Η ιστορία της χωρικής απόσταξης στην Ανεμώτια είναι ένα λαϊκό παραμύθι, όπως πολλά άλλα, που δεν άντεξε στο χρόνο και ξεχάστηκε. Κι όμως πέρυσι, καμιά δεκαριά φίλοι με κοινή αφετηρία το Σύλλογο Αμπελουργών του χωριού και το μεράκι τους για τα αμπέλια ξεκίνησαν την ίδρυση μιας Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης, με τίτλο «Ηφαίστειο Ανεμώτιας ΚΟΙΝΣΕΠ».
Μετά από πολλή προσπάθεια, η επιχείρηση δημιούργησε ένα μικρό αποσταγματοποιείο (διήμερο) και έφερε σε πέρας το πρώτο εγχείρημα για την αξιοποίηση των προϊόντων του χωριού και την εξυπηρέτηση των κατοίκων του.
Οι «συνταγές» και τα «μυστικά» βγήκαν από τα μπαούλα και το χωριό μετά του Αγίου Ιγνατίου πήρε και πάλι ζωντάνια κι οι γειτονιές μοσχομύρισαν από τη μεθυστική ευωδία των πρωτοσταλαγμάτων.
Ένα παραμύθι ζωντανεύει…
Ένα από τα καλύτερα διατηρημένα ηφαίστεια στο νησί της Λέσβου είναι αυτό της Ανεμώτιας, το ηφαιστειακό υλικό του οποίου δημιούργησε στη βάση του κρατήρα ένα πολύ εύφορο εδαφικό ορίζοντα, που ευνοεί την καλλιέργεια του αμπελιού και αποτελεί τον κάμπο του χωριού.
Μια ιδιαίτερη δραστηριότητα, άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή των κατοίκων του χωριού, ήταν η απόσταξη σταφυλιών για την παραγωγή τσίπουρου.
Στο μικρό αυτό χωριό της Βορειοδυτικής Λέσβου λειτουργούσαν καζάνια απόσταξης τσίπουρου πολύ πριν από το 1920, τα μέρη των οποίων (καζάνι, καπάκι, λουλάς κλπ) ήταν πήλινα. Αργότερα αυτά αντικαταστάθηκαν με χάλκινα που έφεραν οι αμπελουργοί από τη Σμύρνη και μέσα στη δεκαετία του ’60 έφτασαν να λειτουργούν από Ανεμωτίσιες οικογένειες γύρω στα δέκα αδειοδοτημένα καζάνια.
Στο διάβα του χρόνου τα πράγματα άλλαξαν και η παράδοση στην απόσταξη του τσίπουρου σταδιακά έσβησε. Οι γεροντότεροι έφυγαν από τη ζωή και οι νέοι κληρονόμοι, κάτοχοι των καζανιών, πήραν τα καπάκια και τους λουλάδες για να τα διακοσμήσουν τα σπίτια τους διαλύοντας ουσιαστικά τα καζάνια, τα οποία δεν μπόρεσαν να ξαναχρησιμοποιηθούν.
Η παράδοση χωρικής απόσταξης στην Ανεμώτια της Λέσβου παρέμεινε όμως στις μνήμες, στις συζητήσεις και στις φωτογραφίες και το νήμα ξαναδέθηκε από εκεί που είχε κοπεί…
Καλές νεράιδες (ζύμωση) και κακούς μάγους (ξίνισμα) που παλεύουν ποιος θα κυριαρχήσει. Μαγεία και ξωτικά (μετατροπή του μούστου σε κρασί), δράκους που βγάζουν φωτιές και αχνούς (καζάνι) και στο τέλος τη λύτρωση, το θαύμα, το δάκρυ της Παναγίας (το καθαρό απόσταγμα που ρέει από τον άμβυκα).
Κι’όλα αυτά σ’ένα σκηνικό καπνισμένο με χαμηλό φωτισμό, σε μία πετρόκτιστη αποθήκη στις παλιές τούρκικες γειτονιές του χωριού, απέναντι από το Οθωμανικό λουτρό.
Πυρήνα ελιάς στη φωτιά. Μυρωδιές. Στέμφυλα. ∆εξαμενές και βαρέλια. Ανθρώπινες φιγούρες που εξαϋλώνονται μέσα στους ατμούς κρατώντας στα χέρια τσουγκράνες. Λαϊκά ακούσματα από το τρανζίστορ και ο χρόνος σταματά σε µια στιγμή ευτυχίας, χωρίς τεχνολογία και wi-fi.
Ένα βιωματικό, λαογραφικό αποστακτήριο ανάμεσα σε παλιά εργαλεία οινοποίησης και απόσταξης, σε παραδοσιακά πατητήρια, σε πήλινα πιθάρια και γυάλινες νταμιτζάνες τυλιγμένες µε ψάθα, ο αποσταγµατοποιός καθαρίζει το καζάνι που ατµίζουν τα υπολείµµατα της προηγούμενης απόσταξης.
Ξαναγεµίζει µε νέα σταφύλια, κλείνει το καπάκι του άµβυκα και τοποθετεί την πυρήνα στον καυστήρα για να φουντώσει η φωτιά.
Το παλιό τραπέζι µπροστά στη φωτιά του άµβυκα εστία ξεκούρασης, λύτρωσης και συνάντησης. Είναι η προσφιλής γωνιά αντάμωσης όπου θα μοιραστούν χαρές και λύπες.
Η Αριστέα μετρά µε το γραδόµετρο τους βαθµούς στο απόσταγµα κάθε καζανιάς και προγραμματίζει τον επόμενο παραγωγό. Ο Στέλιος δοκιμάζει το «ποτό των φτωχών», επιβεβαιώνοντας ότι ξέρει να πίνει τσίπουρο υψηλών προδιαγραφών. Η Κυρά Μαρία κερνά αχνιστή κολοκυθόπιτα και μουσταλευριά που μόλις έφτιαξε με το πετιμέζι.
Ζούμε ένα καινούριο παραμύθι βγαλμένο απ’ τα παλιά. Οι μεθυστικοί αλκοολικοί ατμοί καθώς ανεβαίνουν από το βράσιμο των σταφυλιών, θα περάσουν από το τόξο για να συναντήσουν το θάλαμο ψύξης , το δροσερό νερό όπου θα υγροποιηθούν σε σταγόνες, δίνοντας το «μερακλίδικο» Ανεμωτίσιο τσίπουρο.
Ένα χωριό που παράγει, χέρια που εργάζονται, που δημιουργούν, νέοι και μεγαλύτεροι που επαναλαμβάνουν τη μυσταγωγία της απόσταξης ακριβώς όπως τη διδάχτηκαν από τους προπαππούδες τους, ανασύροντας τις αναμνήσεις σχεδόν διαλογιστικά…
Η Ανεμώτια μας περιμένει να την επισκεφτούμε στη 2η Γιορτή Τσίπουρου και Χωρικής Απόσταξης αυτό το σαββατοκύριακο 17 και 18 του μήνα.
Η πρόσκληση είναι ανοιχτή για όλους , συντοπίτες και φίλους της γνήσιας λαϊκής παράδοσης.
