Μετά την αίσθηση που προκάλεσε το βιβλίο η «Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ-ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΑΤΑΛΑΝΤΑΣ», της Συμώνης Κατραμάδου, η συγγραφέας μίλησε στα «ΠΟΛΙΤΙΚΑ» για το βιβλίο της, την 4ετή έρευνα που έκανε και την απήχηση που είχε στο ευρύ κοινό η εκδήλωση παρουσίασης του και στη Λέσβο, τη γενέτειρα της Σαπφούς.
Θυμίζουμε πως το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ωκεανίδα» και είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στη Μυτιλήνη και στο Αιγαίο γενικότερα.
Όπως λέει η ίδια η συγγραφέας, «Μέσω του βιβλίου αυτού, θέλησα να ανασυστήσω στο κοινό την εικόνα μιας Λέσβου ευημερούσας πολιτισμικά, ενός Αιγαίου κοιτίδας του ευρωπαϊκού πολιτισμού».
-Ως Μυτιληνιά στην καταγωγή, αλλά και λόγω της φύσης των σπουδών σας, θεωρείτε πως ήταν επόμενο από τη στιγμή που αποφασίσατε να γράψετε ένα βιβλίο, αυτό να επηρεαστεί από τα δικά σας προσωπικά βιώματα και να έχει ως κεντρικό ήρωα/ηρωίδα πρόσωπο που να έχει ζήσει στη Λέσβο;
Όταν κάποιος αρχίσει να γράφει, το βρίσκει πάντα πιο εύκολο και είναι σίγουρα σοφότερο να γράψει για κάτι που γνωρίζει. Παρ’ όλα αυτά, η επιλογή γυναίκας για κεντρικό ήρωα, αλλά και η επιλογή του τόπου, δεν έγιναν μόνο γι’ αυτόν το λόγο.
Η ιδέα για τη «Βασίλισσα του Αιγαίου -Το ταξίδι της Αταλάντας» ζυμωνόταν χρόνια στο μυαλό μου όταν ζούσα στο εξωτερικό. Υπήρχε μεγάλη έλλειψη πληροφόρησης σχετικά με τον πολιτισμό της Λέσβου και του Αιγαίου, που έλαμψε πολύ πριν την εποχή της κλασικής Αθήνας.
Πολλοί γνώριζαν για την Σαπφώ αλλά τίποτα για την εποχή της. Μέσα από ένα ερωτικό, ιστορικό μυθιστόρημα θέλησα να παρουσιάσω τις πολιτιστικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές πτυχές της εκπληκτικής εποχής που έζησε η μεγάλη μας ποιήτρια, αλλά και ο Αλκαίος, ο Αίσωπος, ο Θαλής ο Μιλήσιος, οι σοφοί Σόλων ο Αθηναίος και Πιττακός ο Μυτιληναίος, μια εποχή μεγάλων πολιτιστικών επιτευγμάτων στην περιοχή του Ανατολικού Αιγαίου. Θέλησα να παρουσιάσω επίσης τη γυναίκα της Μυτιλήνης, πιο μορφωμένη από την Αθηναία της εποχής εκείνης, με περισσότερες επιλογές από τη Σπαρτιάτισσα.
Έμπνευσή μου ήταν η ίδια η Σαπφώ, ερωτική και προσωπική πολύ πριν το ερωτικό και το προσωπικό γίνουν αποδεκτά στοιχεία της ποίησης.
-Γιατί σας γοητεύει τόσο πολύ η συγκεκριμένη περίοδος της Λέσβου, την εποχή που τοποθετείται χρονικά το μυθιστόρημά σας;
Σε μια εποχή απαξίωσης για την Λέσβο και τα άλλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, με τα ΜΜΕ να κατακλύζονται από εικόνες δυστυχίας, πόνου, χαμού, θέλησα να ανασυστήσω στο
κοινό την εικόνα μιας Λέσβου ευημερούσας πολιτισμικά, ενός Αιγαίου – κοιτίδας του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Με τη Βασίλισσα του Αιγαίου θέλησα να θυμίσω στους τρίτους, αλλά και σε μας το υλικό από το οποίο ήμαστε φτιαγμένοι. Τις αρχές και αξίες μας, την τέχνη και τα γράμματα. Την εποχή του μυθιστορήματος πρωτοέλαμψαν τα φώτα αυτού του πολιτισμού και άφησαν ανεξίτηλο αποτύπωμα στον πολιτισμό που βιώνουμε σήμερα.
