Γράφει ο Ντιρκ Σέλικε*
Πως γίνεται οι άνθρωποι να πιάνονται να χρησιμοποιούν συχνά τα πιο ουσιώδη παιδικά ένστικτα. Στην περίπτωση της υψηλής ανόδου της ακροδεξιάς στην Γερμανία, η Ευρώπη περισσότερα μοιάζει σαν το μικρό παιδί που προσπαθεί να απωθήσει την εικόνα του «κακού λύκου» καλύπτοντας τα μάτια με τα χέρια. Κάπως έτσι πρέπει να μεταφράζονται και οι πολλές δηλώσεις που αναφέρονται με τη λέξη σοκ και που κυκλοφορούν τις τελευταίες ημέρες. Αλλά για να είμαστε ειλικρινής, αυτό που έγινε το είχαν αισθανθεί εδώ και καιρό στη Γερμανία και γνώριζαν ότι θα συμβεί.
Για πρώτη φορά ξανά μετά την εξάρθρωση του φασισμού του Χίτλερ στη Γερμανία, μετά από ολόκληρα 75 χρόνια, 94 βουλευτές ενός ακροδεξιού σχήματος κάθονται ξανά στην βουλή της Γερμανίας εκπροσωπώντας τον γερμανικό λαό για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Όταν θα έχουν περάσει οι πρώτες μέρες της συναισθηματικής αναταραχής που προκάλεσε αυτή η είδηση, καλό θα ήταν να γίνουν κάποιες σκέψεις για τις βαθύτερες αιτίες που οδήγησαν σε αυτό το γεγονός.
Το δεδομένο του νέου μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος προς την Ευρώπη
Διαβάζοντας τα πρώτα σχόλια του ελληνικού (και του διεθνούς) τύπου όσον αφορά την εξήγηση για την σαρωτική είσοδο στην βουλή του ακροδεξιού κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) στη Γερμανία γίνεται εύλογη η αναφορά στο προσφυγικό-μεταναστευτικό πρόβλημα που έχει επηρεάσει εδώ και 3 χρόνια όλη την Ευρώπη. Αυτό είναι το πρωτοφανές. Όλοι εμείς που ζούμε πιο κοντά στο θέμα, καταλαβαίνουμε τις πιέσεις που έχουν δημιουργηθεί στις κοινωνίες μετά το 2015. Η Γερμανία μόνο το 2015 δέχτηκε 890.000 ανθρώπους με εντελώς διαφορετικές ρίζες τόσο στην ιστορία όσο και στην κουλτούρα και την νοοτροπία. Είναι κάτι που ισχύει και για όλες τις άλλες χώρες στην Ευρώπη που είτε αποδέχθηκαν αυτούς τους ανθρώπους (π.χ. η Γερμανία) ή που αναγκαστικά θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του νέου μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος προς την Ευρώπη. Ένα ρεύμα που είναι γεγονός, ότι βρίσκεται σε εξέλιξη και είναι απαραίτητο να το πούμε ξεκάθαρα: δεν θα παύσει στο άμεσο μέλλον.
( Οι ηγέτες της AfD, Alexander Gauland και Alice Weidel την βραδιά των εκλογών)
Η αντιμετώπιση των φόβων που αντανακλαστικά νιώθουν οι άνθρωποι που έρχονται σε επαφή με τους καινούργιους, τους συν-κάτοικους και οι σωστές πολιτικές απαντήσεις στις πιέσεις που δημιουργούνται στην προσπάθεια ενσωμάτωσης των μεταναστών στις κοινωνίες είναι το μεγάλο στοίχημα για την σημερινή Ευρώπη. Είναι απαραίτητο να τονιστεί αυτό: το να κλείσει η πολιτεία τα αυτιά στις ευαισθησίες, ανησυχίες και απόψεις των πολιτών που καλούνται να συμμορφωθούν με μια καινούργια πραγματικότητα, είναι ένα σφάλμα που θα αποδειχθεί μοιραία. Ωστόσο και μιλώντας πλέον για το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών, να εξηγήσουμε την άνοδο των ακροδεξιών αποκλειστικά με το μεταναστευτικό πρόβλημα θα ήταν μεγάλο σφάλμα, τουλάχιστον όμως θα ήταν ελλιπής. Το μεταναστευτικό είναι μόνο η τελική δύναμη που έδωσε την ώθηση στο κύμα επάνω στο οποίο σαλπάρουν οι Ακροδεξιοί. Και είναι σημαντικό να το βλέπουμε για να βγάλουμε τα σωστά συμπεράσματα και για την Ελλάδα.
