Το θέμα με την προέλευση του δέντρου στα σπίτια των ανθρώπων είναι βέβαια ένα ερώτημα που οφείλεται στην επικαιρότητα των ημερών αλλά εμένα πάντα μου ξυπνάει τις μνήμες της ποδικής μου ηλικίας και πιστεύω ότι θα μπορέσω να συμβάλλω σε μία απάντηση. Πρόκειται σίγουρα για ένα έθιμο ξενόφερτο για την Ελλάδα. Στην Μυτιλήνη του ‘90 θυμάμαι με σιγουριά ακόμα κάποια στολισμένα καραβάκια μαζί με τα δέντρα. Κάπου διάβασα ότι ήρθε για πρώτη φορά στην Ελλάδα με τον Βαυαρό Βασιλιά Όθωνα το 1833. Εάν στην ηπειρωτική χώρα ή σε κάποιο άλλο μέρος της, υπήρχε από παλαιότερα η παράδοση του δέντρου, απλά δεν το ξέρω. Μπορώ όμως να μιλήσω με βεβαιότητα για την Βόρεια Ευρώπη και για τις δικές μου αναμνήσεις.
“Η διαδικασία της απόκτησης ενός χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι κάτι που κάθε παιδί θυμάται για πάντα στη ζωή του και ξεκινάει κάθε χρόνο με το ερώτημα: “Πότε θα πάμε να αγοράσουμε το δέντρο; “
Στην Βόρεια Ευρώπη
Σε τεράστιες εκτάσεις δασικών καλλιεργειών μεγαλώνουν (π.χ. στη Γερμανία) εκατοντάδες χιλιάδες δεντράκια, κυρίως έλατα και λιγότερα πεύκα. Αυτά πουλιούνται πριν τα Χριστούγεννα σε υπαίθριες αγορές σε όλη τη χώρα, ξεκινώντας περίπου τρεις εβδομάδες πριν από τις γιορτές. Η διαδικασία της απόκτησης ενός χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι κάτι που κάθε παιδί θυμάται για πάντα στη ζωή του και που ξεκινάει κάθε χρόνο με το ίδιο ερώτημα: “Πότε θα πάμε φέτος να αγοράσουμε το δέντρο;”.
Από εκείνη τη στιγμή και πέρα το μεγάλο παζάρι ξεκινάει.
Η μαμά συνήθως δεν θέλει να αγοραστεί πολύ νωρίς ένα δέντρο που θα μπει στο σαλόνι της γιατί φοβάται μην τυχόν να πέφτουν οι βελόνες του αφού αυτό θα μείνει για κάποιο καιρό εκεί. Τα παιδιά βέβαια θέλουν να το έχουν όσο περισσότερο χρόνο γίνεται αλλά και γιατί απλά ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ και ο μπαμπάς τελικά είναι αυτός που πρέπει να μεσολαβήσει και δέχεται όλες τις πιέσεις. Φαίνεται πως στη δική μου οικογένεια επικρατούσε πάντα η μαμά γιατί θυμάμαι να πηγαίνουμε πάντοτε 3 με 4 μέρες πριν την παραμονή των Χριστουγέννων.
Η διαδικασία
Η διαδικασία της αγοράς είναι μια συναρπαστική διαδικασία. Καταρχάς χρειάζονται για αυτήν πάνω από δύο άτομα. Εμείς συνήθως πηγαίναμε, η αδελφή μου, εγώ και ο πατέρας βέβαια.
Ο μπαμπάς είναι αυτός που κάνει την βασική προεπιλογή. Τραβάει διάφορα δεντράκια, τα εκτιμάει στα γρήγορα και επιλέγει περί τα πέντε τεμάχια από τα οποία θα πρέπει να γίνει η τελική επιλογή. Μετά αρχίζουν τα δύσκολα. Ένας πρέπει να τα κρατάει ένα-ένα όρθιο, οι άλλοι δύο κοιτάνε από απόσταση και λένε την γνώμη τους. Μετά γίνεται αλλαγή, ώστε να δουν όλοι από απόσταση το δέντρο. Αφού πληρώνεις, φεύγεις πάντα με το αίσθημα ότι απέκτησες κάτι τρομερά πολύτιμο. Είναι σαν να επεκτάθηκε η οικογένεια με ένα ακόμα μέλος. Ένα μέλος που τους ενώνει όλους.
