Την έβδομη μέρα του φετινού, 67ου Φεστιβάλ των Καννών, ο Γιάννης Πατλάκας και η Μάρω Κακοσίμου συνομίλησαν με το σκηνοθέτη της ταινίας Xenia, Πάνο Χ. Κούτρα, και τους δύο νεαρούς πρωταγωνιστές, Νικο Γκέλια και Κώστα Νικούλι. Μιλήσαμε για την ταινία και τα θέματα που αυτή πραγματεύεται, όπως ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η ομοφοβία. Προβλήματα με τα οποία χιλιάδες άνθρωποι στην Ελλάδα έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά. Μιλήσαμε ακόμη για την επίδραση που έχει το χιούμορ στις δύσκολες καταστάσεις, καθώς και για τα οικονομικά προβλήματα που προέκυψαν με το κλείσιμο της ΕΡΤ.
Γιάννης: Ο Οδυσσέας (Νίκος Γκέλια), σε κάποιο σημείο της ταινίας λέει ότι αισθάνεται πατρίδα του όλο τον κόσμο και η Ουκρανή φίλη του του λέει ότι δεν αισθάνεται καμιά χώρα σαν πατρίδα της.
Νίκος Γκέλια: Όχι, αυτή λέει «Εμείς τελικά παντού ξένοι θα είμαστε» και εγώ απαντάω «Ή και παντού σα στο σπίτι μας».
Πάνος Κούτρας: Έχει σημασία η στιχομυθία. Νομίζω ότι είναι μία από τις φράσεις-κλειδιά της ταινίας, για μένα τουλάχιστον. Είναι μία φιλοσοφία ζωής: ότι ο καθένας ανήκει εκεί όπου διαλέγει να ανήκει και δεν υπάρχει κανείς που μπορεί να του το απαγορέψει αυτό.
Γιάννης: Εσείς λοιπόν αισθάνεστε περισσότερο Έλληνας ή “πολίτης του κόσμου”;
Πάνος Κούτρας: Δεν έχει να κάνει με το τι αισθάνεσαι. Έχει να κάνει με το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να μπορεί να δηλώσει σα χώρα του και σαν εθνότητα αυτό που θέλει.
Νίκος Γκέλια: Αρκεί να μην μπαίνουν αρχικές ταυτότητες και δεδομένα που να είναι δοσμένα από κάπου αλλού. Η επιλογή είναι στον άνθρωπο.
Πάνος Κούτρας: Και ειδικά όταν έχεις γεννηθεί, όταν έχεις μεγαλώσει σε μία χώρα η οποία σου αρνείται αυτό το δικαίωμα. Αυτό είναι σκανδαλώδες.
Γιάννης: Όλοι έχουμε παραδείγματα γνωστών και φίλων που, όπως οι ήρωες της ταινίας, έχουν μεγαλώσει στην Ελλάδα και δεν έχουν δικαίωμα στην ιθαγένεια, κάνουν συνεχώς αιτήσεις και απλώς περιμένουν. Κύριε Κούτρα, το ελληνικό σινεμά τα τελευταία χρόνια μιλά πολύ συχνά για την οικογένεια: Κυνόδοντας, Miss Violence και το Xenia.
Πάνος Κούτρας: Και άλλες πιο πριν. Εμένα όλες μου οι ταινίες ήταν για την οικογένεια, από τον Μουσακά (Η Επίθεση του Γιγαντιαίου Μουσακά, 1999).
Γιάννης: Εσείς πιστεύετε ότι αυτό συμβαίνει επειδή περνά κρίση η ελληνική οικογένεια;
Πάνος Κούτρας: Η οικογένεια είναι από τα κλασικά θέματα όλης της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου, δε νομίζω ότι ανακαλύπτουμε τον τροχό. Θέλω να πω, είναι ένα κλασικό θέμα, αλλά σαφώς και η οικογένεια στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές μεσογειακές χώρες, έχει μια μεγαλύτερη σημασία από ό,τι σε άλλες χώρες. Οπότε είναι λογικό, όταν θέλεις να μιλήσεις για μια κατάσταση, να την πλησιάσεις μέσω του θέματος της οικογένειας. Νομίζω ότι πάντα υπήρχε σα θεματολογία.
