Συνέντευξη με έναν…”Ληστή”. Ο Πασχάλης Τσαρούχας ξανά στη Μυτιλήνη

Είναι ο Γιαγκούλας; Ο Νταβέλης; Ο Παλαιοκώστας; Μα ποιος είναι επιτέλους αυτός ο “Ληστής” που έρχεται για δεύτερη φορά στη Μυτιλήνη; Το πρωτότυπο έργο του Δημήτρη Μανιάτη «Ο Ληστής», μια ιδέα του ηθοποιού Πασχάλη Τσαρούχα σε σκηνοθεσία Σταμάτη Κραουνάκη, είναι μια μυθοπλασία η οποία εμπεριέχει, εγκιβωτίζει και συμπυκνώνει ιστορίες και πλευρές από τη δράση -μυθική ή πραγματική- όλων των θρυλικών ληστών του ελλαδικού χώρου, ενώ το νήμα της ιστορίας φτάνει μέχρι σήμερα με αναφορές στην ιστορία του Ρωμανού και του Παλαιοκώστα. Ο ηθοποιός και εμπνευστής του έργου Πασχάλης Τσαρούχας, πρωταγωνιστής της παράστασης που ανεβαίνει ξανά στις 12/11 στο Δημοτικό θέατρο μιλάει στα “Πολιτικά” για την κοινωνική ληστεία και την δικαιοσύνη, για το προσφυγικό αλλά και για την τελευταία του αγάπη που είναι το τραγούδι…

Ποια είναι η έννοια της “κοινωνικής ληστείας” για την οποία έχουμε τόσο λίγες αναφορές ιστορικά;

Η κοινωνική ληστεία σαν φαινόμενο αρχίζει να εμφανίζεται μετά την επανάσταση του 21. Για την ακρίβεια μετά το μοίρασμα της εξουσίας από τις προστάτιδες δυνάμεις. Οι πρώτοι ληστές ήταν οι οπλαρχηγοί που βρέθηκαν έξω από τη μοιρασιά της εξουσίας. Αυτό είναι το ένα κομμάτι που έχει να κάνει με το στρατιωτικό-πολιτικό φάσμα.Υπάρχει κι ένα κοινωνικό κομμάτι που παρουσιάζεται αργότερα και που αφορά ανθρώπους που δεν μπόρεσαν να ενταχθούν σε αυτήν την νέα κοινωνία που άρχισε να χτίζεται είτε περιπτώσεις ανθρώπων που πέρασαν στην παρανομία και “βγήκαν στο κλαρί”. Γενικά οι ληστές της εποχής στην οποία αναφερόμαστε υπήρξαν ιδιαίτερα αμφιλεγόμενοι ως προσωπικότητες. Κινήθηκαν από το στυγερό έγκλημα ως την ανιδιοτελή αγαθοεργία. Υπήρξαν φορείς και εκφραστές απολύτως αντιφατικών συμπεριφορών.

Γιαγκούλας, Νταβέλης, Παλαιοκώστας. Ποιος είναι ο ληστής της παράστασης;

Ο “ Ληστής” είναι μια συνισταμένη όλων των ληστών. Είναι όλοι σε ένα. Εγώ έπρεπε να μελετήσω τις ιστορίες του καθενός. Για παράδειγμα την ιστορία του Γιαγκούλα που που βγήκε στο κλαρί από μια παρεξήγηση. Ήταν το άτακτο παιδί του χωριού, Κάθε χωριό έχει ένα τέτοιο παιδί. Κάποια στιγμή ήρθε ένα απόσπασμα στο χωριό γυρεύοντας κάποιον Γιώτη ο οποίος είχε διαπράξει ένα αδίκημα. Ένας μπάρμπας στο χωριό “έδειξε” τον Γιαγκούλα, που το όνομά του ήταν Φώτης και αυτοί τον συνέλαβαν χωρίς δεύτερη κουβέντα. Σιδεροδέσμαιος ο Γιαγκούλας πηδάει από το τρένο που την πήγαιναν στη Λάρισα, σκοτώνει τον γέρο που τον ονόμασε για εγκληματία και βγαίνει στο κλαρί.