«Με τη Βασίλισσα του Αιγαίου θέλησα να θυμίσω στους τρίτους αλλά και σε μας το υλικό από το οποίο ήμαστε φτιαγμένοι»
-Λίγα πράγματα είναι γνωστά για την περίοδο που έζησε η Σαπφώ και τα περισσότερα μπορεί να είναι παρερμηνευμένα. Η 4ετής έρευνά σας, ανέδειξε άγνωστες πτυχές αυτής της λαμπρής σελίδας στη μακραίωνη ιστορία του νησιού. Θέλετε να μας μιλήσετε λίγο για το τι αντιμετωπίσατε και -ίσως- σε ποια ανακάλυψη βρεθήκατε μπροστά;
Η αρχαϊκή εποχή πράγματι είναι εν πολλοίς άγνωστη, αφού οι ανασκαφές είναι λίγες και συχνά αδύνατες σε περιοχές όπως η Λέσβος, όπου η οίκηση χρονολογείται τουλάχιστον 5000 χρόνια. Δεν υπάρχουν επιγραφές, δεν έχουμε βρει ναούς, ούτε το διάσημο στην εποχή του Ασκληπιείο της Μυτιλήνης, αλλά ούτε και το φημισμένο Ορφικό Μαντείο στην περιοχή της Άντισσας. Χρειάστηκε να εντρυφήσω σε αρχαιολογικά δελτία και ιστορικές μελέτες συχνά παλαιότερων αιώνων, ενώ για τα αρχαιολογικά ευρήματα εκείνης της εποχής επισκέφθηκα τα παράλια της Αιολίδας και της Ιωνίας στην Μικρά Ασία. Άξιζε η προσπάθεια. Εκτός από πολιτισμικά, είναι μια ενδιαφέρουσα πολιτικά εποχή με την άνοδο των τυράννων και των εμπόρων εις βάρος των βασιλέων και της αριστοκρατικής τάξης. Βρήκα σ’ αυτήν τη εποχή απρόσμενες αναλογίες με το σήμερα, μια εποχή μεγάλης ιδεολογικής, οικονομικής και πολιτικοκοινωνικής κρίσης στην χώρα μας.
-Αν δεν είχατε επιλέξει αυτή την εποχή, ποια άλλη θα μπορούσατε να έχετε επιλέξει;
Τη ρωμαϊκή εποχή, και μάλιστα τον 1ο π.Χ. αι., εξίσου ελάχιστα γνωστή αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, αφού πέρασαν τότε από την Μυτιλήνη πολλοί από τους πλέον διάσημους ανθρώπους της Ιστορίας και πολλοί μίλησαν γι’ αυτήν.
-Και αν δεν είχατε επιλέξει το νησί της Σαπφούς, ποιο άλλο μέρος θα μπορούσατε να είχατε επιλέξει που να σας συναρπάζει το ίδιο;
Ο τόπος για μένα θα είναι πάντα το Αιγαίο, τα νησιά του, οι απέναντι ακτές.
Στις αμμουδιές του βρίσκεις ψήγματα αρχαίας τέχνης, στους βυθούς του ναυάγια από κάθε ιστορική περίοδο, στα βουνά και στους λόγγους του τις μυρωδιές και τα υλικά της τροφής που έθρεψε ένα μεγάλο πολιτισμό. Γιατί να ψάξω άλλον τόπο, αφού έχω αυτόν εδώ;
–Πως θα χαρακτηρίζατε την ηρωίδα σας, τη Φοίβη, ποια είναι τα δυνατά σημεία του χαρακτήρα της;
Περιπετειώδης και φιλελεύθερη. Αμφότερες ιδιότητες ασυνήθιστες ακόμη και σήμερα που η Ελληνίδα έχει κατακτήσει πολλά στο δημόσιο στίβο, όσο και στον ιδιωτικό. Όμως η ζωή είναι μικρή όταν δεν τολμάς, όταν αφήνεις άλλους να σου την ορίζουν.