Μάρω: Δηλαδή δε θεωρείτε ότι οι δυσλειτουργικές οικογένειες, όπως αυτές παρουσιάζονται σε πολλές από τις ταινίες του σύγχρονου ελληνικού σινεμά, χρησιμοποιούνται ως μέσο για να στηθεί μια αλληγορία;
Πάνος Κούτρας: Δεν ξέρω, ο καθένας το χρησιμοποιεί όπως θέλει, αλλά αν δεις και τις ελληνικές ταινίες του ’60 και του ’70, από τα μιούζικαλ του Δαλιανίδη μέχρι τα μελοδράματα, η οικογένεια ήταν πάντα εκεί. Είναι σίγουρα ένα κοινό σημείο, όπως είναι κοινό στις περισσότερες ελληνικές ταινίες να φιλμάρουμε την Αθήνα, είναι δηλαδή ταινίες για την πόλη.
Μάρω: Μιλάμε δηλαδή για τις ρίζες μας. Είναι κι αυτό κομμάτι της μεσογειακής μας κουλτούρας, να τις αναζητούμε και να μένουμε όσο το δυνατόν κοντά στις ρίζες μας.
Πάνος Κούτρας: Η οικογένεια είναι ένας μεγάλος θεσμός. “Πατρίς, οικογένεια, ορθοδοξία”: η ελληνική κοινωνία έχει χτιστεί πάνω σ’ αυτές. Εάν υποθέσουμε ότι τα πράγματα πάνε χάλια στην Ελλάδα, όπως και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο, κάποιος λόγος υπάρχει. Ένας από τους λόγους είναι και η οικογένεια. Οπότε ας μιλήσουμε για την οικογένεια. Θα ήταν ίσως καλό να μιλήσουμε και για τη θρησκεία, που είναι ένας από τους λόγους που τα πράγματα πάνε χάλια στην Ελλάδα, για μένα. Γιατί λοιπόν δεν κάνουμε ταινίες για παπάδες; (γέλια) Αυτή τη στιγμή ας ασχοληθούμε με την οικογένεια και ίσως το επόμενο κινηματογραφικό κύμα να είναι για την Εκκλησία, ποιος ξέρει;
Γιάννης: Μία από τις ατάκες του τρέιλερ είναι ότι στην Ελλάδα καλύτερα να είσαι γκέι, παρά Αλβανός. Ισχύει;
Πάνος Κούτρας: Δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο Οδυσσέας λέει «Είσαι και Αλβανός και πούστης. Κι αυτό παίζει να είναι και χειρότερο.»
Κώστας Νικούλι: Είναι η διπλή μειονότητα.
Πάνος Κούτρας: Ναι, είναι η μειονότητα μέσα στη μειονότητα, η διπλή μειονότητα. Η Ελλάδα είναι μια πολύ ομοφοβική χώρα.
Νίκος Γκέλια: Και ξενοφοβική παράλληλα.
Πάνος Κούτρας: Είναι ξενοφοβική, είναι ομοφοβική, και πριν μια βδομάδα μια έρευνα έδειξε ότι είναι και η πιο αντισημιτική χώρα στην Ευρώπη. Είναι επίσης μία πολύ υποκριτική χώρα, γιατί όλοι πηδάνε όλους και κανένας δεν το λέει. Και από τη μια όλοι ξέρουμε ποιοι είναι γκέι, αλλά από την άλλη δεν υπάρχει κανένας γκέι και καμία λεσβία στην Ελλάδα, εκτός από δύο ανθρώπους. Υπάρχει μία υποκρισία.
Μάρω: Θεωρείτε λοιπόν ότι είναι κάτι που θα έπρεπε να δηλώνεται ανοιχτά από τα δημόσια πρόσωπα, ή θα έκανε την κοινωνία πιο ομοφοβική;
Πάνος Κούτρας: Η κοινωνία δεν έχει λόγο σε αυτό.
Μάρω: Στη Γαλλία, την περσινή χρονιά, με την ψήφιση του νόμου υπέρ του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών και τις αντιδράσεις που προέκυψαν, υπήρξε και μερίδα της γκέι κοινότητας που υποστήριξε ότι ο γάμος δεν ήταν κάτι που ζήτησαν οι ίδιοι, εφόσον τα προνόμια που παρέχει καλύπτονταν ήδη από το γαλλικό σύμφωνο συμβίωσης (PACS- Pacte civil de solidarité). Πιστεύουν λοιπόν ότι η ψήφιση του νόμου αυτού μεγάλωσε το ομοφοβικό κύμα.
Πάνος Κούτρας: Όχι δε νομίζω. Είναι σαφές ότι πρέπει να μιλάμε ανοιχτά. Αυτό απαντάω εγώ, γιατί τα παιδιά δεν ασχολούνται με το σπορ. (γέλια)
Μάρω: Το σινεμά τι μπορεί να αλλάξει;
Πάνος Κούτρας: Το σινεμά δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Τελεία.
