Μια μεγάλη απώλεια για τον τόπο, ο θάνατος του Σόλωνα Λέκκα του σημαντικότερου εκφραστή της μουσικής παράδοσης της Λέσβου, του γλυκού αμανετζή μας, που με την μοναδική εκφραστικότητα του μετέφερε την αυθεντική βιωμένη εμπειρία στις νεότερες γενιές μουσικών και ακροατών. Νικημένος από τον καρκίνο σε ηλικία 74 ετών έφυγε από τη ζωή γεμίζοντας το νησί απέραντη θλίψη.
Ο Σόλωνας μέσα σε άλλα ήταν και μεγάλος δάσκαλος. Όσοι τον γνώρισαν από κοντά τον θυμούνται και γράφουν το τελευταίο αντίο:
Απόστολος Τσαρδάκας
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Μια ετερόκλητη παρέα 20άρηδων, παιδιά της μεγαλούπολης, με διαφορετικές καταβολές ο καθένας, μοιραστήκαμε την ίδια ανησυχία: να ανακαλύψουμε τον μουσικό κόσμο της Ανατολής. Makam, taksim, usul, sarki, beste, saz semai, oyun havasi, έννοιες άγνωστες, εξωτικές που οι περισσότεροι τις πρωτο-ακούσαμε από τον Ross M. Daly και για κάποιον απροσδιόριστο, ακόμα τότε, λόγο μονοπώλησαν την περιέργεια και το ενδιαφέρον μας. Η συνέχεια απλή: μελέτη, συζητήσεις, πρόβες, ταξίδια στην Πόλη, γνωριμίες – μαθήματα με τους ουστάδες, και πάλι μελέτη, συζητήσεις, πρόβες… Κάπου εκεί δεχτήκαμε ένα δώρο ζωής, τον Σόλωνα!
Ήταν ο Βέτσος που μας σύστησε για πρώτη φορά αυτήν την παράξενη φιγούρα, την βγαλμένη από μια άλλη εποχή, από έναν άλλο κόσμο, τόσο μακρινό αλλά και τόσο οικείο. Και τότε συνειδητοποιήσαμε πως όλα αυτά που ψάχνουμε στην μακρινή Ανατολή είναι, κατά κάποιο τρόπο, πιο κοντά από ότι πιστεύαμε. Πώς μπορούν κάλλιστα να αποδοθούν σε μία γλώσσα που την νιώθουμε. Κι ακόμα περισσότερο, ότι δεν ανήκουν σε κάποιο απώτερο παρελθόν, αλλά είναι ζωντανά και εξελίσσονται την ίδια στιγμή που εμείς προσπαθούμε να τα αποκωδικοποιήσουμε. Σοκ! Αυτή ήταν ή πρώτη εντύπωση… Μαθημένοι στο ποτό ήμασταν σίγουρα, όμως το σαλβάρι, η βρακοζώνη, η κατσούλα στο κεφάλι… Πρωτόγνωρα και πολύ εξωτικά όλα αυτά για εμάς, τα παιδιά της πόλης με τα τζιν και τα καρό πουκαμισάκια. Δεν σταθήκαμε όμως σε αυτά. Μας συνεπήρε η δύναμη της φωνής του που έβγαινε, θαρρείς, από το κερί του γραμμοφώνου κι ο ζεϊμπέκικος που δεν έμοιαζε καθόλου με τις γιαλατζί φιγούρες των ομορφόπαιδων που προσπαθούσαν με διάφορα ακροβατικά να εντυπωσιάσουν, μπας και ρίξουν καμιά γκομενίτσα.
Ο Σόλωνας υπήρξε από την πρώτη στιγμή δάσκαλος με όλη τη σημασία της λέξης. Κι εμείς οι μαθητές… Μας δίδαξε τα πάντα με το στόμα, σφυρίζοντας ή μιμούμενος τον ήχο της τρομπέτας. Μάθαμε το ρεπερτόριο, τις αργές ταχύτητες των κομματιών, τη σειρά με την οποία έπρεπε να ειπωθούν (γιατί είχε σημασία). Μάθαμε πόσο πρέπει να διαρκεί το ταξίμι και ποιες νότες πρέπει ή δεν πρέπει να παιχτούν. Μάθαμε πότε πρέπει να ειπωθεί ο μανές για να έχει νόημα. Μάθαμε να αψηφούμε τους νόμους της μουσικής και ότι δεν έχει και τόση σημασία αν κάποια στιγμή το ζεϊμπέκικο χάσει ένα τέταρτο. Και πάνω από όλα ΜΑΘΑΜΕ ΝΑ ΜΕΡΑΚΛΩΝΟΥΜΕ. Δηλαδή, να ζούμε τη στιγμή. Κάναμε πράξη αυτό που πολύ εύστοχα έχει περιγράψει ο Χατζιδάκις: «μια μουσική βαθιά ριζωμένη στο παρελθόν, αλλά που να λειτουργεί για τη στιγμή…».
