Βογιατζής Β.Πολύδωρος
Χειρουργός Ορθοπαιδικός
Καλλονή 2253022833
Η λέξη “οστεοπόρωση” σημαίνει φιλολογικά “πορώδες οστούν”. Είναι μία κατάσταση όπου ένα άτομο χάνει σταδιακά κόκαλο (οστούν) έτσι ώστε τα κόκαλα να γίνονται σταδιακά εύθραυστα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, τα κόκαλα να είναι πιο πιθανό να σπάσουν (ο ιατρικός όρος είναι “κάταγμα”).
Τι προκαλεί την οστεοπόρωση;
Τα κόκαλά μας αυξάνονται κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία και είναι πιο ισχυρά μεταξύ του 25ου και του 30ου έτους της ζωής. Στη μεσήλικη ζωή τα κόκαλα – ενώ παραμένουν ισχυρά – αρχίζουν σταδιακά να χάνουν την πυκνότητά τους. Αυτή η απώλεια ή λέπτυνση των κοκάλων συνεχίζεται όσο μεγαλώνει κανείς.
Στις γυναίκες η διαδικασία αυτή επιταχύνεται τα δέκα πρώτα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση. Αυτό οφείλεται στο ότι οι ωοθήκες σταματούν να παράγουν τις γυναικείες ορμόνες του φύλου, τα οιστρογόνα. Τα οιστρογόνα είναι μία από τις ουσίες που βοηθούν τα κόκαλα να είναι ισχυρά. Οι άνδρες υποφέρουν λιγότερα από την οστεοπόρωση, διότι τα κόκαλα των είναι από την αρχή ισχυρότερα και δεν παρουσιάζουν κάτι ανάλογο με την εμμηνόπαυση.
Ποιος είναι σε κίνδυνο;
Όλοι μας είμαστε σε κίνδυνο να αναπτύξουμε οστεοπόρωση καθώς μεγαλώνουμε. Αυτό εξηγεί γιατί τα ηλικιωμένα άτομα είναι πιο πιθανό να σπάσουν ένα κόκαλο (ο ιατρικός όρος είναι “κάταγμα”) όταν πέσουν κάτω. Όμως, υπάρχουν κάποια άτομα που είναι πιο πιθανό να πάθουν οστεοπόρωση παρά κάποια άλλα. Ορισμένοι παράγοντες που κάνουν αυτή την διαφορά αναφέρονται πιο κάτω:
Έλλειψη οιστρογόνων: μια γυναίκα είναι σε κίνδυνο ή αν είχε πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν την ηλικία των 45 χρόνων) ή αν έκανε χειρουργική αφαίρεση της μήτρας (ο ιατρικός όρος είναι “υστερεκτομή”) με σύγχρονη αφαίρεση της μιας ή και των δυο ωοθηκών.
Έλλειψη άσκησης: η άσκηση διατηρεί τα κόκαλα ισχυρά – τόσο κατά την διάρκεια της ανάπτυξής των όσο και κατά την διάρκεια της ενήλικης ζωής. Έτσι, οποιοσδήποτε δεν ασκείται, ή έχει κάποια πάθηση ή ανικανότητα που κάνει την άσκηση δύσκολη, θα έχει την τάση να χάνει ασβέστιο από τα κόκαλά του και έτσι είναι πιο πιθανό να αναπτύξει οστεοπόρωση.
Ανεπαρκής διατροφή: η δίαιτα που δεν περιλαμβάνει αρκετό ασβέστιο υποβοηθεί την ανάπτυξη της οστεοπόρωσης (βλέπε: Μπορείτε να προλάβετε την οστεοπόρωση;).
Μανιώδες κάπνισμα: ο καπνός μειώνει το επίπεδο των οιστρογόνων στις γυναίκες και μπορεί να προκαλέσει πρόωρη εμμηνόπαυση.
Υπερβολικό ποτό: η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας οινοπνεύματος (π.χ. κρασί, μπύρα, ούζο, ουίσκι, κ.ά.) μειώνει την ικανότητα των ειδικών κυττάρων να παράγουν κόκαλο.
