Μπορεί μία καλλιτεχνική παρέμβαση να λειτουργήσει ως φορέας κοινωνικής αλλαγής; Είναι δυνατόν η τέχνη συνδυασμένη με την πράσινη κυκλική οικονομία να προσφέρει τις προϋποθέσεις εκείνες, που θα οδηγήσουν στην ομαλή ένταξη προσφύγων – μεταναστών; Η Φερενίκη Τσαμπαρλή, δημιουργός “της σκακιέρα του κόσμου”, (της εγκατάστασης από σωσίβια που το 2016 έκανε τον γύρο του κόσμου) και του “The island of love”, επιστρέφει με ένα νέο, μεγαλόπνοο πρότζεκ που πραγματοποιείται εδώ στη Μυτιλήνη στο πλαίσιο του Διατμηματικού/ Διϊδρυματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών: Εφαρμοσμένη Κλινική Κοινωνιολογία και Τέχνη, του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
Από τις αρχές Μάιου Κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Σάββατο, μια ομάδα ντόπιων και μια ομάδα προσφύγων συναντιούνται στο “Πολύτροπον” της οδού Ερεσού και συνεργάζονται για τη δημιουργία ενός γιγαντιαίων διαστάσεων γλυπτού, που φιλοδοξεί να “πετάξει” για τις Βρυξέλλες το Φθινόπωρο ταξιδεύοντας το μήνυμα των ανοιχτών συνόρων και της αποσυμφόρησης των νησιών του Αιγαίου στα οποία βρίσκονται εγκλωβισμένοι χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες. “Τα πουλιά της Ελευθερίας” που πρόκειται να φτάσουν περίπου τα 700, κατασκευάζονται από ανακυκλώσιμα υλικά και συγκεκριμένα από ένα μπουκάλι νερού και χαρτοπολτό και έχουν μέγιστη διάσταση περίπου 30Χ15Χ8 εκ.. Ένα μέρος των γλυπτών πουλιών θα έχει κλειστά φτερά κι ένα μέρος αυτών θα έχει ανοιχτά φτερά”, λέει η Φερενίκη που μαζί με τις Εριφύλη Ζαφειρίου και Μαρία Τζανιδάκη πραγματοποιούν τα …ανάρπαστα workshops. Έως σήμερα έχουν κατασκευαστεί 180 πουλιά που το καθένα είναι διαφορετικό από το άλλο και πολλές φορές αντανακλά, τον χαρακτήρα και τις συνήθειες του καλλιτέχνη!
“Στην πρώτη συνάντηση ο κάθε ένας από τους συμμετέχοντες έχει την υποχρέωση να φέρει μαζί του ένα άδειο πλαστικό μπουκάλι νερού. Αφού ολοκληρώσει την κατασκευή του και το μπουκάλι καλυφθεί με χαρτοπολτό το αφήνουμε να στεγνώσει για 15 μέρες όπου είναι προγραμματισμένη η 2η συνάντηση. Ήδη από τις πρώτες συναντήσεις υπάρχει συνεργασία ανάμεσα σε ντόπιους και πρόσφυγες η οποία σφραγίζεται με τη δεύτερη συνάντηση. Τα γλυπτά αφού ολοκληρωθούν κατασκευαστικά διακοσμούνται από τους συμμετέχοντες με παραδοσιακά γεωμετρικά μοτίβα της περιοχής απ’ όπου προέρχονται, ή όποιο μοτίβο θέλουν ενώ το έργο του κάθε συμμετέχοντα θα ολοκληρώνεται με την αναγραφή του ονόματος του στην πλάτη του πουλιού, που ο ίδιος θα κατασκευάσει”.
Όλα τα γλυπτά θα αποτελούν μέρος ενός μεγαλύτερου έργου ως εξής: Μέσα σε ένα, μεγάλων διαστάσεων κλουβί (2-4 μέτρα (Ύψος) Χ 1,5 – 2 μέτρα (Διάμετρο) θα τοποθετηθούν «στοιβαγμένα» τα πουλιά με τα κλειστά φτερά. Το κλουβί θα έχει μια μισάνοιχτη πόρτα από την οποία θα «ξεχύνονται» προς την ελευθερία τα γλυπτά πουλιά με τα ανοιχτά φτερά.
