα. Πώς ορίζεις την «διαφορετικότητα»; Με ποια κριτήρια αποδίδεις σε μια ομάδα αυτήν την ιδιότητα; Η Commedia είναι διαφορετική από ποιους; Η θεατρική ομάδα στην οποία ανήκεις εσύ δεν είναι διαφορετική από αυτήν στην οποία ανήκω εγώ; Δεν είναι η κάθε ομάδα διαφορετική από κάθε άλλη; Τι εννοούμε «κατεστημένο» και πώς ορίζεται;
Πάμπολλα τα ερωτήματα, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας. Το θέμα μας είναι ότι ξαφνικά επικαλείσαι – και μάλλον όχι μόνο εσύ – ζητήματα «διαφορετικότητας» που οδηγούν στον «αποκλεισμό» ομάδας. Και έχεις μια ομολογουμένως ωραιότατη λυρική περιγραφή για «αυτά που κάνουν οι άνθρωποι που γουστάρουν να παίξουν στην Commedia dell’ arte». Ποτέ δεν ετέθη ζήτημα συμμετοχής ή μη συμμετοχής για καμιά ομάδα με κριτήριο «τα πράγματα που γουστάρουν να κάνουν»!!! Δεν αποτελεί κριτήριο το περιεχόμενο της δουλειάς κάθε ομάδας. Για αυτό και τόσο διαφορετικές δουλειές συνυπάρχουν την ίδια μέρα. Αν αποτελούσε κριτήριο, δεν θα υπήρχε καν συμμετοχή τα δύο προηγούμενα χρόνια!!! Πραγματικά σε καλώ να δεις το ανακόλουθο ενός τέτοιου συλλογισμού.
Πίστεψέ με, αγαπητέ μου Ντιρκ, «έβαλε πολύ νερό στο κρασί της» η ΘΕΣΙΣ αυτά τα δύο χρόνια, για να γιορταστεί η ΠΗΘ έτσι όπως γιορτάστηκε …
Πράγματι μέχρι σήμερα μου είναι πολύ παράξενο το γεγονός ότι πολλοί είναι αυτοί που εκφέρουν γνώμη με τόση ευκολία, κατηγορώντας τη ΘΕΣΙΣ για «αποκλεισμούς» και «φασιστικές μεθόδους» που στόχο έχουν να βάλουν την «διαφορετικότητα». Και όλα αυτά χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να αναρωτηθούν για το τι πραγματικά συνέβη στη συνεργασία της ΘΕΣΙΣ με την Commedia αυτά τα δυό χρόνια, ώστε όχι μόνο το Δ.Σ. αλλά όλες οι ομάδες μέλη της (εκτός μιας ίσως) να έχουν προβλήματα με τη συνεργασία αυτή.
Όσον αφορά το χτίσιμο ουσιαστικών σχέσεων ανάμεσα στις ομάδες του νησιού, θα ήθελα να ρωτήσω ποιες παραγωγές των ομάδων της ΘΕΣΙΣ ήρθαν και παρακολούθησαν συναδελφικά τα μέλη της Commedia ; Εσύ , αγαπητέ Ντιρκ , που είσαι μέλος ομάδας που ανήκει στη ΘΕΣΙΣ, ξέρεις , φαντάζομαι, πόσο σημαντική είναι η όσμωση μεταξύ των ομάδων και πόσο ευοίωνο και ελπιδοφόρο είναι να σε γνωρίζω από κοντά, να παρακολουθώ τη δουλειά σου , να μπορείς να διαφωνείς μαζί μου όπου και όταν χρειαστεί ,να μπορούμε να πίνουμε ένα κρασί μαζί βρε αδερφέ (κάτι που δεν συνέβη ποτέ με τη συγκεκριμένη ομάδα!!!!!