Στεροειδή (κορτιζόνη): αν κάποιο άτομο παίρνει στεροειδή (π.χ. πρεδνιζολόνη) για μεγάλο χρονικό διάστημα, αυτό μπορεί να προκαλέσει οστεοπόρωση. (Δείτε το φυλλάδιο της ΕΛ.Ε.ΑΝ.Α. “Χάπια στεροειδών”).
Οικογενειακό ιστορικό: η οστεοπόρωση υπάρχει μέσα σε οικογένειες. Αυτό πιθανόν να οφείλεται σε κάποιο κληρονομικό παράγοντα που επηρεάζει την ανάπτυξη του κόκαλου.
Προηγούμενα κατάγματα: τα άτομα που είχαν κάταγμα lowimpact είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθουν ξανά κάταγμα. Επίσης, οι άνδρες και οι γυναίκες που παρουσιάζουν μείωση του ύψους των λόγω καταγμάτων (crushfracture) στους σπόνδυλούς των – οστά της σπονδυλικής στήλης – είναι σε κίνδυνο. (βλέπε: Ποιες είναι οι συνέπειες της οστεοπόρωσης;).
Μπορείτε να προλάβετε την οστεοπόρωση;
Υπάρχουν αρκετά πράγματα που μπορούν να γίνουν σε διαφορετικά στάδια της ζωής σας για να σας προφυλάξουν από την οστεοπόρωση.
Υγιής διατροφή: τα παιδιά και οι ενήλικες χρειάζονται μία δίαιτα που περιέχει την σωστή ποσότητα ασβεστίου. Οι καλύτερες πηγές ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, δηλαδή το γάλα, το γιαούρτι και το τυρί, καθώς και ορισμένα άλλα τρόφιμα. Αν προσέχετε το σωματικό σας βάρος τότε αξίζει να ξέρετε ότι το αποβουτυρωμένο γάλα περιέχει περισσότερο ασβέστιο σε σχέση με το πλήρες γάλα. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου είναι 1.000 χιλιοστόγραμμα (mg) ή 1.500 mg αν είστε πάνω από 60 χρονών. Ο πιο κάτω πίνακας μπορεί να είναι χρήσιμος.
Άσκηση σε παιδιά: τα παιδιά πρέπει να συμμετέχουν ενεργά σε σπορ ή άλλους τύπους άσκησης ώστε να βοηθήσουν τα κόκαλα των να γίνουν ισχυρά.
Άσκηση σε ενήλικες: για τον ίδιο λόγο, οι ενήλικες πρέπει να είναι σωματικά ενεργείς μέχρι την συνταξιοδότηση. Διαλέξτε ασκήσεις “εναντίον της βαρύτητας” ―οποιαδήποτε δραστηριότητα περιλαμβάνει περπάτημα ή τρέξιμο.
Κάπνισμα: πρέπει να αποφύγετε το κάπνισμα.
Ποτό: να αποφύγετε να πίνετε πολύ οινόπνευμα (π.χ. κρασί, μπύρα, ούζο, ουίσκι, κ.ά.). Το συνιστώμενο ημερήσιο μέγιστο για γυναίκα είναι 2-3 μονάδες, ενώ για άνδρα είναι 3-4 μονάδες. Μια μονάδα είναι μία μόνο μεζούρα (δόση) οινοπνευματώδους ποτού (spirit) ή 300 κυβικά εκατοστά μπύρας ή ένα ποτήρι κρασί 8% κατ’ όγκο. (Σημείωση: το κρασί στην Ελλάδα είναι 10-12 y κατά όγκο).
Θεραπεία υποκατάστασης με ορμόνες: οι γυναίκες που είναι σε εμμηνόπαυση πρέπει να σκεφτούν (maywanttoconsider) την θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα, διότι αυτό μπορεί να είναι ένας πολύ καλός τρόπος για την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Συζητήστε το με τον γιατρό σας, διότι όλες οι θεραπείες έχουν κινδύνους καθώς και οφέλη και η θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα δεν είναι κατάλληλη για όλους. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της μακροχρόνιας θεραπείας υποκατάστασης με οιστρογόνα είναι ότι αφενός η απώλεια του κόκαλου ελαττώνεται και αφ’ ετέρου βοηθά στην πρόληψη των καρδιακών παθήσεων. Το σημαντικότερο μειονέκτημα είναι ότι αφ’ ενός η περίοδος μπορεί να επανέλθει και αφ’ ετέρου μπορεί να υπάρχει μια προσωρινή ευαισθησία γύρω από τους μαστούς και μία προσωρινή ναυτία. Υπάρχει μία πολύ μικρή αύξηση του κινδύνου για καρκίνο μαστού μετά από μερικά χρόνια.
