Ίσως ήρθε η ώρα αυτός ο κρυμμένος θησαυρός να αποκτήσει ξανά ζωή – και φωνή
Στο παραδοσιακό χωριό Βασιλικά της νότιας Λέσβου, η ιστορία είναι παντού παρούσα – χαραγμένη στις πέτρες, στα μονοπάτια, στα σπίτια και στα μνημεία που στέκουν ακόμα, σιωπηλοί μάρτυρες περασμένων εποχών. Ένα από αυτά είναι και το παλιό Τουρκικό Χαμάμ, ένα σπάνιο αρχιτεκτονικό απομεινάρι της Οθωμανικής περιόδου, που στέκει όρθιο παρά τις φθορές του χρόνου και περιμένει την ευκαιρία να αναγεννηθεί.
Το χωριό στα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν χωρισμένο σε δύο μέρη: το βόρειο, όπου κατοικούσαν οι Οθωμανοί, και το νότιο, που ανήκε στους Χριστιανούς. Το Χαμάμ βρισκόταν στη «μεθόριο» των δύο κόσμων και σχεδόν απέναντί του υπήρχε το τζαμί – στη θέση του οποίου σήμερα υπάρχουν σπίτια, μετά τις ανταλλαγές πληθυσμών.
Χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των Βασιλικών είναι ότι σχεδόν όλα τα σπίτια στο κάτω μέρος του χωριού έχουν πηγάδια – μια ένδειξη αυτάρκειας και ζωής σε μια εποχή δύσκολη αλλά ζωντανή. Μετά τις ανταλλαγές του 1922, ανάμεσα στους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στο χωριό ήταν και η Ασημένια, μια γυναίκα που έμεινε στη μνήμη των παλιών κατοίκων ως εκείνη που φρόντιζε για τη λειτουργία των πηγαδιών και του νερού – στοιχείο ζωτικό για την καθημερινότητα του τόπου.
Το 1928, το χωριό απέκτησε διοικητική αυτοτέλεια και αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα Βασιλικών, σηματοδοτώντας ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορική του πορεία.
Σήμερα, το παλιό χαμάμ –αν και εγκαταλελειμμένο– εξακολουθεί να στέκει επιβλητικό, κουβαλώντας στις πέτρες του την ιστορία και την ταυτότητα του τόπου. Με την κατάλληλη φροντίδα και σεβασμό στην αρχιτεκτονική και πολιτιστική του αξία, θα μπορούσε να μετατραπεί σε σημαντικό επισκέψιμο μνημείο. Ένα στολίδι για τα Βασιλικά, ένας σύνδεσμος του χθες με το σήμερα.