Αυτές λοιπόν οι συμβατικές (ο χαρακτηρισμός δικός σου) ομάδες του νησιού έχουν ξεγυμνώσει πάμπολλες φορές «το βασιλιά της εξουσίας» και άλλες τόσες «έχουν δείξει με το δάχτυλο προς τον κώλο του», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεις !!!!!
Ας μην επεκταθώ στα λεγόμενα σου για «ξύλινη γλώσσα» και για «παιχνίδια εξουσίας στις κοινωνίες». Μερικές φορές ή μάλλον πολύ συχνά πίσω από τα ωραία και ρομαντικά λογάκια , τις πιασάρικες εκφράσεις και τους λεκτικούς εντυπωσιασμούς, μπορεί να κρύβεται μια κατ’ ουσίαν ξύλινη γλώσσα.
Αλλά ας ρίξουμε μια ματιά στα γεγονότα μετά τον υποτιθέμενο «αποκλεισμό». Κατηγορούνε με ανοιχτή δημόσια επιστολή το Δ.Σ. της ΘΕΣΙΣ ότι έχει «αυταρχική τιμωρητική συμπεριφορά» και ότι «οδηγεί σε υποβάθμιση και σε παρακμή τον πολιτισμό του νησιού» και καλούν τους πάντες να ξεσηκωθούν εναντίον της και να «την απομονώσουν». Υπονοούν σχεδόν ευθέως ότι έχει φασιστική συμπεριφορά και αντίληψη. Η ΘΕΣΙΣ τους απαντά απλά (με ένα πολιτισμένο, χαμηλών τόνων και ενωτικό Δελτίο Τύπου , εκφράζοντας την ομόφωνη γνώμη εννέα συμμετεχουσών ομάδων) ότι αυτό που κάνουν είναι ανέντιμο και θίγει το σύνολο των τετρακοσίων και άνω ερασιτεχνών του νησιού που καταφέρνουν και συνεργάζονται μέσα στο πλαίσιο του αλληλοσεβασμού. Μετά από όλα αυτά, έρχεσαι εσύ , αγαπητέ συνάδελφε Ντιρκ, και μου μιλάς για «ξύλινη γλώσσα» και για «υφιστάμενη τάξη καλλιτεχνών» και για «γενικολογίες δανεισμένες από το χώρο των πολιτικών»; Η διάθεση μας να είμαστε ενωτικοί και όχι εμπρηστικοί στις προκλήσεις μετατρέπεται σε αδυναμία για απάντηση; Η πολύωρη ενασχόληση με την υπόθεση της κοινής έκφρασης των ερασιτεχνών του θεάτρου χαρακτηρίζεται εξουσιολαγνεία ;
Ειδικά στην αναφορά σου για παιχνίδια εξουσίας και υπερασπιζόμενος το αυτονόητο, πρέπει να σου γνωστοποιήσω ότι δεν θα βρεις πολύ εύκολα δευτεροβάθμια συλλογική οργάνωση (όχι μόνο στο χώρο του πολιτισμού) που να έχει από την ίδρυση της θέσει ως όρο στο καταστατικό της ότι κανένα εκλεγμένο μέλος στο διοικητικό της συμβούλιο δεν μπορεί να συμμετέχει σε αυτό για πάνω από δύο θητείες ….. και η οποία κρατά ανοιχτή τη συμμετοχή σε όποιο μέλος ομάδας της ΘΕΣΙΣ το επιθυμεί , όποτε συγκαλεί το Δ.Σ. της !!! Έτσι, ενώ το Δ.Σ. μας είναι πενταμελές, σε κάθε συνεδρίασή μας συμμετέχουν κάθε φορά 15 -20 άτομα !!!!
