Τα αηδόνια κελαηδούν μελωδικά σε τούτον τον τόπο. Πιότερο γλυκόλαλα πουλιά δεν θα συναπαντήσεις πουθενά στο νησί. Στον Σπήλιο, τα αηδόνια έχουν την ευλογία του αρχαίου ήρωα. Του Ορφέα. Πώς να μην έχουν την χάρη του.
Οι βοριάδες έφεραν μέχρι την ακτή, κατά πως λένε οι μύθοι, η κεφαλή και η λύρα του Ορφέα, όταν τον διαμέλισαν οι μαινάδες της Θράκης. Σε μια σπηλιά, λίγο ψηλότερα από την ακτή όπου τα κύματα ξέβρασαν το κεφάλι και τη λύρα του ήρωα, κάποιοι πιστοί ίδρυσαν μαντείο. Που απέκτησε φήμη τρανή τα χρόνια εκείνα.
Η λύρα τοποθετήθηκε με ευλάβεια στο ναό του Απόλλωνα στη Μυτιλήνη. Το κεφάλι του Ορφέα σε ιερό, στην Άντισσα. Είναι τα χρόνια του Χαλκού. Τότε φτιάχτηκε ένα ιερό με αίγλη, που έγινε γνωστό σε όλο τον αρχαίο κόσμο, όταν ακόμα η ιστορία δεν είχε αρχίσει να ξετυλίγεται και ο μύθος διέσωζε, από γενιά σε γενιά καμώματα θεών, ηρώων και ανθρώπων .
Ο Ρωμαίος Φλάβιος Φιλόστρατος περιγράφει το άδυτο του ιερού σε «ρήγμα της Λέσβου… εν κοίλη τη γη» , σε σπηλιά σε μια χαράδρα, δηλαδή. Όπως είναι η γης εκεί που βρίσκεται ο Σπήλιος.
Μας παρέδωσαν οι συγγραφείς των πρώτων αιώνων μετά Χριστόν, όσα έμαθαν και άκουσαν από τους ντόπιους: Πως κάποτε το μαντείο αυτό, όπου είχε τοποθετηθεί η κεφαλή του Ορφέα, που χρησμοδοτούσε, ήταν πιο σημαντικό κι από τα μαντεία στο Γρύνειο και στους Δελφούς. Τα χρόνια εκείνα έφταναν απεσταλμένοι στο νησί ακόμα κι από τη Βαβυλώνα. Από το μαντείο του Ορφέα στην Άντισσα έμαθε ο Κύρος ο Μέγας τον χρησμό που πρόβλεπε τον θάνατό του.
Στα χρόνια των Ρωμαίων, ο Λουκιανός μας λέει πως κοντά στην Άντισσα υπήρχε Βακχείο. Όπου ο Διόνυσος ο Ελευθερεύς ήταν ο θεός που τιμούσαν οι ντόπιοι. Ελευθερεύς, liber για τους Ρωμαίους. Λιβέρι, λέμε μια τοποθεσία μέχρι σήμερα. Κι εκεί κοντά, χρόνια αργότερα, στα χρόνια του Βυζαντίου, χτίστηκε μοναστήρι, του Αγίου Θεοφάνους.
Την ιστορία και τον μύθο του Σπήλιου, τον μαθαίνεις σαν αποφασίσεις να πορευτείς αναζητώντας τα χνάρια της αρχαίας Άντισσας, εκεί στην βορεινή ακτογραμμή του νησιού. Μα δεν θα βρεις τίποτα πέρα από πέτρες, σιωπηλές, αν δεν ανοίξεις την ψυχή σου για ν΄ ακούσεις όσα σώζει μέχρι σήμερα η λαϊκή σοφία.