(Διασφαλίστε τα σύνορα!», «Σταματήστε την Μέρκελ!». Προεκλογική διαδήλωση της AfD σε πόλη της Βαυαρίας).
Παραμελήθηκαν κοινωνικά στρώματα και γεωγραφικές περιοχές
Σαξονία, Θουριγγία, Σαξονία–Άνχαλτ, Βρανδεμβούργο, Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία, Βαυαρία. Αυτή είναι οι κατά σειρά οι περιοχές με το υψηλότερο ποσοστό της AfD. Μπορεί στην Βαυαρία να άντλησε από το κυβερνών κόμμα των Χριστιανοκοινωνιστών της Βαυαρίας (CSU) που αναγκαστικά υποστήριξε το αδελφικό της κόμμα (την CDU της Μέρκελ) στις θέσεις του μεταναστευτικού ενώ ο κομματικός ηγέτης της CSU Χορστ Ζεεχόφερ κατά καιρούς ζήτησε την θεσμοθέτηση ενός ανώτατο ορίου για τον αριθμό των ετήσιων αιτήσεων ασύλου. Αλλά 12% των ψήφων για την AfD μοιάζουν σαν τίποτα μπροστά στα 27% και 22,7% της Σαξονίας και Θουριγγίας αντίστοιχα. Είναι οι πρώην ανατολικές περιοχές στις οποίες πραγματικά σάρωσε και εξασφάλισε την θριαμβευτική της είσοδος στην βουλή. Γιατί όμως εκεί;
Το ένα τρίτο των ψηφοφόρων των ακροδεξιών άντλησε η AfD από την δεξαμενή των μη-ψηφισάντων. Ψήφοι διαμαρτυρίας λοιπόν που έρχονται από τις πρώην ανατολικές περιοχές. Διαμαρτυρία για το αίσθημα παραμελισμού από τον παλιό και δυτικό κορμό της Γερμανίας, από την κεντρική κυβέρνηση. Η διαμαρτυρία αυτή είναι ένα παζλ από την προσπάθεια εύρεσης καινούργιας ταυτότητας, από το γεγονός ότι πολλές αγροτικές περιοχές στις καινούργιες ομοσπονδίες είναι υποβαθμισμένες. Χωριά που στα χρόνια του DDR παρείχαν ένα αναπτυγμένο σύστημα κοινωνικών υποδομών, σήμερα δεν διαθέτουν πια ούτε ένα μίνι μάρκετ, ο επόμενος παιδικός σταθμός είναι χιλιόμετρα μακριά και η τελευταία μπιραρία έχει κλείσει πριν χρόνια. Η κοινωνική ζωή συναντάται μέσω σταθερής σύνδεσης με το διαδίκτυο και ούτε αυτό δεν είναι ακόμα πραγματικότητα σε ορισμένες επαρχιακές περιοχές του ανατολικού μέρος της πιο ισχυρής οικονομίας της Ευρώπης. Οι παλιοί διαπιστώνουν με πικρία μια αποξένωση στη ζωή τους. Οι φόβοι από το μεταναστευτικό πρόβλημα απλά προστίθενται. Η AfD κατάφερε να προσεγγίσει σε πολλές από αυτές τις περιοχές τα προβλήματα αυτού του κόσμου. Έγινε φερέφωνο αυτών των ανθρώπων πιάνοντας τον παλμό της αδικίας που πολλοί ανατολικοί Γερμανοί νιώθουν.