Αγαπητέ Ντιρκ , πολύ φιλικά και συναδελφικά θα σου πρότεινα να ξαναδιαβάσεις και να αντιπαραβάλεις την ανοιχτή επιστολή της Commedia με το δελτίο τύπου της ΘΕΣΙΣ και μετά να ξαναρίξεις μια ματιά στο « Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια» του Μπέρτολτ Μπρεχτ(είμαι σίγουρος ότι ήδη το γνωρίζεις). Ίσως τότε αναθεωρήσεις κάποιες από τις απόψεις σου…
Η παγκόσμια ημέρα θεάτρου 2018 θα γίνει στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης στις 26 Μαρτίου και μετά θα ακολουθήσει η περιοδεία των ομάδων στα χωριά του νησιού. Η ΘΕΣΙΣ και οι ομάδες μέλη της έχουν ανοιχτές τις αγκάλες τους όχι θεωρητικά και ρομαντικά αλλά πολύ απτά και συγκεκριμένα: συνεργάζεται με παιδικές σκηνές που έχουν άλλες απαιτήσεις, με επαγγελματίες του χώρου που – σημειωτέον – συμμετέχουν αμισθί , με ιδρύματα και φορείς και στο νησί μας και εκτός αυτού, με υποβολή προτάσεων σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, με δωρεάν συμμετοχή σε συλλογικές διοργανώσεις και όχι με αμοιβή (όπως κάποιοι άλλοι), με αλληλοϋποστήριξη ανάμεσα στα μέλη της με τη μορφή δωρεάν σεμιναρίων και όχι με αμοιβή (όπως κάποιοι άλλοι), με την διοργάνωση της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου στην οποία συμμετέχουν τόσες πολλές διαφορετικές ομάδες…..
Η ανοιχτή επιστολή της συγκεκριμένης ομάδας και οι αστήρικτες κατηγορίες της, οι βαριοί χαρακτηρισμοί και οι απρεπείς και προσβλητικές εκφράσεις, τα δανεικά τσιτάτα που στοχεύουν στον εύκολο εντυπωσιασμό και στην απροβλημάτιστη ευαισθητοποίηση , το χάσιμο τόσο πολύ χρόνου και καλής διάθεσης … δεν επιτρέπουν πλέον για μας άλλη προσέγγιση του θέματος. Αυτή είναι η συλλογική απόφαση όλων (ή σχεδόν όλων) των ομάδων της ΘΕΣΙΣ και όχι ενός αρτηριοσκληρωτικού , συμβατικού, ξύλινου διοικητικού συμβουλίου που νέμεται την εξουσία!!!!!!!!!
Συμπληρωματικά σε ενημερώνω ότι εμείς έχουμε ξεκινήσει από την προηγούμενη συνεδρίαση του διοικητικού μας συμβουλίου την ανοιχτή συζήτηση με τις ομάδες μέλη μας για την αναθεώρηση του τρόπου εορτασμού του θεσμού της παγκόσμιας ημέρας θεάτρου από τον επόμενο χρόνο. Το επόμενο στάδιο αυτής της διαδικασίας είναι η κατάθεση πρότασης από κάθε ομάδα, στην επόμενη τακτική γενική συνέλευση όλων των ομάδων μελών μας στις 11 Μαρτίου. Νομίζω ότι δείχνουμε καθημερινά και με συνέπεια το δρόμο για να λειτουργούμε ως ενήλικες σκεπτόμενοι και ανοιχτοί στην ποικιλομορφία και δεν προτάξαμε ποτέ «τις προσωπικές μας πεποιθήσεις και αυτά τα καταραμένα συναισθήματα μας».
Το λάθος μας ίσως ήταν ότι , επειδή η ΠΗΘ ξεκίνησε με εφόδιό της την αλληλοκατανόηση και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των ομάδων, δεν μπήκαν εξαρχής κανόνες και προϋποθέσεις συμμετοχής που, όσο ο θεσμός απλώνεται και οι συμμετοχές πληθαίνουν, τόσο είναι απαραίτητο να τους ορίσεις εκ των προτέρων και συγκεκριμένα. Αναλαμβάνω την ευθύνη για αυτό και θα συμπεριλάβω στη δική μου πρόταση για την αναθεώρηση του θεσμού ένα σύνολο προϋποθέσεων που θα διασφαλίζουν τόσο τους διοργανωτές (ΘΕΣΙΣ) όσο και τους συμμετέχοντες (ομάδες).
