Γράφει ο Χρίστος Καλουντζόγλου
Στο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου η ετήσια συνάντηση της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Μουσείων.
Στο επίκεντρο του πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος βρέθηκε η Λέσβος από τις 19 έως τις 21 του μήνα, αυτή τη φορά όχι για την προσφυγική/μεταναστευτική κρίση, αλλά με αφορμή μία υψηλού προφίλ συνάντηση, που φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας, στην Αγία Παρασκευή και στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Πρόκειται για την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Μουσείων (European Museum Academy- EMA), που διοργάνωσε την ετήσια συνάντησή της στο νησί, με αφορμή την απονομή των διεθνών βραβείων Luigi Micheletti, DASA και Heritage in Motion.
Γιατί στη Λέσβο
Η επιλογή του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου από το σύνολο των μουσείων του δικτύου του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) για την φιλοξενία της ετήσιας συνάντησης της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Μουσείων δεν έγινε τυχαία. Η πρόεδρος του ΠΙΟΠ, Σοφία Στάικου δήλωσε σχετικά : “Αντιλαμβανόμαστε απόλυτα την ανάγκη να στηρίξουμε τη Λέσβο και τους κατοίκους της , που εδώ και μήνες καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που φθάνουν στο νησί”.
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Μουσείων, Wim van der Weiden επισήμανε εξάλλου ότι “η αποστολή ενός μουσείου είναι να γεφυρώσει τον χρόνο, τις ηπείρους και τους ανθρώπους και να ενθαρρύνει τον διάλογο στο πνεύμα της αμοιβαίας κατανόησης και σεβασμού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς είναι σημαντικό ότι διοργανώνεται η ετήσια συνάντηση της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Μουσείων στη Λέσβο”.
Τι έγινε στο πλαίσιο της ετήσιας συνάντησης της ΕΜΑ
Η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Μουσείων θεωρείται το think tank των μουσειολόγων και στην ετήσια συνάντησή της συμμετέχουν εθνικοί εκπρόσωποι και ειδικοί από 30 και πλέον χώρες, μεταξύ των οποίων το Βέλγιο, η Κροατία, η Τσεχία, η Δανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβενία, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Στην ετήσια συνάντηση της ΕΜΑ απονεμήθηκαν τα βραβεία που αποτελούν τις σημαντικότερες διεθνείς διακρίσεις που δίνονται σε καινοτόμα μουσεία στον χώρο της τεχνολογίας και των επιστημών. Τα βραβεία Luigi Micheletti απονέμονται από το 1996 από το ομώνυμο ίδρυμα, που ειδικεύεται στην ιστορία του 20ου αιώνα και στόχος τους είναι η ανάδειξη της αριστείας στον τομέα των μουσείων νέας γενιάς. Τα Heritage in Motion είναι μία πρωτοβουλία της ΕΜΑ και της Europa Nostra , υπό την αιγίδα της Europeana και αφορούν σε εφαρμογές νέων τεχνολογιών στον χώρο της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Μεταξύ των 29 υποψηφιοτήτων ήταν το Μουσείο Τεχνολογίας του Κέντρου Επιστημών Νόησις, που βρίσκεται στην Θεσσαλονίκη και το Parlamentarium των Βρυξελλών. Οι υπόλοιπες υποψηφιότητες προέρχονταν από την Τουρκία, την Δανία, την Γερμανία, την Τσεχία, την Κροατία, την Ολλανδία, την Πολωνία, την Ιρλανδία και την Ρωσία. Οι υποψηφιότητες που εξέπληξαν για την πρωτοτυπία τους είναι το Μουσείο Foof, που βρίσκεται στην Καζέρτα της Ιταλίας και είναι αφιερωμένο στα σκυλιά, το Μουσείο Micropia, που βρίσκεται στο Άμστερνταμ και είναι αφιερωμένο στα μικρόβια, το Μουσείο που έχει δημιουργηθεί στο παλιό στρατόπεδο Mosede της Δανίας, το οποίο υπερασπιζόταν την ουδετερότητα της Δανίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, το Μουσείο Άνθρωπος, που βρίσκεται στο Μπρνο της Τσεχίας και το Μουσείο Eye Film, που είναι αφιερωμένο στον κινηματογράφο και βρίσκεται στο Άμστερνταμ.
Το βραβείο Luigi Micheletti απονεμήθηκε στο Μουσείο Den Gamble By, που βρίσκεται στο Άαρχους της Δανίας, το βραβείο DASA στο μουσείο Micropia του Άμστερνταμ και το βραβείο Heritage in Motion στην επαρχία Λίμπουργκ του Βελγίου για το πρόγραμμα “Μικρές Ιστορίες από έναν Μεγάλο Πόλεμο- Λίμπουργκ 1914-1918”.
Εκτός από τις τελετές απονομής στο πλαίσιο της συνάντησης οργανώθηκαν σεμινάρια, ομιλίες και παρουσιάσεις των σύγχρονων τάσεων της επιστήμης της μουσειολογίας, ιδιαίτερα σε σχέση με τον εορτασμό του 2016 από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων στη θεματική “Μουσεία και Πολιτιστικά Τοπία”.