Ο Ληστής ήταν μια δική σου ιδέα.Τι ήταν αυτό που σε παρακίνησε να ασχοληθείς με το θέμα;

Ήθελα να μιλήσω για την δικαιοσύνη.Ο Ληστής είναι η αφορμή να μιλήσουμε για το δίκαιο. Την απόδοση δικαιοσύνης. Είναι μια ανοιχτή συνομιλία μεταξύ ανθρώπου και της ανάγκης για ελευθερία. Για το αν ο ίδιος βρίσκεσαι σε μια διαδικασία να διακρίνεις το άδικο. Υπάρχει πολύ αδικία στον κόσμο. Ο ίδιος ο κόσμος είναι άδικος, όχι όπως το λέει ο Καζαντζίδης αλλά διαφορετικά. Το ζήτημα του πολιτισμένου κόσμου είναι να αμβλύνουμε τις ανισότητες χωρίς να ισοπεδώνουμε τα πάντα.

Πώς προκύπτει το αποτέλεσμα που βλέπουμε στην παράσταση;

Την μελέτη την έκανε ο Δημήτρης Μανιάτης που έγραψε έναν καταπληκτικό μονόλογο. Εγώ άφησα τον εαυτό μου ελεύθερο μέσα σε σε αυτό το κείμενο. Μετά ο Σταμάτης Κραουνάκης έκανε μια εξαιρετική διδασκαλία που μου επέτρεψε να μπω όσο μπορώ στην ψυχολογία αυτών των ανθρώπων και να τους αφήσω με τη σειράς τους να μπουν κάτω από το δέρμα μου.

Πέρα από την ληστρική τους οντότητα ποια είναι η άλλη διάσταση των Ληστών ιστορικά;

Υπάρχει καταγεγραμμένη στην ιστορία η έννοια των “ληστοτρόφων”. Ήταν εκείνοι που τους έκρυβαν γιατί πέρα από την εγκληματική στους δράση οι ληστές είχαν και μια κοινωνική. Με τα λύτρα που κρατούσαν βοηθούσαν και κάποιους φτωχούς ίσως. Ήταν βέβαια και μια πολιτική τους ώστε να μπορούν να έχουν την εύνοια των ανθρώπων στην περιοχή που δραστηριοποιούνταν.

Ποιος είναι σήμερα ο “κοινωνικός ληστής;” Είναι οι σύγχρονοι “ρομπέν των δασών” των super markets για παράδειγμα, που στα πρώτα χρόνια της κρίσης μοίραζαν τα “λάφυρά” τους στους φτωχούς;

Τα νέα παιδιά σήμερα λειτουργούν και σκέφτονται και δρουν με έναν διαφορετικό τρόπο. Δεν μπορούμε να περιμένουμε να κάνουν τέτοια ριζοσπαστικά πράγματα. Αν και όπως λες υπήρξε αυτό το φαινόμενο. Αλλά όλα αυτά τα νέα παιδιά ήταν εκεί όταν έπρεπε. Αυτό πρέπει να μας ενδιαφέρει Ήταν εκεί στο Δημοψήφισμα. Σήμερα μια μορφή κοινωνικού ληστή θα μπορούσε να είναι κάποιος που δεν πληρώνει τις τράπεζες και να πηγαίνει τα λεφτά του σε ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη. Κάθε εποχή έχει τους ληστές της, με την έννοια ότι πάντοτε υπάρχουν άνθρωποι που δεν “χωράνε” στις δομές της συντεταγμένης κοινωνίας.

Την πρώτη φορά στη Μυτιλήνη η παράσταση είχε μεγάλη ανταπόκριση και είχαμε την ευκαιρία να σε απολαύσουμε και στο τραγούδι με το οποίο ασχολείσαι τα τελευταία χρόνια.