(Προεκλογική αφίσα σε πόλη της Σαξονίας)
Μπορεί να υπάρχουν περιοχές στην ανατολική Γερμανία στα οποία μετά την πτώση του τοίχους καταστράφηκε η οικονομική υποδομή, ωστόσο αλήθεια είναι επίσης ότι μέσα στα τελευταία 25 χρόνια αρκετές πόλεις έζησαν σημαντικές υποδομές και επενδύσεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει ταυτόχρονα ότι ολόκληρη μια πόλη μπορούσε να ωφεληθεί από την συνέχεια της λειτουργίας π.χ. ενός από τα μεγαλύτερα χημικά εργοστάσια της τότε DDR στο Bitterfeld-Wolfen (AfD = 32%). Ο τότε καγκελάριος Κολ μεσολάβησε να αναλάβει η Bayer την συνέχεια της λειτουργίας του, εξασφαλίζοντας δουλειά σε χιλιάδες ανθρώπους ολόκληρης της περιοχής. Ο φόρος για τους επιχειρηματίες όμως μέχρι σήμερα δεν πηγαίνει στην πόλη της Σαξονίας–Άνχαλτ, αλλά 350 χιλιόμετρα δυτικά στο Leverkusen της Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία. Συνέπεια είναι ότι η πόλη του Bitterfeld-Wolfen σήμερα δεν διαθέτει τα χρήματα π.χ. για κοινωνικές παροχές που τόσο το έχει ανάγκη. Αυτό δημιουργεί θυμό. Ένας θυμός που έψαχνε να εκδηλωθεί.
(«Η Σαξονία παραμένει Γερμανική.», Αφίσα σε διαδήλωση PEGIDA στη Δρέσδη)
Οπισθοδρομικές παραδόσεις και ιστορικές ιδιαιτερότητες
Είναι γενική η αποδοχή στον πρόσφατο γερμανικό τύπο ότι η σάρωση της AfD στη Σαξονία (27% στην ομοσπονδία, σε ορισμένες περιοχές έως σχεδόν 50%) έχει βαθύτερες αίτιες και στην αλληγορία της τελευταίας ομοσπονδιακής κυβέρνησης των Χριστιανοδημοκρατών υπό τον Στάνισλαβ Τίλιχ. Ο Τίλιχ επέμεινε μετά τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2014 (η AfD μπήκε για πρώτη φορά με 9,7% στην βουλή της Σαξονίας): «η AfD είναι και παραμένει ένα κόμμα διαμαρτυρίας» απορρίπτοντας κάθε είδος κριτικής στην πολιτική του απέναντι στην AfD. Έτσι έκλεισε το βλέμμα σε ένα ακροδεξιό υπόβαθρο που ήδη υπήρχε στη Σαξονία για αρκετά χρόνια. Μια -σε σύγκριση- χαμηλά αναπτυγμένη ευρεία νοοτροπία της ανοχής ξένων συνανθρώπων φαίνεται πως αποκτάει ένα είδος παράδοσης στην Σαξονία (που κατά τα άλλα καταγράφει την μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη μεταξύ των ανατολικών ομοσπονδιών). Το νεοναζιστικό «Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα» της Γερμανίας (ΝPD) στις εκλογές του 2014 συγκέντρωσε 4,95% μένοντας κατά 0,05% έξω από την βουλή της Σαξονίας! Ένα κόμμα για το οποίο γίνεται προσπάθεια από το 2013 να απαγορευθεί ως αντισυνταγματικό από το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης.
Μετά την αύξηση του μεταναστευτικού προβλήματος εμφανίζεται το κίνημα της άκρο-συντηρητικής Δρέσδης, PEGIDA (“Πατριώτες Ευρωπαίοι ενάντια στην ισλαμοποίηση της Δύσης (Occident)”), που κινητοποίησε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε συγκεντρώσεις στους δρόμους της πόλης φτάνοντας στην κορύφωση τον Ιανουάριο του 2015 με 25.000 συμμετέχοντες που δήλωναν ξεκάθαρα ρατσιστικά συνθήματα. Μια έρευνα της ίδιας περιόδου έδειξε ότι το ποσοστό των συμμετεχόντων στις συγκεντρώσεις της PEGIDA που συμπαραστέκεται στις θέσεις της AfD ανέρχεται στο 86%.