Νίκος Γκέλια: Μπορεί να δώσει κάποια σήματα, κάποια ερεθίσματα.
Πάνος Κούτρας: Μπορεί να κάνει τον κόσμο να σκεφτεί.
Γιάννης: Αν κάποιος φασίστας έβλεπε την ταινία, τι θα έλεγε;
Νίκος Γκέλια: Θα τρώγαμε ξύλο. Θα μας έβλεπε στο δρόμο και θα μας σάπιζε. Δε νομίζω πως θα είχε ποτέ το ενδιαφέρον να δει μια τέτοια ταινία.
Κώστας Νικούλι: Αρχικά, πιστεύω, η ίδια η Ελλάδα σνομπάρει το ελληνικό σινεμά.
Νίκος Γκέλια: Και μην ξεχνάμε ότι η κουλτούρα του μέσου Έλληνα είναι καθαρά επηρεασμένη από την τηλεόραση, από το αμερικάνικο σινεμά δράσης. Δείτε και τα εισιτήρια που κόβονται.
Γιάννης: Ένα από τα πράγματα της ταινίας που άρεσαν, και σε εμένα και σε όλους γενικά απ’ ό,τι φάνηκε, ήταν και το κωμικό στοιχείο. Μιλάμε μεν για πολύ σοβαρά θέματα, βλέπουμε δε τους ήρωες, ίσως επειδή είναι και μικροί σε ηλικία, να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες τους εύθυμα.
Πάνος Κούτρας: Έτσι είναι η ζωή και ναι, έχεις δίκιο σ’ αυτό. Όταν είσαι νέος, όταν είσαι έφηβος, είσαι λιγάκι roller coaster. Μία πας πάνω, μία κάτω. Τη μια στιγμή κλαις, την άλλη γελάς. Ακόμα και ο κίνδυνος δεν έχει τη σημασία που έχει για παράδειγμα για μένα κάτι επικίνδυνο. Ακόμα κι ο θάνατος δεν έχει σημασία, δεν υπάρχει σαν έννοια. Αλλιώς αντιλαμβάνομαι εγώ το θάνατο και αλλιώς ένας άνθρωπος 16 ετών. Οπότε, η ταινία απλώς ακολούθησε την ενέργεια των ηρώων σ’ αυτό. Σαφώς είναι δύο παιδιά που αντιδρούν, αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Δεν κάθονται παθητικά να δεχτούν τα πράγματα.
Νίκος Γκέλια: Παλεύουν. Μια ζωή πάλευαν. Διεκδικούν αυτό που θέλουν.
Μάρω: Πιστεύετε ότι το χιούμορ είναι η αρχή της ανοχής, της ανεκτικότητας; Όταν μια κατάσταση την κωμικοποιούμε σημαίνει ότι σιγά-σιγά τη δεχόμαστε;
Πάνος Κούτρας: Το χιούμορ είναι ένα μεγάλο λουξ που μπορεί να έχουμε εμείς που βλέπουμε από απόσταση. Με το χιούμορ παίρνεις απόσταση και βλέπεις τα πράγματα. Είναι μία κριτική που κάνεις στα πράγματα, από μία απόσταση. Εμείς έχουμε και την πολυτέλεια να το έχουμε. Δεν ξέρω αν σε ένα βομβαρδισμό στη Συρία έχουν την πολυτέλεια να κάνουν χιούμορ. Εμείς, ναι μεν είμαστε σε μία δύσκολη κατάσταση, αλλά αντιμετωπίσιμη. Και σίγουρα μπορείς να αντιδράσεις.
Μάρω: Η Χρυσή Αυγή αντιμετωπίζεται με χιούμορ από τα μέσα και την τηλεόραση, κυρίως, με σατιρικές εκπομπές, κ.λπ. Αυτό κάνει καλό ή κακό;
Πάνος Κούτρας: Δε νομίζω ότι κάνει ούτε καλό ούτε κακό. Ναι, γιατί όχι;
Νίκος Γκέλια: Είναι μέρος του χαρακτήρα μας, και στην Ελλάδα και στον κόσμο. Το χιούμορ υπάρχει μέσα στον άνθρωπο. Αν εσύ αντιδράς ή όχι, αυτό είναι προσωπικό σου θέμα.
Πάνος Κούτρας: Ξαναλέω, το να κάνεις χιούμορ με ένα πρόβλημα είναι και να πάρεις απόσταση και να δεις ένα πρόβλημα με κριτικό μάτι. Ναι, ίσως αυτό βοηθάει κατά κάποιο τρόπο να το ξορκίσεις. Αυτό δεν πάει να πει ότι κάνοντας χιούμορ με κάτι συναινείς.