Όσον αφορά στην παράσταση είχε μεγάλη ανταπόκριση την πρώτη φορά, ήταν σε έναν μικρό χώρο και ήταν ιδέα του Νίκου Καξιρή να το ανεβάσουμε και στο Δημοτικό θέατρο για να το δει περισσότερος κόσμος. Για το τραγούδι τώρα θα σου πω ότι αρχικά αμφιταλαντεύτηκα αρκετά. Το Το να θέλει κάποιος να κάνει κάτι δεν σημαίνει ότι έχει και δικαίωμα να το κάνει. Πιστεύω ότι το αποτέλεσμα τέσσερα χρόνια μετά δείχνει ότι δικαιούμαι να το κάνω. Την προηγούμενη φορά κάναμε sold out όχι μόνο στο Παράταιρο αλλά και στα υπόλοιπα μαγαζιά που ήταν τριγύρω. Γι αυτή την φορά δεν έχει κανονιστεί κάτι.Μπορούμε να πούμε ίσως κανένα τραγουδάκι εκεί που θα πάμε να φάμε..

Θα είναι η δεύτερη φορά που επισκέπτεσαι τη Λέσβο μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τι σκέφτεσαι για το προσφυγικό;

Το προσφυγικό είναι μια πολύ βρώμικη ιστορία. Οι άνθρωποι φεύγουν αναγκαστικά από τις χώρες του που ιδοπεδώνονται και μετά έρχονται αυτοί που τους βομβαρδίζουν να πουλήσουν τις υπηρεσίες τους με τις ΜΚΟ. Θεωρώ ότι οι μεγάλες ροές προσφύγων προς την Ελλάδα είναι ένα μέτρο πίεσης όπως τα τα υπόλοιπα και πως υπάρχει ένα πολύ βρώμικο παιχνίδι με τις ΜΚΟ και ένα κράτος που παίξει τον Πόντιο Πιλάτο και δεν κάνει τίποτα για οποιαδήποτε εξέλιξη στις ζωές των ανθρώπων αυτών. Υπάρχουν ασυνόδευτα παιδιά μέσα τη Μόρια που αποτελούν μόνο αριθμούς για κάποιους. Είναι όμως άνθρωποι με συναισθήματα με ανάγκες, παιδιά που έχουν χάσει τους δικούς τους και αντιμετωπίζονται από το κράτος σαν σύνολο, σαν ένα. Όμως από εκεί και πέρα το πώς το διαχειρίστηκαν κι εξακολουθούν να το διαχειρίζονται οι άνθρωποι εδώ στη Μυτιλήνη είναι ένα άλλο θέμα. Θέλω να σταθώ στα καλά….

Πληροφορίες παράστασης

Δεν ξέρουμε ποιος είναι. Ο θρυλικός Γιαγκούλας; Ο Νταβέλης; Ένας από τα τρομερά αδέλφια Ρέντζου, ο Θωμάς Γκαντάρας; Ο ληστής με τις γλαδιόλες; Ο Παλαιοκώστας; Ένα πρόσωπο που εμπεριέχει όλα τα παραπάνω και πολλά άλλα ή τίποτε από όλα αυτά παρά ένας τρελός που παραληρεί για μια ζωή που φαντάστηκε πως έγινε κάπως έτσι;

Σε ένα ακαθόριστο χρονικά τοπίο, ο ληστής της παράστασης δεν είναι μόνο ένα παραβατικό -σύμφωνα με τις ισχύουσες δομές- πρόσωπο. Είναι ένας αντιφατικός, πολύσημος άνθρωπος με αγροτικό στακάτο λόγο, πάθη, ζήλιες, μίση, αγάπη. Μια φλεγόμενη φιγούρα που διηγείται την δική της ιστορία, την δική της εκδοχή της Ιστορίας, ένας αρνητής της τάξης που επικηρύχθηκε από τον κόσμο επειδή διατύπωσε τον δικό του.

Με ένα παραληρηματικό φλας μπακ οι εικόνες μιας ακραίας ζωής στην ύπαιθρο και στα όρη, παρατάσσονται μπροστά μας από την αφήγηση του κοινωνικού ληστή. Και κάπου μέσα στις μάχες, τα καρτέρια, τις ψαλμωδίες ληστρικών τραγουδιών ακαπέλα από τον ίδιο. τις συμπλοκές, τις διαπραγματεύσεις, δεσπόζει η εικόνα της ερωμένης. Της γυναίκας που αγάπησε, του έδινε κουράγιο η ίδια της η ύπαρξη και δεν πρόλαβε ούτε να της το πει.