-Πιστεύετε ότι ένα μυθιστόρημα εκτός από τον ψυχαγωγικό του χαρακτήρα μπορεί να έχει και μορφωτικό;
Ένα μυθιστόρημα όπως η Βασίλισσα του Αιγαίου, που αναφέρεται σε μια εν πολλοίς άγνωστη εποχή και αποτελεί προϊόν έρευνας βασισμένης σε ιστορικές πηγές, αρχαιολογικά δελτία και ανασκαφές, σίγουρα μπορεί να επωμισθεί και αυτόν το ρόλο. Άλλωστε, το ιστορικό μυθιστόρημα που έχει βασιστεί σε έρευνα και μελέτη των πηγών, αποτελεί έναν από τους πλέον εύληπτους τρόπους για να μάθουμε την ιστορία και να διδαχθούμε από το παρελθόν.
–Πως διδάσκει η ιστορία στη σύγχρονη πραγματικότητα;
Με το παράδειγμα. Οι εποχές αλλάζουν, οι δυνάμεις εξουσίας επίσης. Αυτό που δεν αλλάζει είναι ο άνθρωπος, οι ψυχικές και πνευματικές του ικανότητες και δυνατότητες. Γνωρίζοντας ιστορία, μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις για το μέλλον, όχι τόσο για το τι ακριβώς θα συμβεί, αλλά για το πώς θα αντιδράσουν οι άνθρωποι σ’ αυτό. Και αυτό είναι το σημαντικότερο πλεονέκτημα που μπορεί να έχει κανείς.
–Ποιο είναι το κεντρικό μήνυμα που περνά το βιβλίο σας;
«Άριστος σύμβουλος καιρός». Το απόφθεγμα αυτό αποδίδεται στον σοφό Πιττακό τον Μυτιληναίο που θα συναντήσουμε στην ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ. Ο καλύτερος σύμβουλος είναι ο χρόνος, τόσο στις σχέσεις μας όσο και στην εξέλιξη της κοινωνίας. Στην χώρα μας, δυστυχώς, δεν μαθαίνουμε από την ιστορία μας και επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη.
–Ετοιμάζετε κάτι νέο το διάστημα αυτό; Εργάζεστε πάνω σε κάποια ιδέα;
Ετοιμάζω την συνέχεια της ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ στην Ρωμαϊκή Εποχή. Όπως ανέφερα προηγουμένως, ο 1ος π.Χ. αιώνας στην Λέσβο και στο Αιγαίο γενικότερα αποτελεί ίσως την πιο σημαντική πολιτισμικά εποχή, μετά τον 7-6ο αι. π.Χ. που περιγράφω στο Ταξίδι της Αταλάντας. Είναι η εποχή του Μιθριδάτη, του Λούκουλλου, του Ιουλίου Καίσαρα, του Πομπήιου, του Κικέρωνα κ.α. όλοι εκ των οποίων ήρθαν ή/και ανέπτυξαν δεσμούς στην Μυτιλήνη! Ο κατακτητής καλλιεργεί θεσμούς και καλλιεργείται πολιτισμικά και από αυτήν την γόνιμη συνεύρεση, με όλες τις εξαιρετικές δυσκολίες που εμπεριέχει, δίνεται μια νέα ώθηση στην οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική ζωή του τόπου. Οι αναλογίες με το σήμερα δεν είναι αμελητέες!
-Είστε εξαιρετικά πολυάσχολη και όλο με κάτι καταπιάνεστε. Όταν βρίσκετε χρόνο με τι άλλο ασχολείστε εκτός από τη συγγραφή;
Ζωγραφίζω και συχνά συμμετέχω σε εκθέσεις ερασιτεχνών. Επίσης ως πεζοπόρος, έχω περπατήσει σε όλα σχεδόν τα μεγάλα βουνά της Ευρώπης και κάποια του Δυτικού Καναδά, αλλά και στις σαβάνες της Νότιας Αφρικής. Επίσης αγαπώ πολύ τα θαλάσσια αθλήματα, κολύμβηση, κωπηλασία, ιστιοπλοΐα, καταδύσεις.