Το στόλισμα έχει σημασία και εκφράζει τα συναισθήματα όλων εκείνων που συμμετέχουν σε αυτό, αλλά επηρεάζει και τους ανθρώπους που θα το δουν στο τέλος. Οι πλέον κλασσικές συζητήσεις είναι γύρω από το στόλισμα, ανταλλάσσονται απόψεις και να μην σας πω ότι γίνεται και ένας κρυφός αγώνας μεταξύ των σπιτιών των μελών της οικογένειας και των φίλων για το ποιός θα καταφέρει να δημιουργήσει το αριστούργημα της χρονιάς. Παραδοσιακά βέβαια το δέντρο στολιζόταν με ξηρά φρούτα, καρύδια και άλλους ξηρούς καρπούς και πιο ύστερα και με γλυκίσματα. Εμείς ως παιδιά πάντα θέλαμε το χριστουγεννιάτικο δέντρο πολύχρωμο με μπαλάκια, στολίσματα και λαμπάκια. Άλλοι επιμένανε σε μία παράδοση του λιτού στολισμού ασημένιες μπάλες, ξύλινα στολίδια και κίτρινα ηλεκτρικά κεράκια. Μετά βγήκαν και διάφορες μόδες όπως π.χ. τα κόκκινα στολίσματα ή τα μοβ ή οτιδήποτε άλλο. Ένα πράγμα βέβαια θα μου μείνει όμως αξέχαστο ως την πιο σημαντική λεπτομέρεια χωρίς την οποία το στόλισμα δεν ήταν ολοκληρωμένο και αυτό ήταν το Lametta. Δηλαδή λεπτές λωρίδες από βαρύ αλουμινόχαρτο που παρομοίαζε το χιόνι επάνω στα κλαδιά και που τα κρεμούσε πάντα ο πατέρας σαν την τελευταία πράξη της διαδικασίας του στολίσματος. Αυτά είναι που δίνουν την τελευταία πινελιά σε χιλιάδες έργα τέχνης σε όλα τα σαλόνια της βόρειας Ευρώπης.
Έννοια και βάθος
Τι συμβολίζει όμως το δέντρο αυτό; Δεν είναι τόσο δύσκολο να το δει κανείς αυτό, όταν μάλιστα ανατρέξει και στο συμβολικά κλασσικό παιδικό τραγούδι με μία προσεκτική ματιά.
«Το έλατο», μας διαφωτίζει. «Τι δίδαγμα, η στολή σου! Ελπίδα, εμπνέει σταθερή και θάρρος πάντα στη ζωή.» Το γερμανικό πρότυπο μιλάει όμως και για κάτι ακόμα. Για το δέντρο ως σύμβολο της διαχρονικότητας και της πίστης που δημιουργεί ένα αίσθημα ελπίδας και αισιοδοξίας. Αυτό ήθελαν και έφερναν στα σαλόνια τους και αυτό ένωνε τους ανθρώπους πάντα. Κάτι που χρειαζόταν σε καιρούς δύσκολους όπως ήταν αυτός του χειμώνα.
Σήμερα τα δέντρα που βάζουμε πολλές φορές (και αναλόγως τη χώρα) είναι από πλαστικό. Και μη νομίζετε ότι στη Γερμανία δεν υπάρχει η τάση αυτή. Είναι πιο απλό, πιο γρήγορο, πιο βολικό και δήθεν πιο… οικολογικό. Τα φωτάκια (που παραδοσιακά ήταν πραγματικά κεριά) είναι σήμερα LED που λάμπουν ψυχρό ασπρο ή ακόμα και μπλε και αναβοσβήνουν με δεκάδες διαφορετικά ψηφιακά προγράμματα από micro-chips. Αυτή είναι η εποχή που ζούμε.
Τα παιδιά μας δεν θα γνωρίσουν την αντανάκλαση του κίτρινου φωτός πάνω στα στολίδια, το άγγιγμα της βελόνας, τον παράξενο θόρυβο που έκανε όταν την έβαζες στην φλόγα του κεριού και την μυρωδιά της ρετσίνης που διαχέονταν στο σπίτι. Ούτε βέβαια θα έχουν την ανάμνηση με τα πριονίδια από τον μπαμπά που πάντα έκοβε κάποιο κλαδί που θεωρούσε περιττό, ούτε τις φωνές της μαμάς όταν μετά από μερικές μέρες ξεκίναγαν να πέφτουν οι βελόνες πάνω από το έλατο και έπρεπε να τις βγάλει μία-μία γιατί είχαν μπλεχτεί μέσα στο χαλί.
Γιατί τα γράφω όμως όλα αυτά;
Το δέντρο δεν είναι απλά μια ωραία παράδοση που μέχρι σήμερα κρατάμε τυχαία, έχει στο βάθος του έννοιες και μηνύματα. Και είναι φοβερό να ανακαλύπτεις συνέχεια καινούρια συναισθήματα μέσα σου όταν μαθαίνεις για όλα αυτά. Και μπορεί του χρόνου όταν θα στήνεις το δέντρο σου, να σκέφτεσαι πλέον λίγο διαφορετικά για όλο αυτό και να ξεκινήσεις αυτά που νιώθεις να τα μεταδίδεις μέσω μικρών ιστοριών στα παιδιά σου. Αυτό, ωραίο δεν θα είναι;