“Τα πουλιά με τα ανοιχτά φτερά τα οποία έχουμε επιλέξει να τα φτιάχνουν παιδιά, θα κρέμονται με ελατήρια από ράβδους, που θα στηρίζονται στο κλουβί, προκειμένου να υπάρχει η αίσθηση του πετάγματος. Σκοπός είναι η εγκατάσταση του γλυπτού να γίνει πρώτα στην πλατεία Σαπφούς με τη συμμετοχή όλων των καλλιτεχνών οι οποίοι θα τοποθετήσουν το δικό τους πουλί από χαρτοπολτό στο ΄’έργο”, εξηγεί η Φερενίκη που θέτει με αυτό το πρότζεκτ, το ερώτημα : Είναι δυνατόν μια καλλιτεχνική παρέμβαση να λειτουργήσει ως μοχλός άσκησης πίεσης στα κέντρα λήψης αποφάσεων για το προσφυγικό ζήτημα; Να λειτουργήσει δηλαδή ως μια μορφή ειρηνικής διαμαρτυρίας με κύριο αίτημα την επίλυση των προβλημάτων, που τόσο οι πρόσφυγες όσο και οι γηγενείς αντιμετωπίζουν καθημερινά εξαιτίας αυτού του φαινομένου;
“Εγώ πιστεύω πως είναι. Μέσα από αυτή τη δημιουργική κοινωνική και καλλιτεχνική παρέμβαση που έχει κύριο στόχο τη δημιουργική συνέργεια προσφύγων – μεταναστών και ντόπιων αναδεικνύεται και το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν και οι δύο αυτές ομάδες εξαιτίας του μέχρι σήμερα τρόπου αντιμετώπισης των μετακινούμενων, για διαφόρους λόγους, πληθυσμών. Πεποίθηση μου είναι ότι μέσω της τέχνης, ο άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει αυτονομία και ανεξαρτησία, να αναλάβει την ευθύνη και για τη διαδικασία και για το αποτέλεσμα. Να μάθει να επιλέγει, να φτιάχνει, να δρα, να αναθεωρεί τις αποφάσεις του, να εκτιμά, να αξιολογεί και να διδάσκεται από τις προηγούμενες εμπειρίες του. Μπορεί επίσης να μάθει να αποδέχεται και να εκτιμά τον εαυτό του, καταλήγοντας σε ένα βαθύ αίσθημα αυτοεκτίμησης, ενώ παράλληλα μπορεί να ανακαλύψει, τη μοναδικότητα ή την ομοιότητα του εαυτού του και των άλλων”.
Πέραν των προαναφερθέντων μέσω της συγκεκριμένης δράσης οι συμμετέχοντες έχουν τη δυνατότητα να εκπαιδευτούν στις δυνατότητες της πράσινης κυκλικής οικονομίας, της δημιουργικής – καλλιτεχνικής ανακύκλωσης κλπ και της παραγωγής υψηλής ποιότητας και καλλιτεχνικής αξίας αγαθών, με απώτερο στόχο ο συγκεκριμένος άξονας δράσης να λειτουργήσει ως μοχλός υποκίνησης, ενδυνάμωσης και οικονομικής ανάπτυξης των ίδιων και της κοινότητας.
Η δράση δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τη συμβολή των Σάββα Καραγεωργiου ΑΕΒΕ, Τριανταφύλλου Δ. & Σια ΟΕ, Δεμερτζή Θεμιστοκλή, Μανιατέλλη Ε. & Σια ΟΕ, Καλδέλλη Αντώνη, Μιχαλέλλη Χρήστο, Φιορή Χριστίνα, Πρωτογυρέλλη Σταυρούλα, Γονιδέλλη Ακίνδυνο, Θεατρικής Ομάδας Άστεγοι, Χανδρά Κάτια, Συνύπαρξη κι Επικοινωνία στο Αιγαίο, Ιωάννη Βατζάκα Χριστίνα Χατζηδάκη, Ηλιαχτίδα, Βασιλική Ανδρεαδέλλη, Πανεπιστήμιο Αιγαίου και Βασίλη Σοφιαδέλλη που συνέδραμαν στα πρώτα βήματα της καλλιτεχνικής παρεμβατικής δράσης.