-Σας μένει χρόνος για διάβασμα, εκτός από μελέτη; Τι είδους βιβλία προτιμάτε;
Διαβάζω πάντα λογοτεχνία. Επιλέγω βιβλία και συγγραφείς που πιστεύω ότι έχουν κάτι να πουν, ακόμη και υπό την μορφή ερωτήματος και όχι αυτούς που αποσκοπούν μόνον στην ενεργοποίηση του συναισθήματος.
Ως παιδί, αγάπησα ιδιαίτερα τη «Ζωή εν τάφω» του Μυριβήλη, που καθόρισε τη στάση μου στη φρίκη του πολέμου, αλλά και τον «Καπετάν Μιχάλη» του Καζαντζάκη για τη σημασία του καθήκοντος και της προσωπικής θυσίας.
Ως ενήλικα, με εντυπωσίασε η JaneAusten για την σχεδόν παντελή έλλειψη περιγραφών και τον οργανικό ρόλο των ελαχίστων που υπάρχουν στην εξέλιξη της ιστορίας, καθώς και για την λογική ανάλυση των θεμάτων της. Αλλά και η «Αντιγόνη» του JeanAnouilh για την σύγχρονη πολιτικο-κοινωνική ανάγνωση στον αρχαίο μύθο.
Ένα μυθιστόρημα που δεν μπορώ επίσης να ξεχάσω είναι το «Τοτέμ του Λύκου» του κινέζου LüJiamin , με την εξαιρετική του ημι-αυτοβιογραφική περιγραφή των συνεπειών της πολιτιστικής επανάστασης του Μάο στη Μογγολία.
Στοιχεία όλων αυτών έχουν παρεισφρήσει στο έργο μου. Και βέβαια πολλοί άλλοι έλληνες και ξένοι συγγραφείς που η συνεισφορά τους στην διαμόρφωση του χαρακτήρα και των πεποιθήσεων μου είναι σίγουρα σημαντικές.
-Επηρεάζεστε από τη σύγχρονη πραγματικότητα και σε ποιο βαθμό;
Η σύγχρονη πραγματικότητα με επηρεάζει πάντα συναισθηματικά, αλλά όταν μελετά κανείς την ιστορία, ενεργοποιείται η γνώση και δι’ αυτής η λογική. Έτσι αντιλαμβάνομαι ότι η σημερινή πραγματικότητα δεν είναι παρά μια ψηφίδα στην ιστορία μας και την αντιμετωπίζω αναλόγως.
-Αν είχατε ένα όνειρο που θα μπορούσατε να κάνετε πραγματικότητα ποιο θα ήταν αυτό;
Να γίνει η Μυτιλήνη τόπος διοργάνωσης εκδηλώσεων για την ποίηση και την λογοτεχνία.
Η Σαπφώ είναι το μεγάλο ανεκμετάλλευτο κεφάλαιο του τόπου, το brand name που δεν έχουμε αξιοποιήσει μέχρι τώρα. Εκείνη και οι επίγονοί της, οι μεγάλοι μας ποιητές και λογοτέχνες μπορούν να καταστήσουν την Λέσβο σημαντικό πόλο έλξης για την διεθνή κοινότητα. Η αναβάθμιση του ρόλου του νησιού μας στα παγκόσμια λογοτεχνικά δρώμενα θα δημιουργούσε νέες οικονομικές ευκαιρίες για τους ντόπιους, θα προσέλκυε ή/και θα συγκρατούσε νέους επιστήμονες και θα βοηθούσε στην θωράκιση του νησιού από επιθετικές πρακτικές της γείτονος , αλλά και την προστασία του από την αδιαφορία και την κατά καιρούς ανάλγητη συμπεριφορά των πολιτικών μας ταγών.
-Θα θέλατε να μοιραστείτε κάτι μαζί μας;
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σας και να ευχηθώ να έχουμε όλοι μας ένα όμορφο και δημιουργικό καλοκαίρι.
Εμείς να ευχηθούμε καλά ταξίδια στη «Βασίλισσα του Αιγαίου» και περιμένουμε πως και πως τη συνέχεια της!
