Γράφει ο Χρίστος Καλουντζόγλου
Σύντομη Ιστορία της Δυτικής Σκέψης, του Stephen Trompley (εκδόσεις Κέδρος)
Ο Stephen Trombley είναι Αμερικανός συγγραφέας, κινηματογραφιστής και μουσικός. Ο εκδοτικός οίκος Atlantis του ανέθεσε να γράψει μία σύντομη και εύχρηστη ιστορία της δυτικής σκέψης και το 2011 κυκλοφόρησε το βιβλίο “Σύντομη Ιστορία της Δυτικής Σκέψης”, το οποίο φέτος μπορεί να γίνει κτήμα και του ελληνικού αναγνωστικού κοινού, καθώς μεταφράστηκε από τον Γιώργο Μαραγκό και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
Ο Trompley κατάφερε μέσα σε περίπου 50.000 λέξεις να περιγράψει την ιστορία της ανθρώπινης διανόησης από τον 6ο αιώνα π. Χ μέχρι το τοπίο της νεωτερικότητας του 21ου αιώνα. Όπως γράφει ο ίδιος στην εισαγωγή “μέχρι πριν από λίγο καιρό ξυπνούσα συχνά πανικόβλητος από έναν εφιάλτη στον οποίο είχε επιβιώσει ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος. Στον εφιάλτη έβλεπα ότι ανήκα σε μια μικρή ομάδα από επιζήσαντες, ο καθένας εκ των οποίων είχε αναλάβει την αποστολή να συμβάλει στην ανοικοδόμηση του δυτικού πολιτισμού. Η δουλειά μου ήταν να κάνω μια περίληψη των φιλοσοφικών ιδεών από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα, την οποία θα χρησιμοποιούσαμε για να διδάξουμε στα ανοικοδομημένα μας πανεπιστήμια την πρώτη γενιά φοιτητών φιλοσοφίας μετά τον Αρμαγεδδώνα”. Όπως εξηγεί στη συνέχεια αυτό το όνειρο έγινε πραγματικότητα όταν ο εκδότης του ζήτησε να γράψει αυτό το βιβλίο.
Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι ο Αρμαγεδδώνας είναι περίπου αυτό που ζούμε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, που μπορούμε να το ονομάσουμε όπως θέλει ο καθένας. Το ζητούμενο όμως είναι η επόμενη μέρα, η ανοικοδόμηση και όχι η οικοδόμηση επί των ερειπίων. Ας σκεφτούμε από που θα έπρεπε να κάναμε την αρχή. Οι πιο ορθολογιστές θα απαντήσουν ότι θα έπρεπε να επανασυστήσουμε τον τεχνολογικό μας πολιτισμό ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε σταθερά τα βήματα προς το αύριο. Δηλώνω ότι δεν ανήκω σε αυτή την μερίδα και γι αυτό πιστεύω ότι μετά από έναν Αρμαγεδδώνα αυτό που πρέπει να επαναλειτουργήσει είναι ο φιλοσοφικός λόγος. Γιατί μόνον έτσι, κατά την ταπεινή μου άποψη, θα μπορέσει να βηματίσει σταθερά η ανθρωπότητα με άξονα την αριστοτελική έννοια του “θαυμάζειν”. Έννοια που χρησιμοποίησε ο Αριστοτέλης για να περιγράψει την δική του αντίληψη για το “τι είναι φιλοσοφία”.
Αυτό ενστερνίζεται και ο Stephen Trompley, που αφιερώνει τις 35 από τις 235 σελίδες του βασικού υλικού του βιβλίου του στην σοφία των αρχαίων, από τον 6ο αιώνα π.χ έως τον 1ο αιώνα μ.Χ. Εξηγεί μάλιστα ότι “η διαρκής πνευματική παρακαταθήκη της μελέτης των ελληνικών και ρωμαϊκών λογοτεχνικών κειμένων ήταν ο ανθρωπισμός, μία θεώρηση που τοποθετεί την ευτυχία καιτ ην ευημερία των ανθρώπων πάνω από όλα τα άλλα”.
Ενδεχομένως οι τραπεζίτες και οι γραφειοκράτες που ορίζουν σήμερα τις τύχες μας δίνουν άλλο περιεχόμενο στις έννοιες “ευτυχία” και “ευημερία”. Ωστόσο έχει ενδιαφέρον η επισήμανση του Stephen Trompley ότι “στη Βρετανία οι ελληνικές ιδέες διαμόρφωσαν εν μέρει την κουλτούρα του δημόσιου σχολείου του δέκατου ένατου αιώνα”.
Δεν θα είχε απολύτως κανένα νόημα να επιχειρήσουμε σήμερα να διαμορφώσουμε μιαν αντίστοιχη κουλτούρα, όπως έγινε στη Βρετανία του 19ου αιώνα. Αλλά από αυτή την παραδοχή μέχρι την σημερινή απαξίωση της ελληνικής σκέψης, που έχει τις ρίζες της στον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται η ελληνική φιλοσοφία και η αρχαία ελληνική γραμματεία στα σχολεία υπάρχει τεράστια διαφορά. Το επισημαίνω μετά λόγου γνώσης, καθώς λόγω του παιδιού μου έχω πάρει στα χέρια μου τα σχετικά σχολικά εγχειρίδια. Εκτός από λίγες φωτεινές εξαιρέσεις – που απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα – πρόκειται για βιβλία που αποτελούν τον ορισμό της προχειρότητας. Με άλλα λόγια δεν
έχει καμία ευθύνη ο σημερινός μαθητής του Λυκείου που αδιαφορεί προκλητικά για το περιεχόμενο αυτών των μαθημάτων, αφού ούτε τα βιβλία μπορούν να τον εμπνεύσουν και -δυστυχώς – υπάρχει μια μερίδα εκπαιδευτικών που εμμένει στο εκπαιδευτικό υλικό που παραλαμβάνει και δεν κάνει καμία προσπάθεια να βάλει το δικό του λιθαράκι στην προσπάθεια μόρφωσης των παιδιών.
Αν είναι τόσο δύσκολο να γραφτούν βιβλία από την ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα που να απευθύνονται σε μαθητές 15-18 ετών, γιατί δεν στρέφεται το παιδαγωγικό ινστιτούτο στην αντίστοιχη βιβλιοπαραγωγική εμπειρία σε άλλες χώρες; Αναρωτιέμαι για ποιον λόγο ένα βιβλίο, όπως το εξαιρετικό “Σύντομη ιστορία της δυτικής σκέψης”, να μην μπορεί να αποτελέσει σχολικό εγχειρίδιο για το μάθημα της φιλοσοφίας και να διδάσκεται μάλιστα και στις τρεις τάξεις του Λυκείου…. Εκτός εάν θα μπορούσε να εκληφθεί ως αμφισβήτηση του αλάθητου των Ελλήνων δασκάλων η υιοθέτηση της άποψης ενός Αμερικανού συγγραφέα…. Οπότε ναι, είναι καλύτερο αντί να παιδεύουμε τα παιδιά μας με κακογραμμένα βιβλία, να τα εκπαιδεύσουμε στην αδιαφορία απέναντι στις ρίζες την δυτικής σκέψης. Και να περιοριστούμε σε βιβλία όπου εξηγείται λεπτομερώς το προπατορικό αμάρτημα και το παραμύθι της Εύας με το μήλο και του αφελούς Αδάμ.