(Διαδήλωση PEGIDA)
Πρέπει όμως να πάει κανείς πίσω στα χρόνια της Ανατολικής Γερμανίας για να κατανοήσει το γιατί οι ξενοφοβικές εκδηλώσεις είναι υψηλότερες π.χ. στην Σαξονία (και γενικά στο ανατολικό μέρος της χώρας) σε σχέση με την «παλιά» Δυτική Γερμανία. Η δυτική Γερμανία ήδη απέκτησε την εμπειρία ενός μεγάλου μεταναστευτικού κύματος στα χρόνια του 1950 έως 70, όταν συνολικά 4 εκατομμύρια Τούρκοι, Ιταλοί, Ισπανοί, Μαροκινοί, Γιουγκοσλάβοι και Έλληνες ήρθαν στη Δυτική Γερμανία. Μία αντίστοιχη μετακίνηση εργατικού δυναμικού στις ανατολικές περιοχές περιορίστηκε στην μεταφορά κάποιον χιλιάδων εργατών από κυρίως Βιετνάμ και Κούβα. Η διαφορά δεν ήταν μόνο στους απόλυτους αριθμούς, αλλά κυρίως στον τρόπο ενσωμάτωσης αυτών των ανθρώπων καθώς κατάφερε η Δυτική Γερμανία να πετυχαίνει μία περισσότερο ευρύτερη αποδοχή. Στην DDR οι εργάτες από το Βιετνάμ συγκεντρώθηκαν σε πολυκατοικίες στα όρια των πόλεων. Είναι σχετικά λίγοι Βιετναμέζοι που σήμερα έχουν γίνει Γερμανούς τρίτης γενιάς μεταναστών. Για μία εμπειρία πραγματικής ενσωμάτωσης μεγάλου αριθμού ξένων στις ανατολικές περιοχές δεν μπορεί να μιλήσει κανείς.
Ρητορικές καφενείου και νέα εθνική υπερηφάνεια
Αλλά και σε ολόκληρη την γερμανική επικράτεια, ακροδεξιές ιδέες δεν ήταν ποτέ ένα εντελώς περιθωριακό φαινόμενο. Η ιδιαίτερη ευκολία με την οποία ακροδεξιές ιδεολογίες βρίσκουν έδαφος σε π.χ. σώματα ασφαλείας και σε ένστολους αποτυπωνόταν στην εικόνα του ακροδεξιού φυλλαδίου (στον τίτλο με την εικόνα της τότε πρόεδρο της AfD Frauke Petry) στο παρμπρίζ ενός περιπολικού στην πόλη Ιένα της Θουριγγίας κατά την ώρα
συγκέντρωσης του κόμματος το Μάρτιο 2016, προκαλώντας για μέρες αντιδράσεις σε social media σε ολόκληρη τη Γερμανία. Δυο αστυνομικοί μετατέθηκαν και η αστυνομία ζήτησε δημόσια συγγνώμη. Σάλος προκάλεσε επίσης η «υπόθεση Franco A.», ενός αξιωματούχου του Γερμανικού Στρατού, ο οποίος υπέβαλε διπλωματική εργασία Master μέσα στην οποία υποστήριζε ρατσιστικές θέσεις. Μετά από έρευνες βρέθηκαν στοιχεία βάση των οποίων ο ίδιος σχεδίασε ρατσιστική επίθεση εντός Γερμανίας. Η υπουργός στην συνέχεια υποσχέθηκε την καταπολέμηση περιπτώσεων ρατσιστικών συμπεριφορών στον Γερμανικό Στρατό.
(Aκροδεξιό φυλλάδιο σε αυτοκίνητο αστυνομίας στην πόλη Ιένα της Θουριγγίας)
Ρατσιστικές και λαϊκίστικές συμπεριφορές τραμπούκων με την εμμονή της στοχοποίησης ενός ατόμου για όλο το κακό (όχι οι εργατικοί, ούτε οι αριστεροί, το άτομο Μέρκελ είναι η αιτία όλου του κακού) και μια ξεκάθαρη αντιευρωπαϊκή στάση («ούτε έναν σέντ πια από τις τσέπες των Γερμανών προς τους τεμπέληδες του νότου»). Ο εθνικισμός αποτελεί την βάση του δόγματός του κόμματος όπως και ο ανοιχτός ρατσισμός ενάντια όλων εκείνων που δεν συμβαδίζουν με την ιδέα του από τον Trump μεταφερόμενο σλόγαν «Ας κάνουμε την Γερμανία ξανά ισχυρή!». Ρητορικές καφενείου που πλέον υπερβαίνουν αυτές του απλού λαϊκισμού είναι στην καθημερινή ατζέντα: «Η κύρια Aydan Özoguz δεν έχει καμία δουλειά, ούτε στην γερμανική κυβέρνηση, ούτε στη Γερμανία. Καλύτερα να την διαθέσουμε στην Ανατολία.» επισήμανε πριν από 2 μήνες ο Αλεξάνδερ Γκαυλαντ, ηγετικό στέλεχος απευθυνόμενος στην αναπληρώτρια Προέδρο των Σοσιαλδημοκρατών και Υπεύθυνη της Γερμανικής Κυβέρνησης για Ενσωμάτωση.