Πως μπορεί να ανακαλυφθεί η οστεοπόρωση;
Δεν υπάρχουν εμφανή, φυσικά σημεία της οστεοπόρωσης, γιατί κανείς δεν μπορεί να δει τα κόκαλα να γίνονται “λεπτότερα”. Έτσι, η οστεοπόρωση μπορεί να υπάρχει απαρατήρητη για χρόνια. Πολύ συχνά η πρώτη ένδειξη ότι κάποιο άτομο έχει ένα πρόβλημα είναι όταν σπάσει κάποιο κόκαλο, μετά από ένα κατά τα άλλα πολύ μικρό ατύχημα. Τα σχετικά μικρά κατάγματα των σπονδύλων (οστά της σπονδυλικής στήλης) μπορεί να κάνουν ένα άτομο να είναι κοντύτερο και να έχει καμπούρα στην πλάτη.
Αν ο γιατρός υποψιαστεί οστεοπόρωση, μπορεί να σας ζητήσει να κάνετε μία εξέταση για να ελέγξει την δύναμη ή την πυκνότητα των οστών σας. Αυτή η εξέταση μπορεί να γίνει σε αρκετά νοσοκομεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας ή ιδιωτικά εργαστήρια σ’ όλη την Ελλάδα. Τα αποτελέσματα θα πουν για το πόσος κίνδυνος υπάρχει να σπάσουν τα οστά σας. Θα πρέπει να ξαπλώσετε ντυμένος πάνω σε ένα ειδικό κρεβάτι, για περίπου 15 λεπτά της ώρας, ενώ θα γίνεται στα οστά σας ακτινογραφία. Η δόση αυτής της ακτινογραφίας είναι πάρα πολύ μικρή – περίπου η ίδια με εκείνη όταν είστε όλη την ημέρα στον ήλιο. Η τεχνική αυτή ονομάζεται “διπλής ενέργειας απορροφησιομετρία με ακτίνες Χ” (DualEnergyX-rayAbsorptiometry),
Ο γιατρός μπορεί να ζητήσει να κάνετε μια εξέταση για να ελέγξει τη δύναμη ή την πυκνότητα των οστών σας.
Ποιες είναι οι συνέπειες της οστεοπόρωσης;
Τα άτομα με οστεοπόρωση έχουν περισσότερες πιθανότητες να σπάσουν ένα κόκαλο ακόμα και μετά από ένα σχετικά πολύ μικρό τραυματισμό. Τα κατάγματα είναι συχνότερα στο ισχίο, στη σπονδυλική στήλη και στο καρπό. Τα κατάγματα στο ισχίο και στο καρπό είναι συνήθως ξαφνικά και το αποτέλεσμα μίας πτώσης.
Τα προβλήματα στη σπονδυλική στήλη συμβαίνουν αν όταν τα οστά (σπόνδυλοι) της σπονδυλικής στήλης αδυνατίζουν … (crush) μαζί. Αν υποστούν κάταγμα αρκετοί σπόνδυλοι, τότε η σπονδυλική στήλη θα αρχίσει να κυρτώνει. Αυτό μπορεί να προκαλέσει πόνο στη ράχη και απώλεια ύψους. Έτσι, τώρα υπάρχει λιγότερος χώρος κάτω από τις πλευρές, με αποτέλεσμα ορισμένα άτομα να παρουσιάζουν δυσκολία στην αναπνοή.
Η οστεοπόρωση είναι αρκετά συχνή στην Ελλάδα.
Συμπερασματικά
Ο καλύτερος τρόπος να προλάβετε την οστεοπόρωση είναι να έχετε μια ενεργά υγιή ζωή και να λαμβάνετε με την δίαιτά σας, ικανοποιητική ποσότητα ασβεστίου. Αν υποφέρετε ήδη από οστεοπόρωση υπάρχουν αρκετές θεραπείες που μπορεί να είναι αποτελεσματικές