Θέλω ακόμα να πω ότι ο ρομαντισμός και η επαναστατικότητα καλό θα ήταν να εκφράζονται όχι μόνο για τη συγκεκριμένη περίπτωση, που πήρε διαστάσεις που δεν της άξιζαν, και μάλιστα από ανθρώπους που, ενώ δεν γνωρίζουν τα γεγονότα, θεωρούν αυτονόητο δικαίωμα τους να εκφράζουν δημόσια άποψη. Και εννοώ ότι αποκλεισμό πραγματικό (και όχι μη συμμετοχή) έχουμε και όταν ομάδες του νησιού μας αποκλείονται από την άλλη συλλογική έκφραση του θεατρικού γίγνεσθαι στο Αιγαίο – και δεν διαμαρτύρεται κανένας. Όταν ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες του νησιού μας δεν μπορούν να κάνουν χρήση των χώρων πολιτισμού στα χωριά τους για
την προετοιμασία και για τις παραστάσεις τους, επειδή οι τοπικοί άρχοντες έτσι το θέλουν – και δεν ακούγεται φωνή διαμαρτυρίας. Όταν για τη συγκεκριμένη υπόθεση το κρατικό ραδιόφωνο φιλοξενεί μόνο τη μία άποψη, της Commedia, και όχι ΚΑΙ την άποψη της ΘΕΣΙΣ που εκπροσωπεί 12 θεατρικές ομάδες – και κανείς δεν το σχολιάζει . Όταν στο γιορτασμό των καρναβαλιών στη Μυτιλήνη κάποιοι πληρώνονται για να παίξουν ή να εμφανιστούν, ενώ άλλες θεατρικές ομάδες είτε δεν προσκαλούνται να καταθέσουν τη δική τους πιθανή άποψη, είτε συμμετέχουν δωρεάν με μέλη τους επί σειρά ετών – και ουδείς δεν το θίγει. Ατέλειωτος ό χορός των όταν……
Αγαπητέ Ντιρκ , ναι, συμφωνώ μαζί σου ότι ο πολιτισμός αποτελεί την σπίθα στην εξέλιξη και την πρόοδο, αλλά θα συμφωνήσεις κι εσύ μαζί μου, νομίζω, ότι χωρίς πνεύμα συλλογικότητας και αλληλοϋποστήριξης και χωρίς αμοιβαίο σεβασμό και τήρηση των κανόνων συνεργασίας ο πολιτισμός θα είναι ένα κενό γράμμα.
Σε προσκαλώ , λοιπόν, να χαρείς κι εσύ πραγματικά την ημέρα του παγκοσμίου θεάτρου 2018 της ΘΕΣΙΣ, χωρίς καμιά αίσθηση «κατάρας στο διαφορετικό». Το διαφορετικό υπάρχει , ανθίζει και γονιμοποιεί τη σκέψη μας και τον πολιτισμό μας, ορίζοντας από μόνο του ως προϋπόθεση το να σέβεσαι τον άλλον και να λειτουργείς τιμώντας το συνυπάρχειν. Και αν υπάρξει και άλλη εκδήλωση εορτασμού της ΠΗΘ 2018 στα σκαλιά του Δημοτικού Θεάτρου Μυτιλήνης, στο ίδιο το Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης, στη στέγη του ή στο διπλανό παρκάκι , από οποιονδήποτε άλλον και οποιαδήποτε στιγμή (στις 27, στις 28, στις 29 Μαρτίου) , σε προσκαλώ και πάλι να την παρακολουθήσουμε μαζί, καθισμένοι δίπλα-δίπλα.
Συναδελφικά , δημόσια και με εκτίμηση στη διαφορετική άποψη
Στρατής Βλαστάρης, πρόεδρος του ΔΣ της ΘΕΣΙΣ