Μάθαμε πολλά από τον Σόλωνα. Όμως κι εμείς σταθήκαμε αντάξιοι μαθητές. Καταφέραμε με τα χρόνια να παίζουμε τα κομμάτια ακριβώς όπως τα ήθελε. Δεν δυσανασχετήσαμε ποτέ με ό,τι τον ενόχλησε. Ξέραμε, ανά πάσα στιγμή, τι ακριβώς θέλει για να χαλαρώσει και να ξεδιπλωθεί. Φορέσαμε τα φουλάρια που μας μοίρασε για να νιώθει ότι είμαστε κοντά του. Του κάναμε ισοκράτημα για να ψάλλει το «Ευαγγέλιο του Διαβόλου», με το Playboy ανά χείρας, κάθε που ήταν Αποκριά. Ήπιαμε όσο ήθελε και τραβήξαμε πολλάκις το παίξιμο μέχρι τα ξημερώματα γιατί δεν ήξερε ποτέ πως και πότε τελειώνει όλο αυτό. Κι οι μερακλήδες από κάτω φώναζαν σε κάθε του ξέσπασμα, λες και έμπαινε γκολ σε τελικό κυπέλλου. Για πάνω από μία δεκαετία ο Σόλωνας ερχόταν από τη Μυτιλήνη, έβαζε γκολ μέσα στη Θεσσαλονίκη με μια νότα και οι μερακλήδες παραληρούσαν.
Ένα πράγμα δεν καταφέραμε ποτέ. Να τον βάλουμε να ηχογραφήσει όλο αυτό το υλικό, που το έπαιζε στα δάχτυλα και που κάποτε μάθαμε κι εμείς να το παίζουμε σωστά. Δύο προσπάθειες κάναμε να καταγράψουμε σε δίσκο όλη αυτήν την εμπειρία, μήπως και μείνει κάτι. ΛΑΘΟΣ! Η πρώτη δεν κυκλοφόρησε ποτέ (καλύτερα ίσως). Η δεύτερη δεν αποτυπώνει σε καμία περίπτωση την δύναμη και τον αυθορμητισμό των ζωντανών παραστάσεων που μοιραστήκαμε με όλους όσους είχαν την τύχη να τις παρακολουθήσουν. Προφανώς γιατί όλη αυτή η διαδικασία της ηχογράφησης του φαινόταν «ψεύτικη». Κι αν κάτι έχει καταγραφεί αποσπασματικά από εκείνα τα βράδια με τον Σόλωνα και κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, είναι σίγουρα σπουδαίο τεκμήριο, αλλά σας διαβεβαιώνω πως δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να μεταφέρει στο ελάχιστο την δύναμη εκείνων των στιγμών. Εκείνες οι στιγμές πέρασαν και πάνε. Τις πήρε μαζί του ο Σόλωνας, στο μεγάλο του ταξίδι…
Μαρία Σεϊτανίδου
Θα μου λείπει αυτός ο χορός που κάναμε με τον Σόλωνα… Δε θα σε ξεχάσουμε ποτέ. Εξάλλου, όλο για σένα λέγαμε! Δύσκολα πολύ. Δεν έπρεπε τόσο νωρίς να φύγεις και να ταλαιπωρηθείς. Πόσα έχουμε να θυμόμαστε… Καλό ταξίδι, Σόλων!
https://www.facebook.com/100005137590541/videos/1559909110856994
Παναγιώτης Σταθόπουλος
O Σόλωνας αγαπούσε τους μουσικούς του δρόμου… Καθόταν παράμερα, ήσυχος,όρθιος,και άκουγε.. Μετά ερχόταν να μας κεράσει τσιγάρα, καφέ,τυρόπιτες και να ρίξει στο κουτί… Να μας μιλήσει για τα τραγούδια που άκουσε και να προτείνει αυτά που αγαπούσε…
Χαμογελαστός,χωρίς ίχνος βεντετισμού,απλός λαικός άνθρωπος,προσηνής προς όλους.. Αντίο μεγάλε αμανετζή… Η φωνή σου θα μας συνοδεύει για πάντα! Σου στέλνουμε έναν μανέ saba να συνοδέψει την πτήση σου στους αιθέρες…
Γιάνννης Μπουρνούς
Ο Σόλωνας Λέκκας υπηρέτησε με προσήλωση τον Λεσβιακό και Μικρασιατικό πολιτισμό κάνοντας με τη φωνή του χιλιάδες ανθρώπους να γίνουν κοινωνοί του. Αυτή η φωνή σίγησε πρόωρα χθες. Θα λείψει από πολλούς, που μυήθηκαν, ακούγοντάς την, στους καημούς, τους πόθους, την αγάπη, τον πόνο και κυρίως στην ιστορία και τα βιώματα των προγόνων μας.