(Για την AfD στο κοινοβούλιο (επάνω, από δεξιά): Siegbert Droese, Wilhelm von Gottberg, Frauke Petry (πλέον βουλευτής εκτός κόμματος), Armin-Paul Hampel; (κάτω) Mariana Harder-Kühnel, Alice Weidel, Alexander Gauland, Detlev Spangenberg)
Το ιστορικό δίδαγμα
Όχι, δεν σημαίνουν όλα αυτά ότι κάθε δέκατος Γερμανός είναι ένας Νεοναζί, ούτε ο κάθε τέταρτος Σάξονας δεν είναι. Κάθε άλλο. Αλλά είναι δεδομένο ότι λόγω του παρελθόντος υπάρχει ένας σπόρος στην Γερμανία που δεν έχει πλήρως εξαφανιστεί και ούτε θα φύγει ποτέ. Είναι απαραίτητο να το βλέπουμε. Σήμερα, μετά από πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, ακροδεξιές ιδεολογίες στη Γερμανία απέκτησαν μια δημόσια πλατφόρμα. Οι εκπρόσωποί τους θα γίνονται πιο διεισδυτικοί από την στιγμή που προσπαθούν να εκδηλώνονται με σοβαροφάνεια φορώντας γραβάτες και σακάκια. Η παραπλάνηση αυτή δεν έχει να κάνει με κάποιο δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης όταν ζητούν δημόσια την αναθεώρηση της ιστορίας («Έχουμε το δικαίωμα να είμαστε υπερήφανοι για τα επιτεύγματα Γερμανών στρατιωτών.», Αλεξάνδερ Γκαυλαντ αναφερόμενος στον ρόλο της Βέρμαχτ στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο.) ή να προσβάλλει σε ανοιχτή ομιλία το μνημόνιο του ολοκαυτώματος του Βερολίνου («Ο λαός μας, οι Γερμανοί, είμαστε ο μοναδικός λαός του κόσμου που έβαλε ένα μνημόνιο της ντροπής στην καρδιά της πρωτεύουσάς του.», Μπέρντ Χοέκε, Στέλεχος της AfD που θέτει βλέψεις για την υποψηφιότητα πρωθυπουργίας της ομοσπονδίας της Θουριγγίας).
Στη Δημοκρατία υπάρχουν κόκκινες γραμμές μετά τις οποίες της επιβάλλεται να λάβει μέτρα αυτοπροστασίας. Η ιστορία της Γερμανίας το δίδαξε με αιματηρό τρόπο. Η Δημοκρατία του 21 αιώνα της Ευρώπης δεν μπορεί να αγνοήσει αυτά τα διδάγματα. Καλά είναι να βρίσκεται σε ετοιμότητα. Και αυτό δεν γίνεται καλύπτοντας τα μάτια με τα χέρια.
*Έζησε το Βερολίνο σε όλες τις μεταβατικές του φάσεις.
Αρχικά ως παιδί της ανατολικογερμανικής πραγματικότητας και μετέπειτα ως ενήλικας στην ενοποιημένη πλέον Γερμανία.
Τα άρθρα του Ντίρκ Σέλικε προκύπτουν από απλά θέματα καθημερινότητας ,έχουν πολιτική χροιά ενώ παράλληλα καυτηριάζουν την ελληνική πραγματικότητα ,την οποία ο ίδιος ενστερνίζεται τα τελευταία είκοσι χρόνια ως κάτοικος του νησιού. Επιμένει να βλέπει ακόμη τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου ενώ πιστεύει ότι όλα μπορούν να γίνουν καλύτερα με μια πιο σύγχρονη οπτική.
Παρόμοιες αναζητήσεις :
“Chillen” με τη Μέρκελ: Γερμανικές εκλογές-μια διαφορετική ανάλυση…