Γιάννης: Θα πάμε μοιραία και στο οικονομικό θέμα, που απασχόλησε και πριν γίνει η ταινία δεκτή στις Κάννες. Με το κλείσιμο της ΕΡΤ δημιουργήθηκαν αρκετά προβλήματα, έτσι δεν είναι;
Πάνος Κούτρας: Ήταν πολύ δύσκολο και είναι πολύ δύσκολο. Ήρθε σα μια μεγάλη σφαλιάρα, στη μέση των γυρισμάτων, και έκανε τα πράγματα πάρα πολύ δύσκολα, την αποπεράτωση της ταινίας και το post production. Και συνεχίζει να είναι δύσκολο. Το πρόβλημα δεν έχει λυθεί εντελώς. Αλλά φαντάζομαι θα λυθεί. Θέλω να ελπίζω. Γιατί είναι μία μεγάλη οικονομική τρύπα, την οποία δεν μπορούμε να καλύψουμε με τίποτα και θα βρεθούμε πίσω από τα σίδερα αν δεν καλυφθεί με κάποιο τρόπο. (γέλια) Αλλά φαντάζομαι και θέλω να ελπίζω ότι η ΝΕΡΙΤ θα αναλάβει τις υποχρεώσεις της ΕΡΤ. Το έχουν υποσχεθεί τουλάχιστον.
Γιάννης: Είναι τραγικό πράγματι. Θυμάμαι όταν είχαμε ξαναμιλήσει, μετά τη Berlinale και τη Στρέλλα, η ερώτηση ήταν η ίδια και η απάντηση ακριβώς η ίδια : «Ελπίζω να μην μπω φυλακή από τα δάνεια.»
Πάνος Κούτρας: Αλήθεια; Ναι είναι το κάρμα μου, το λέω συνέχεια. (γέλια)
Νίκος Γκέλια: Να μπεις φυλακή;
Πάνος Κούτρας: Όχι, το κάρμα μου δεν είναι να μπω φυλακή. Απλώς πάντα πρέπει να υπάρχει μία δυσκολία όταν κάνω ταινία.
Κώστας Νικούλι: Κάθε δυσκολία για καλό.
Πάνος Κούτρας: Ίσως. Βέβαια δε θέλω να το πιστεύω. Δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι όσο πιο πολλά προβλήματα έχεις, τόσο μεγαλύτερο λόγο ύπαρξης έχεις στη ζωή. Μάλλον το αντίθετο. Πάντα σκεφτόμουν ότι η ζωή θα έπρεπε να είναι εύκολη. Ίσως τιμωρούμαι γι’αυτό.
Γιάννης: Στα παιδιά τώρα ο λόγος. Ποια είναι η σχέση σας με την Αλβανία; Είστε και οι δύο από εκεί;
Πάνος Κούτρας: Ναι, έχουν καταγωγή. Ο Νίκος έχει γεννηθεί εκεί, ο Κώστας στην Αθήνα.
Νίκος Γκέλια: Εγώ έχω γεννηθεί στην Αλβανία. Έκανα εκεί την Α’ Δημοτικού. Μετά ήρθα Ελλάδα και ξαναέκανα την Α’ Δημοτικού. Ζήσαμε όλο αυτό για το οποίο μιλάει η ταινία, αυτό που είναι από τα κύρια θέματά της. Και το ρατσισμό και τις δυσκολίες και τα προβλήματα τα γραφειοκρατικά. Όλη αυτή την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, το ειδικό πλαίσιο για τους μετανάστες. Και ειδικά ο ρατσισμός είναι πολύ έντονα βιωμένος. Αλλά υπάρχει ελπίδα. Και το βλέπω στα παιδιά της δεύτερης γενιάς. Όσο πάει εξασθενεί. Εξάλλου μεγαλώνουμε μαζί, πάμε μαζί σχολείο. Τα νέα παιδιά δεν το σκέφτονται πια, αλλά οι παλιότερες γενιές το κρατάν ακόμη. Αλλά ό,τι και να κάνεις ο άνθρωπος είναι ρατσιστής.
Πάνος Κούτρας: Εγώ το πιστεύω και το έχω ξαναπεί, ότι ο άνθρωπος γεννιέται ρατσιστής. Η πορεία του είναι να εκπολιτιστεί και να πάψει να είναι ρατσιστής.
Νίκος Γκέλια: Είναι θέμα παιδείας.
Πηγή: Cinefreaks.gr