Βάσω Χοχλάκα
Στέλιος Κραουνάκης
Πριν από χρόνια γυρίζαμε μία μικρού μήκους στη Λέσβο και είχαμε μία σκηνή με τον Σόλων να τραγουδάει στο λιμάνι. Ήρθε χαμογελαστός ο Σόλων, με το τσιγάρο και το μπεγλέρι του και πήγε και κάθισε σε μία δέστρα,, άπλωσε το πόδι του στον κάβο και περίμενε να ξεκινήσουμε. Η Zeynep η σκηνοθέτιδα μου ζήτησε να του πω να αλλάξει πουκάμισο γιατί αυτό που φορούσε ήταν καρό και δεν έγραφε καλά στο φακό. Ο Σόλων άκουσε τι είχα να πω και απάντησε “Πές της ότι ο Σόλων ήρθε εδώ να τραγουδήσει, όχι να δοκιμάζει πουκάμισα. Άμα δεν της αρέσω να φύγω.” και έτσι έκλεισε το ζήτημα και τραβήξαμε τη σκηνή με το καρό πουκάμισο.
Έκτοτε στην Μυτιλήνη, τον συναντούσα όλο και σε κάποιο μαγαζί τα βράδια αλλά και στα πανηγύρια που ήταν συνήθως ο κύριος πρωταγωνιστής. Το πιο ωραίο από όλα ήταν στον Ίππειο που κάναμε τον κύκλο του χωριού με αυτόν μπροστάρη, τους μουσικούς από πίσω και τους ανθρώπους στις γειτονιές να μας κερνάνε καθώς περνούσαμε.
Ο Σόλων έκανε πομπή με αμανέδες και στον Άι Στράτη με παλιούς εξόριστους στην ημέρα μνήμης της εξορίας, που έτυχε να είμαι στο νησί και τον ακολούθησα.
Στη Θεσσαλονική η ταινία “Μέθεξις”, τρία πορτρέτα μουσικών, του Σόλωνα, του οργανοποιού-μουσικού Βαλαβάνη Αθανάσιου και του Παπαναστάση, πήρε το βραβείο κοινού του φεστιβάλ και επακολούθησε γλέντι στην στην πλατεία Αριστοτέλους μετά την προβολή της ταινίας https://www.in.gr/2005/04/10/culture/metheksis-kai-efialtis-toy-darbinoy-ta-kalytera-ntokimanter-sti-thessaloniki/
https://www.youtube.com/watch?v=yX_qf9GyXxA
Έκανε πολλά ο Σόλωνας και πολύ κόσμος έχει τόσες μνήμες μαζί του.
Καλό του ταξίδι.
«Μέθεξις» και «Εφιάλτης του Δαρβίνου» τα καλύτερα ντοκιμαντέρ στη Θεσσαλονίκη | in.gr
Εφη Λατσούδη
17Χρόνια πριν είχαμε γνωρίσει τον Σόλωνα στα γυρίσματα μιας ταινίας μικρού μήκους όπου τραγουδούσε το Ελενάκι στα Ελληνικά και Τουρκικά. Έμενε στο Καγιάνι μέσα στα λουλούδια,ήταν Πετράς τεχνίτης καλός από την Πηγή. Αργότερα ταξιδέψαμε μαζί στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης όπου η ταινία που πρωταγωνιστούσε η Μέθεξις πήρε βραβείο κοινού και μετά την προβολή της ένα πλήθος ανθρώπων χόρευε με νταούλια και παραδοσιακά όργανα έξω από το Ολύμπιον…το καλύτερο βραβείο ήταν αυτή η στιγμή χαράς που μοιράστηκαν πολλοί άνθρωποι με τον Σόλωνα να χορεύει και να τραγουδάει όπως τον θυμόμαστε όλοι …. Θυμάμαι που μου είπε το 2010 «με καλούν να τραγουδήσω και να μιλήσω σε Μουσικά Γυμνάσια όλης της χώρας…στην Μυτιλήνη όχι ακόμα…» Μετά ο Σόλωνας ήταν παντού,σε φεστιβάλ μαζώξεις μουσικές ,ΜΜΕ, περήφανος ο τόπος για τον μουσικό του ….πόσο τον στήριξε; πόσο τον ανέδειξε; πόσο τον ευχαρίστησε που κράτησε ζωντανό τον παραδοσιακό χορό και το τραγούδι; Αυτός συνέχισε πάντα να τραγούδα την χαρά αλλά και τον πόνο που κουβαλούσε,που κουβαλάμε και το ίδιο θα κάνει πάντα ο Σόλων στην καρδιά μας…στα μικρά και στα μεγάλα …. καλό ταξίδι θα μας λείψεις πολύ….
Κάτω απ’τα μάρμαρα και μέσα απ’ τις ρίζες της Λέσβου ο Σόλωνας τραγουδάει ακόμα
Νεφέλη Μπάμη
Το άσχημο είναι ότι αυτή η πολιτισμική τέλεια είναι πολύ ευρεία. Δεν είναι απλά οι αμανέδες αλλά το και το πώς κάποιος μπορεί να νιώσει ακούγοντας αυτούς τους ανθρώπους να τους τραγουδάνε και να χορεύουν. Χωρίς τη ζωντάνια του κορμιού, της άνεσης εμπειρίας, δυστυχώς η τέχνη γίνεται πιο κουφια και οι αισθήσεις μας λιγότερο πλούσιες και ικανές ν’ αφουγκραστουν, να καταλάβουν.