Στο σεμινάριο με κεντρικό θέμα “οι πολλαπλές αποχρώσεις των μουσείων”, με συντονιστή των πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Μουσείων, Wim van der Weiden, έγιναν εισηγήσεις με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο Μάσιμο Νέγκρι, διευθυντής της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Μουσείων, ανέπτυξε το θέμα “η δημόσια ποιότητα των Μουσείων”. Η Αλεξάνδρα Μπούνια, πρόεδρος του ελληνικού τμήματος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων και καθηγήτρια στο τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, μοιράστηκε με τους συμμετέχοντες την γνώση της για “τα Μουσεία και τα πολιτισμικά πεδία” και ο Νίκος Ζούρος, καθηγητής του τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου ανέπτυξε την ενότητα “το πολιτισμικό πεδίο της Λέσβου” . “Μουσεία και πολισμική κληρονομιά” ήταν το θέμα που ανέπτυξε η Μαριλένα Αλιβιζάτου, του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας και η Σταυρούλα Φωτοπούλου, επικεφαλής στη διεύθυνση Νεότερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού ανέλαβε την εισήγηση για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομίας σε εποχές κρίσης.
Οι εισηγήσεις στο σεμινάριο
Η καθηγήτρια του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Αλεξάνδρα Μπούνια, ανέφερε στην εισήγησή της ότι η κατανόηση του ρόλου των μουσείων από την ευρύτερη κοινότητα αποτελεί κλειδί για την ένταξη του μουσειακού χώρου στο πολιτισμικό τοπίο και συμβάλλει στην σύνδεση της παραδοσιακής αποστολής ενός μουσείου (συλλογή, συντήρηση και έκθεση) με την προστασία της άυλης κληρονομιάς και την ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών στους άξονες ανάπτυξης του μουσείου. Επισήμανε επίσης την ανάγκη ολιστικής πρόσληψης του ρόλου του μουσείου σε μία κοινωνία.
Ο Νικόλαος Ζούρος, καθηγητής του τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου παρουσίασε το μοναδικό γεωγραφικό μωσαϊκό της Λέσβου, από τον εκτενή ελαιώνα, το πευκοδάσος, και τις αλυκές έως το ηφαιστειογενές δυτικό τμήμα του νησιού.
Αναφερόμενος ιδιαιτέρως στο απολιθωμένο δάσος το χαρακτήρισε μνήμειο- μαρτυρία για την γεωφυσική εξέλιξη του Αιγαίου και ειδικότερα της Λέσβου, που μας βοηθά να κατανοήσουμε την μεταβολή του τοπίου στον χρόνο, ώστε να αντιληφθούμε πως δημιουργήθηκε όλο το αρχιπέλαγος. Τόνισε επίσης ότι με τα ευρήματα απολιθωμάτων από θηλαστικά, αλλά και τον εντοπισμό εργαλείων της παλαιολιθικής εποχής στην περιοχή Ροδαφνίδια του Λισβορίου, στο νότιο τμήμα του νησιού, τεκμηριώνεται η μετακίνηση ανθρώπων και ζώων από την Αφρική, μέσω της Ασίας, στην Ευρώπη, γεγονός που αποδεικνύει ότι το Αιγαίο ήταν πάντα μια γέφυρα μετακινούμενων πληθυσμών.
Η ερευνήτρια Μαριλένα Αλιβιζάτου, αναφέρθηκε στην ανάγκη προστασίας της άυλης κληρονομιάς, που ορίζεται από τις πρακτικές, τις εκφράσεις, την γνώση και τις δεξιότητες των ανθρώπων, αλλά και τα εργαλεία και τα αντικείμενα τέχνης που χρησιμοποιούν οι κοινότητες.
Η Σταυρούλα Φωτοπούλου, διευθύντρια στην διεύθυνση νεότερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού αναφέρθηκε στην πρόκληση της προστασίας της κληρονομιάς μας σε εποχή κρίσης. Επισήμανε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι του πολιτισμού με δεδομένες τις δραματικές μειώσεις, της τάξης του 30-40%- που έχουν γίνει στον προϋπολογισμό του υπουργείου Πολιτισμού.
Ο Μάσιμο Νέγκρι, επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Μουσείων, αφού επισήμανε ότι στην Ευρώπη υπάρχουν περίπου 40 χιλιάδες μουσεία, αναφέρθηκε στον πρωτοπόρο της μουσειολογίας, Κένεθ Χάντσον, με την ευκαιρίας της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννησή του. Ο Μάσιμο Νέγκρι τόνισε ότι η σύγχρονη μουσειολογία οφείλει να πατήσει πάνω στο όραμα του Χάντσον, για τον ρόλο των μουσείων στην κοινωνία και την σχέση τους με τις τοπικές κοινότητες ως πολιτιστικοί οργανισμοί με συγκεκριμένο προφίλ, όπου η κληρονομιά, η γνώση και η επικοινωνία αλληλεπιδρούν.
Διαφήμιση για το νησί η συνάντηση της ΕΜΑ
Οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν την Λέσβο, την ιστορία της και τα μουσεία της, μεταξύ των οποίων το Μουσείο-Βιβλιοθήκη Teriade, το Μουσείο Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, το Ψηφιακό Μουσείο Γ. Ιακωβίδης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης, το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας στην Αγία Παρασκευή και τον παραδοσιακό οικισμό του Μολύβου.
Για την διοργάνωση των εκδηλώσεων το ΠΙΟΠ είχε την συμπαράσταση της τοπικής αυτοδιοίκησης, του Πανεπιστημίου Αιγαίου, του Δικτύου Μουσείων Λέσβου και του Φορέα Τουρισμού Μολύβου.
Η υποδοχή των συμμετεχόντων έγινε στο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας, στην Αγία Παρασκευή, όπου εκτός από την γνωριμία των διακεκριμένων προσκεκλημένων με τους χώρους του μουσείου, εγκαινιάσθηκαν και δύο εκθέσεις: “Τα μουσεία του ΠΙΟΠ με τη φωτογραφική ματιά του Πλάτωνα Ριβέλλη” και “Πολιτιστικά τοπία”, με την υπογραφή της Ελένης Κοτσώνη.
